Τα ταπεινά όσπρια μετατρέπονται σε δυναμική καλλιέργεια (infographic)

Αύξηση που αγγίζει το 30% στα στρέμματα πανελλαδικά καταγράφηκε μέσα στο 2016

Κολοσσός της ζάχαρης εισέρχεται στα όσπρια. Στρατηγική εξαγορά από την ED&F MAN

Ολοένα και πιο ελκυστικά φαντάζουν στα μάτια των Ελλήνων παραγωγών τα «ταπεινά» όσπρια, καθώς η ζωηρή ζήτηση από την αγορά αλλά και ο προβληματισμός από τις τιμές των συμβατικών προϊόντων διευκολύνουν την αναζήτηση εναλλακτικών καλλιεργητικών επιλογών.

Η στροφή στην καλλιέργεια των οσπρίων επιβεβαιώνεται από τους αριθμούς και, ειδικότερα, από τα πλέον αξιόπιστα στοιχεία του ΟΣΔΕ, που παρουσιάζει  η «ΥΧ». Σύμφωνα με αυτά, το 2016 σπάρθηκαν στη χώρα μας συνολικά 266.694 στρέμματα με (βρώσιμα) ρεβίθια, φακές και φασόλια, νούμερο που σηματοδοτεί μια αύξηση άνω του 27% σε σχέση με έναν χρόνο πριν.

Μάλιστα, η αύξηση θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη, καθώς η εγχώρια αγορά είναι ούτως ή άλλως ελλειμματική στα συγκεκριμένα προϊόντα, ωστόσο οι αθρόες εισαγωγές λόγω χαμηλών τιμών δυσκολεύουν τον υγιή ανταγωνισμό, ο οποίος θα μπορούσε να αποβεί προς όφελος των νέων παραγωγών. Την ίδια στιγμή, οι πληρωμές των καλλιεργητών γίνονται με σημαντική καθυστέρηση, αφού συχνά περνάει ακόμα και χρόνος προτού έρθει η εξόφληση από τους εμπόρους, οι οποίοι, με τη σειρά τους, παραπέμπτουν στη ρευστή κατάσταση που επικρατεί στον κλάδο των σούπερ μάρκετ.

Τα ταπεινά όσπρια μετατρέπονται σε δυναμική καλλιέργεια

Διπλασιάστηκαν οι εκτάσεις στη Δυτική Μακεδονία

Την πρωτιά στην εγχώρια παραγωγή οσπρίων διατηρεί η Μακεδονία, όπου στο δυτικό κομμάτι της η καλλιέργεια φασολιών, φακής, ρεβιθιών και φάβας, βρίσκει, στην κυριολεξία, πρόσφορο έδαφος, με τις εκτάσεις να έχουν διπλασιαστεί στο διάστημα των τελευταίων πέντε ετών. Φλώρινα και Καστοριά κρατούν την πρωτοκαθεδρία στα φασόλια και τα Γρεβενά στη φακή, τη στιγμή που η περιφέρεια έχει να επιδείξει σημαντική δραστηριότητα στη συγκέντρωση της τοπικής παραγωγής.

Στις Πρέσπες, το επιτυχημένο εγχείρημα του συνεταιρισμού «Πελεκάνος» αποδεικνύει τη δυναμική που μπορούν να έχουν τα συλλογικά σχήματα όταν δομούνται πάνω σε σωστές βάσεις. Ο συνεταιρισμός αριθμεί σήμερα 36 μέλη που καλλιεργούν 5.000 στρέμματα με το φημισμένο φασόλι Πρεσπών, ενώ διαχειρίζεται σχεδόν τη μισή παραγωγή της περιοχής. Όπως λέει στην «ΥΧ» ο πρόεδρος του Πελεκάνου, Νίκος Στεργίου, τα όσπρια είναι μια άκρως δυναμική καλλιέργεια, που μπορεί να αφήσει ένα καλό εισόδημα στον καλλιεργητή. Ο ίδιος επιβεβαιώνει από την αίσθηση και τα στοιχεία που έχει στα χέρια του την αύξηση των εκτάσεων τόσο σε πανελλαδικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. «Μόνο στην Καστοριά, μιλάμε για αύξηση τουλάχιστον 30% τα τελευταία χρόνια», σημειώνει.

Εκτίναξη της καλλιέργειας οσπρίων παρατηρείται και στον νομό Γρεβενών, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Αγροτικού Συνεταιρισμού, Χρυσόστομο Παυλίδη. Οι φακές που παράγονται στην περιοχή είναι ονομαστές για την ποιότητά τους αλλά τον τελευταίο καιρό έχουν αυξηθεί και οι καλλιεργούμενες εκτάσεις ρεβιθιών. Το εντονότερο ενδιαφέρον οφείλεται, κατά ένα μέρος, στην αντικατάσταση της καλλιέργειας σιτηρών και, κατά δεύτερο, στην επιστροφή του ενεργού πληθυσμού στην ύπαιθρο και της απασχόλησής του στον αγροτικό τομέα λόγω της οικονομικής κρίσης.

Παρά τις ευοίωνες προοπτικές, ωστόσο, υπάρχει ακόμη δρόμος: Όπως δηλώνει ο πρόεδρος του Συλλόγου Φλώρινας, Δημήτρης Μιχαηλίδης, η μέση στρεμματική απόδοση στην Ελλάδα και στην περιοχή είναι ακόμη χαμηλή, σε αντίθεση με άλλες χώρες. Έτσι, η συγκομιδή των μικρών καλλιεργητών διατίθεται μόνο τοπικά, ενώ όσοι καταφέρνουν να αυξήσουν την παραγωγή τους, πάνω από 200-250 κιλά το στρέμμα, λαμβάνοντας 0,80-0,95 λεπτά το κιλό (καθαρισμένα), μπορούν να καταστήσουν βιώσιμη την καλλιέργεια τους. «Έχουμε πολύ καλή ποιότητα οσπρίων», επισημαίνει ο κ. Μιχαηλίδης, «αλλά δυστυχώς αυτή η ποιότητα δεν μπορεί να ανταποκριθεί στο ράφι με την αύξηση της τιμής».

Πήγαν βήματα εμπρός με την Ομάδα στο Νευροκόπι

Σχεδόν διπλάσια ήταν τα στρέμματα που σπάρθηκαν φέτος με όσπρια στην περιοχή του Κάτω Νευροκοπίου, όπως εξηγεί στην «ΥΧ» ο Κώστας Ιφόγλου, μέλος του τοπικού Συνεταιρισμού Ορεινών Προϊόντων. «Αγρότες από όλη την περιοχή δημιουργήσαμε την πρώτη ομάδα το 2015. Βλέπουμε μέλλον στα όσπρια γιατί αποτελούν μέρος της κουλτούρας μας, είναι επώνυμο προϊόν κι αυτό κάνει πιο εύκολη την διακίνησή του στην αγορά. Φέτος σπάρθηκαν 5.000 στρέμματα», τονίζει, προσθέτοντας ότι το Νευροκόπι έχει παράδοση στην καλλιέργεια ποιοτικών οσπρίων πάνω από 50 χρόνια. Στον Συνεταιρισμό, όπως εξηγεί, αγόρασαν μια τράπεζα διαλογής και μηχάνημα που τριορίζει ενώ μέσω του νέου ΠΑΑ σκοπεύουν να καταθέσουν οργανωμένο επιχειρησιακό σχέδιο.

Μέλος του συλλογικού αυτού σχήματος που αριθμεί 15 παραγωγούς με προοπτική αύξησης είναι και ο Φώτης Φιλιππίδης, ο οποίος αναφέρει στην «ΥΧ» ότι στην περιοχή καλλιεργούνται Φασόλια Βέργας, γνήσια Μπαρμπούνια και οι τοπικές φυλές Γίγαντας Ελέφαντας και φασόλι πλακέ Νευροκοπίου που χαρακτηρίστηκαν ΠΓΕ. Η χρονιά, σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν πολύ καλή σε κιλά, ο καιρός βοήθησε, οι αποδόσεις έφτασαν τα 200 κιλά ανά στρέμμα ενώ η τιμή κυμαίνεται στο 1,5-2 ευρώ στον χονδρέμπορο και φτάνει στο ράφι 4 ευρώ.

Αντίθετα, στον Μαΐστρο Έβρου, σύμφωνα με τον παραγωγό Τάσο Αντώναρο, η χρονιά ήταν δύσκολη γιατί στο ξεκίνημα του θέρους, αρχές Ιουνίου, έβρεξε κι ένα χωράφι 25 στρεμμάτων σπαρμένο με βρώσιμο ρεβίθι καταστράφηκε ολοκληρωτικά. «Η φακή φαινόταν καλή αλλά επηρεάστηκε από τον καιρό και τα 20 στρέμματα έδωσαν μόνο 200 κιλά. Τα όσπρια είναι ευαίσθητη καλλιέργεια, είναι σπάνιο να βγάλεις καλή παραγωγή, δεν θέλουν καιρικές αλλαγές». Ο κ. Αντώναρος εξηγεί ότι τα ρεβίθια που καλλιεργούνται για ζωοτροφή είναι πιο ανθεκτικά και προσθέτει ότι το σημαντικότερο είναι η προώθηση του προϊόντος. «Χρειάζεται να διαμορφώσουμε μια ομάδα, να γίνει επώνυμο το προϊόν, να το διαθέσουμε στις αγορές». Ο ίδιος πουλάει στη λαϊκή και διαπιστώνει ότι στα σούπερ μάρκετ δεν βρίσκουμε ελληνικά αλλά αμερικάνικα όσπρια. Κάποια στιγμή έψαξε το ενδεχόμενο δημιουργίας συσκευαστηρίου, αλλά το κοστολόγιο ήταν μεγάλο, η δε προσπάθεια δημιουργίας ομάδας παραγωγών στην περιοχή δεν απέδωσε.

Βήμα-βήμα αναβιώνει η Φακή Βουζίου στον Δομοκό

Στη Στερεά Ελλάδα, μια περιοχή όπου πριν την είσοδο της χώρας μας στην ΕΟΚ και την εφαρμογή της ΚΑΠ τα όσπρια έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην τοπική αγροτική οικονομία, τα προηγούμενα χρόνια η καλλιέργεια είχε περιοριστεί σε μικρές, σποραδικές εκτάσεις στρέμματα με την έμφαση να δίνεται στην τοπική αγορά.

Στην περιοχή του Δομοκού γίνεται μια προσπάθεια αναβίωσης της «Φακής Βουζίου». Κάθε χρόνο καλλιεργούνται περίπου 1.400-1.600 στρέμματα και ένα ποσοστό περίπου 10% είναι βιολογικές. Το φασόλι και το ρεβίθι καλύπτουν σχεδόν τις ίδιες εκτάσεις με αυτές της φακής, 1.500 και 2.000 στέμματα αντίστοιχα. Οι τιμές που έχουν πουληθεί κατά την τρέχουσα περίοδο έχουν ως έξης: Φακές 1,8 ευρώ ανά κιλό, φασόλια 1,30 έως 1,50 ευρώ ανά κιλό και ρεβίθια 1,8 ευρώ ανά κιλό.

Στην περιοχή της Θήβας, οι εκτάσεις ανέρχονται σε 6.700 στρέμματα, εκ των οποίων τα 2.500 καλλιεργούνται με φασόλι, τα 2.700 με ρεβίθι και τα 1.500 με φακές. Οι στρεμματικές αποδόσεις στην περιοχή φτάνουν για το φασόλι τα 300 κιλά, για το ρεβίθι τα 100 κιλά ενώ για τις φακές τα 80 κιλά.

Πιάνουν τα 4.000 στρέμματα Βανίλια και Φάβα Φενεού

Πρωτοπόρα στην καλλιέργεια οσπρίων στην Πελοπόννησο παραμένει η Κορινθία, που έχει καταφέρει να αποκτήσουν δύο από τα κυριότερα προϊόντα της Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης.

Τόσο η περίφημη Φάβα Φενεού όσο και τα Φασόλια Βανίλιες Φενεού αποτελούν τα βασικά όπλα της περιοχής στην αγορά των οσπρίων και, όπως όλα δείχνουν, είναι και το κίνητρο για την αύξηση της παραγωγής. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραχώρησε στην «ΥΧ» η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Κιάτου, σε ό,τι αφορά την παραγωγή Φάβας Φενεού το 2016, ο αριθμός των παραγωγών που ασχολούνται έχει φθάσει τους 24 και η καλλιεργούμενη έκταση στα 1.962 στρέμματα.

Ένας εξίσου αυξανόμενος αριθμός παραγωγών ασχολείται με την παραγωγή της Βανίλιας Φενεού, με την καλλιεργήσιμη έκταση σήμερα να φθάνει τα 1.986 στρέμματα. Ενδεικτικό του ενδιαφέροντος που υπάρχει είναι ότι μέσα σε έναν χρόνο αυξήθηκε η καλλιέργεια φασολιού κατά 700 στρέμματα, αφού το 2015 ήταν στα 1.226 στρέμματα.

Συμβολαιακή ετοιμάζει ο Συνεταιρισμός Λαρισαίων

Αυξητική τάση συνεχίζει να εμφανίζει η πρόθεση σποράς οσπρίων και στη Θεσσαλία, με τον νομό Λάρισας (κυρίως χωριά του πρώην δήμου Κραννώνα και την επαρχία Φαρσάλων) να αναδεικνύεται σε δυνατό παίκτη στην ελληνική αγορά.

Η ομάδα παραγωγών που έχει στήσει ο Συνεταιρισμός Λαρισαίων Αγροτών έχει φτάσει πλέον να αριθμεί 80 μέλη. Όπως λέει στην «ΥΧ» ο πρόεδρος του συνεταιρισμού, Χρήστος Σιδηρόπουλος, πέρυσι σπάρθηκαν από τα μέλη της ομάδας 1.500 στρέμματα με φακή και από τις προθέσεις καλλιέργειας που συγκεντρώνονται το τελευταίο δεκαήμερο εκτιμάται ότι φέτος οι εκτάσεις θα είναι κατά 15%-20% αυξημένες. Σημειωτέον ότι την περασμένη άνοιξη είχαν σπαρθεί 5.000 στρέμματα με φασόλια και ρεβίθια. Από τη νέα χρονιά, μάλιστα, ο συνεταιρισμός σχεδιάζει να ξεκινήσει συμβολαιακή καλλιέργεια για λογιαριασμό των μελών του, «γιορτάζοντας» με τον καλύτερο τρόπο τα 3 χρόνια ζωής του.

Σύμφωνα με τον γνωστό Λαρισαίο συνεταιριστή, Σπύρο Τσικρίκα, ο οποίος ασχολείται με την παραγωγή οσπρίων χρόνια τώρα, «μια καλή παραγωγή στα φασόλια μπορεί να αποφέρει κέρδος μέχρι και 100 ευρώ\στρ, ενώ το ρεβίθι με μια μέτρια παραγωγή μπορεί να σου επιφέρει κέρδος ανάλογο με αυτή του βαμβακιού, αλλά με λιγότερο κόστος, καθώς η καλλιέργεια απαιτεί μόνο 2-3 ποτίσματα».

Όσον αφορά στις συμφωνίες που κλείστηκαν, το φασόλι πληρώθηκε περίπου στο 1 ευρώ\κιλό, με τους παραγωγούς να θεωρούν ότι κέρδος για τους ίδιους προκύπτει με τιμή γύρω στο 1,30 ευρώ, η φακή πληρώθηκε στα 70-90 λεπτά\κιλό (στόχος είναι το 1 ευρώ) και το ρεβίθι δόθηκε έναντι 80 λεπτών ως 1 ευρώ (στο 1,20 ευρώ η επιθυμητή τιμή).

Ρεπορτάζ: Γιώργος Ρούστας, Αφροδίτη Χρυσοχόου, Μαρία Αμπατζή, Γιάννης Σάρρος, Γιάννης Τσατσάκης, Γιώργος Αργυρίου