Συνέντευξη στους Νίκο Λάππα και Γεωργία Μπόχτη
Τη συγκρατημένη αισιοδοξία του για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων και τη σύναψη τελικής συμφωνίας για τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ έως τα τέλη του μηνός εκφράζει μιλώντας στην «ΥΧ» ο διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Γεωργίας & Ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Τάσος Χανιώτης.
Ξεκαθαρίζοντας ότι χωρίς συμφωνία δεν πρόκειται να συνταχθούν τα νομικά κείμενα, ο Έλληνας αξιωματούχος των Βρυξελλών εκτιμά ότι οι σημαντικότερες εκκρεμότητες για τον Κανονισμό των Στρατηγικών Σχεδίων, όπως ο ορισμός του ενεργού αγρότη, πρόκειται να οριστικοποιηθούν στο τέλος των τριμερών συζητήσεων, στο πλαίσιο ενός συνολικού πακέτου ζητημάτων που θα συμφωνηθεί και θα μπορεί να υποστηριχθεί και νομικά.
Ο ίδιος εξηγεί τη σημασία των οικολογικών σχημάτων στην περιβαλλοντική κατεύθυνση της ΚΑΠ, την προοπτική που δίνουν η ευφυής γεωργία μείωνοντας τη χρήση των εισροών και η εφαρμογή της γεωργίας δέσμευσης άνθρακα αποφέροντας επιπρόσθετα οφέλη στο εισόδημα του παραγωγού, ενώ σχολιάζει την πρόταση του Ευρωκοινοβουλίου για ένταξη κοινωνικών κριτηρίων στην ΚΑΠ.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνει στο θετικό εμπορικό ισοζύγιο που πέτυχε η χώρα και προβάλλει την ανάγκη η ελληνική γεωργία να ακολουθήσει τον δρόμο της ποιότητας, αξιοποιώντας παράλληλα την έρευνα και την τεχνολογία προς όφελος των παραγωγών.
Την περασμένη εβδομάδα στον υπερ-τρίλογο, οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν στον Κανονισμό για τα Στρατηγικά Σχέδια. Με τον ορισμό του ενεργού αγρότη είχαμε κάποια εξέλιξη;
Το θέμα αυτό θα συζητείται μέχρι το τέλος. Γι’ αυτό και η Επιτροπή εξαρχής πρότεινε να υπάρχει ευελιξία στα κράτη-μέλη για τον ορισμό. Είναι ξεκάθαρο ότι πρέπει να τεθούν κάποια συγκεκριμένα κριτήρια, όμως είναι τόσο διαφορετικές οι εθνικές νομοθεσίες για το ποιος είναι ή δεν είναι αγρότης, ώστε είναι εξαιρετικά δύσκολο ένα νομικό κείμενο να το καλύψει σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να λύσει και άλλα θέματα όπως φορολογία, χρήση γης, ιδιοκτησία, κληρονομιά, εκπαίδευση κ.ά.
Ναι, αλλά τα χρονικά περιθώρια στενεύουν…
Η προσπάθεια όλων είναι να κλείσει η συμφωνία μέσα στον Μάιο.
Άρα, θα υπάρχουν συγκεκριμένα υποχρεωτικά κριτήρια;
Κάποια κριτήρια θα είναι υποχρεωτικά και άλλα πιο ευέλικτα και προαιρετικά. Αυτό, όμως, δεν θα κλείσει μόνο του. Ο λόγος που τέτοιες εκκρεμότητες κλείνουν στο τέλος σχετίζεται και με θέματα αναδιανομής, αν θα υπάρχει ανώτατο κατώφλι στις επιδοτήσεις κ.λπ. Και όλα αυτά είναι ένα πακέτο. Βέβαια, είναι φυσιολογικό να εκφράζονται διαφορετικές απόψεις, γιατί η διάρθρωση της γεωργίας δεν είναι ίδια στα κράτη-μέλη.
«Συνήθως, υπάρχει η άποψη ότι αν υπάρχουν δύο ποσοστά, κάποιοι εφευρίσκουν μία μέση λύση. Επειδή όμως οι διαπραγματεύσεις δεν γίνονται για ένα νούμερο αλλά για πολλά ταυτόχρονα, καλό είναι να κρατά κανείς κάποια επιφύλαξη μέχρι να δούμε το συνολικό αποτέλεσμα»
Για την Εσωτερική Σύγκλιση, το ποσοστό θα κλείσει στο 75% ή στο 85%;
Την απάντηση θα τη δώσουν όσοι διαπραγματεύονται. Συνήθως, υπάρχει η άποψη ότι αν υπάρχουν δύο ποσοστά, κάποιοι εφευρίσκουν μία μέση λύση. Επειδή όμως οι διαπραγματεύσεις δεν γίνονται για ένα νούμερο αλλά για πολλά ταυτόχρονα, καλό είναι να κρατά κανείς κάποια επιφύλαξη μέχρι να δούμε το συνολικό αποτέλεσμα. Διότι θα εξαρτηθεί και από το τι θα κριθεί πιο σημαντικό στο τέλος της διαπραγμάτευσης από τον εκάστοτε θεσμό, ή κράτος-μέλος.
Δεν είναι λίγοι οι υπουργοί Γεωργίας που έχουν ζητήσει να δουν από τώρα νομικά κείμενα.
Νομικό κείμενο χωρίς συμφωνία δεν πρόκειται να υπάρξει. Το μόνο νομικό κείμενο που υπάρχει είναι η πρόταση της Επιτροπής. Όλα τα άλλα είναι προσχέδια. Τα νομικά κείμενα, λοιπόν, θα συνταχθούν όταν υπάρξει η τελική απόφαση. Και είναι ξεκάθαρο ότι στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων υπάρχει η θέληση για συμφωνία εντός της πορτογαλικής προεδρίας.
Προλαβαίνουμε;
Αν θα προλάβουμε ή όχι εξαρτάται από το αν θα υπάρξει η συμφωνία. Πάντως, καταβάλλονται όλες οι προσπάθειες για να προλάβουμε, διότι είναι προς το συμφέρον όλων. Υπάρχει η ανάγκη να επιταχυνθεί η ανάπτυξη, γιατί ο τομέας της γεωργίας είναι πολύ κρίσιμος. Υπάρχουν κάποιες γενικές κατευθύνσεις στις οποίες διακρίνει κανείς μία συμφωνία, αλλά επειδή έχω εμπειρία από προηγούμενες διαπραγματεύσεις, θεωρώ ότι αν δεν κλείσει αυτή η συμφωνία, καλό είναι να μην προτρέχουμε και βγάζουμε συμπεράσματα.
Είναι πράγματι τόσο αγεφύρωτο το χάσμα ή καλλιεργείται κλίμα για να πιεστούν όλες οι πλευρές;
Καλό είναι να ξεκαθαρίσουμε ότι σε σχέση με τις προηγούμενες συμφωνίες, υπάρχει μία μεγάλη διαφορά στον τρόπο με τον οποίο γίνονται τώρα οι διαπραγματεύσεις. Κατά το παρελθόν, ο ρόλος του Ευρωκοινοβουλίου ήταν συμβουλευτικός και η διαπραγμάτευση ήταν στην ουσία μεταξύ Επιτροπής και Συμβουλίου.
Με τη συναπόφαση, η Επιτροπή εξακολουθεί να έχει τη νομοθετική πρωτοβουλία και να κάνει προτάσεις, αλλά ενισχύεται εντυπωσιακά ο ρόλος του Ευρωκοινοβουλίου και ακριβώς γι’ αυτό ενισχύεται και ο ρόλος της προεδρίας. Αυτό είναι ένα στοιχείο που κάνει και τις διαπραγματεύσεις πιο περίπλοκες, γιατί από τη μια μεριά έχουμε τις τροποποιήσεις που κάνουν τα κράτη-μέλη και τις θέσεις τους, από την άλλη τις τροποποιήσεις που κάνει το Ευρωκοινοβούλιο. Γι’ αυτό, μία από τις συνέπειες της προηγούμενης μεταρρύθμισης, κι εγώ τη βλέπω ως πιθανότητα και σε αυτή, είναι να μπουν στα τελικά κείμενα κάποιες αποφάσεις που θα κάνουν πιο περίπλοκη τη διαδικασία εφαρμογής από πριν.
Δεν είναι τυχαίο, για παράδειγμα, ότι στην πρότασή της η Επιτροπή δεν είχε τον όρο ring-fencing. Αν και αναδεικνύεται η σημασία που δίνουν οι θεσμοί για κάποια από τα μέτρα, π.χ. μέτρα ενίσχυσης της περιβαλλοντικής κατεύθυνσης της νέας ΚΑΠ, το γεγονός ότι αυτά τα ποσοστά θα είναι ίδια και θα εφαρμοστούν σε διαφορετικά κράτη-μέλη μειώνει την ευελιξία κατά την εφαρμογή αυτών των μέτρων.
Σχετικά με τα οικολογικά σχήματα και την πρόταση του Συμβουλίου για κλιμακωτή αύξηση του ring-fencing στο 25%, θα γίνει συμβιβασμός;
Δεν ξέρω ποιο θα είναι, τελικά, το ποσοστό. Όσο, πάντως, αυξάνεται ένα ποσοστό, τόσο μειώνονται τα χρήματα που διατίθενται σε κάποια άλλα μέσα.
Σχετικά με τα πρότυπα ΚΓΠΣ, υπήρξε συμφωνία στον υπερ-τρίλογο για την αμειψισπορά (πρότυπο 8) και την εξαίρεση των μικροκαλλιεργητών με βάση τα στρέμματα;
Χωρίς την τελική συμφωνία δεν μπορούμε να πούμε κάτι. Πάντως, είναι ένα από τα θέματα για το οποίο γίνεται συζήτηση.
Μιλώντας για τα οικολογικά σχήματα και τις πολιτικές εφαρμογής που προτείνονται, πώς σχολιάζετε τη γεωργία δέσμευσης άνθρακα, με αφορμή και τη δημοσίευση της μελέτης πριν από λίγες μέρες από την Κομισιόν; Έχει προοπτική;
Ναι, αποτελεί σοβαρή προοπτική που δίνει τη δυνατότητα και για επιπλέον εισόδημα. Απαιτείται βέβαια ένας μηχανισμός αξιολόγησης και ανταμοιβής αυτών των πρακτικών, γιατί σε πολύ μεγάλο βαθμό το τι θα γίνει με τη γεωργία δέσμευσης άνθρακα συνδέεται με τη γενικότερη πολιτική της χώρας στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Τομείς που πρέπει να μειώσουν τους ρύπους και να προσαρμοστούν στις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η χώρα, πρέπει να δώσουν τη δυνατότητα και στον γεωργικό να εφαρμόσει αυτές τις πρακτικές και να ανταμείβεται. Ένα από τα κρίσιμα ερωτήματα, για παράδειγμα, είναι ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα.
Πάντως, να πω ότι υπάρχει μία ευρύτατη γκάμα ορθών πρακτικών και εργαλείων που ενισχύουν τη δυνατότητα των κρατών-μελών να στραφούν σε πιο βιώσιμες μεθόδους γεωργικής παραγωγής. Υπάρχουν ήδη συγκεκριμένα παραδείγματα σε όλο το φάσμα της γεωργικής παραγωγής, με όλες τις μεθόδους, από τη βιολογική γεωργία μέχρι τη γεωργία ακριβείας. Και δείχνουν ότι υπάρχουν σχήματα και μέθοδοι που βελτιώνουν σημαντικά τη βιωσιμότητα της γεωργίας. Είναι λάθος κάποιος να περιορίσει το φάσμα αυτών των πρακτικών σε ένα νομικό κείμενο. Γι’ αυτό και από την αρχή ήμασταν διστακτικοί σε κάτι τέτοιο. Ήδη η Επιτροπή έχει εκδώσει έναν ενδεικτικό πίνακα και πιστεύω ότι καλό θα ήταν να παραμείνει έτσι.
Και βέβαια σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η καινοτομία…
Κάποια κράτη-μέλη είναι προηγμένα σε θέματα καινοτομίας και έρευνας και κάποια έχουν μείνει πίσω, όπως η Ελλάδα. Έχω πει πολλές φορές ότι το πρόβλημα στην Ελλάδα δεν είναι η έλλειψη έρευνας και καινοτομίας, αλλά η εφαρμογή τους.
Το βασικό θέμα με τη νέα ΚΑΠ είναι πώς αυτή η ευελιξία, που θα δοθεί, θα χρησιμοποιηθεί με τέτοιον τρόπο ώστε στην πράξη να τονωθούν τα θετικά στοιχεία της έρευνας και της καινοτομίας που υπάρχουν στη χώρα. Επίσης, είναι σημαντικό να αξιοποιηθούν και οι πόροι που δίνονται στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης, ιδίως όσον αφορά τα ψηφιακά. Και δεν αφορά μόνο υποδομές, αλλά κυρίως την εκπαίδευση και την αλλαγή νοοτροπίας. Κατά την άποψή μου, το κλειδί πάντα ήταν το πώς θα στηθεί στην Ελλάδα ένα ευρύτερα ανταγωνιστικό, με την καλή έννοια, σύστημα παροχής συμβουλών, που θα δίνει τη δυνατότητα στους παραγωγούς να επιλέγουν οι ίδιοι τον σύμβουλο που επιθυμούν.
Τι συζητείται μετά την κατάθεση της πρότασης του Ευρωκοινοβουλίου για την κοινωνική πτυχή της ΚΑΠ, ειδικά όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας;
Είναι μεγάλη η συζήτηση για τις συνθήκες εργασίας, ένα θέμα που αναδείχθηκε κατά την περίοδο της πανδημίας, ειδικά στην αρχή, με τον περιορισμό των μετακινήσεων. Το μεγάλο δίλημμα είναι αν μπορούν μέσω της ΚΑΠ να εφαρμοστούν πολιτικές που δεν είναι της ΚΑΠ, αλλά είναι κοινωνικές. Στην ουσία, μιλάμε για την εφαρμογή της νομοθεσίας των κρατών-μελών. Προφανώς, η συζήτηση δεν ξεκίνησε τώρα. Η πρώτη φορά που τέθηκαν αυτά τα κριτήρια θυμάμαι ήταν με τη μεταρρύθμιση του 2003 για την πολλαπλή συμμόρφωση. Και εδώ τίθεται ένα ερώτημα που δεν αφορά μόνο τα κοινωνικά κριτήρια, αλλά και τα περιβαλλοντικά και τα οικονομικά. Η ΚΑΠ, επειδή είναι η μόνη κοινή πολιτική, δεν μπορεί να γίνει ο μηχανισμός μέσω του οποίου θα περνάνε όλες οι νομοθεσίες σε όλους τους τομείς. Είναι αδύνατον.
Ωστόσο, πρέπει να παραδεχτούμε ότι σε όρους συνθηκών εργασίας στη γεωργία, υπάρχουν τομείς με σοβαρό πρόβλημα. Πρέπει, λοιπόν, να βρούμε έναν τρόπο για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, γιατί, εκτός των άλλων, κάνει κακό και στην εικόνα που δίνει ο αγροτικός τομέας προς τα έξω. Όταν, για παράδειγμα, γίνεται λόγος για την ευημερία των ζώων, σημαίνει ότι υπάρχει μία μειονότητα, από παραγωγούς ή/και τη βιομηχανία τροφίμων, με αχαρακτήριστη συμπεριφορά. Και η ζημιά που κάνουν είναι τεράστια. Ο ίδιος ο τομέας θα πρέπει να βρει κάποιους μηχανισμούς για να υπερασπιστεί και να προστατεύσει τον εαυτό του.
«Υπάρχει μία ευρύτατη γκάμα ορθών πρακτικών και εργαλείων που ενισχύουν τη δυνατότητα των κρατών-μελών να στραφούν σε πιο βιώσιμες μεθόδους γεωργικής παραγωγής. Υπάρχουν ήδη συγκεκριμένα παραδείγματα σε όλο το φάσμα της γεωργικής παραγωγής»
Εν τω μεταξύ, τις προηγούμενες ημέρες συζητήθηκαν ευρύτερα οι προοπτικές του εμπορίου τροφίμων της ΕΕ, και με τη δική σας συμμετοχή, παρουσιάζοντας μεταξύ άλλων και τις εξελίξεις στην Ελλάδα.
Πράγματι, πριν από τέσσερα με πέντε χρόνια υπήρξε μία μικρή στροφή της αρνητικής τάσης στο εμπορικό ισοζύγιο και στο ενδοκοινοτικό και στο εξωτερικό της ΕΕ. Τελικά, η Ελλάδα το 2020 παρουσίασε ένα ελαφρύ πλεόνασμα στο εμπορικό της ισοζύγιο. Τάση ανοδική τα τελευταία χρόνια, που αφορά μία ευρύτατη γκάμα προϊόντων. Η βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου σε πολύ μεγάλο βαθμό οφείλεται σε προϊόντα προστιθέμενης αξίας και μεταποίησης. Σημαντικός είναι ο ρόλος των οπωροκηπευτικών, με τα φρούτα και τα λαχανικά -φρέσκα και μεταποιημένα- να αντιπροσωπεύουν περίπου το 30% των εξαγωγών.
Αν και η Ελλάδα παραμένει ελλειμματική στον τομέα του κρέατος, οι αυξητικές τάσεις για τα τυριά και το ελαιόλαδο είναι ξεκάθαρες. Ο κάθε τομέας αντιπροσωπεύει το 8% των εξαγωγών.
Θα μπορούσε η χώρα να αξιοποιήσει περισσότερο το πλεονέκτημα του τουρισμού;
Η αλήθεια είναι ότι ένα στοιχείο που έχει ενδιαφέρον να εξεταστεί είναι η επίπτωση της εποχικότητας λόγω τουρισμού στις εισαγωγές προϊόντων, διότι ο πληθυσμός της Ελλάδας τριπλασιάζεται σχεδόν σε μία περίοδο 2-3 μηνών. Και εδώ τίθεται το κρίσιμο ερώτημα εάν είναι δυνατή η κάλυψη της εσωτερικής ζήτησης από την εσωτερική παραγωγή.
Από την άλλη, ο μεγάλος δυναμισμός του τουρισμού δεν είναι στο μαζικό, αλλά στην ποιότητα, γι’ αυτό πιστεύω ότι υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης του γεωργικού τομέα με συγκεκριμένη στόχευση. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτή είναι και η γενικότερη κατεύθυνση ενός μεγάλου τμήματος των Ευρωπαίων καταναλωτών και όχι μόνο. Δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο προφίλ καταναλωτή ή τροφίμων, αλλά υπάρχουν διαφορετικές προτιμήσεις και διαφορετικές οικονομικές δυνατότητες. Η ελληνική γεωργία δεν είναι γεωργία ποσότητας, αλλά είναι και μπορεί να γίνει ακόμη περισσότερο γεωργία ποιότητας.
