Θετική, αλλά όχι αρκετή η επίδραση της ΚΑΠ στη μείωση των ανισοτήτων
Η χαρτογράφηση των κρατών-μελών, όπου έχουν κατανεμηθεί τα υψηλότερα ποσά ενισχύσεων στο πλαίσιο και των δύο Πυλώνων της ΚΑΠ 2014-2020, απεικονίζεται σε πολυσέλιδη μελέτη που ετοίμασε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ομάδα ερευνητών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύονται, η Ελλάδα αποτελεί ένα από τα κράτη-μέλη όπου τα ευρωπαϊκά κονδύλια για το Πρασίνισμα, την Ενίσχυση των Γεωργών Νεαρής Ηλικίας και το Καθεστώς των Συνδεδεμένων Ενισχύσεων στο πλαίσιο του Α’ Πυλώνα (δηλαδή των άμεσων ενισχύσεων) είναι από τα πιο αυξημένα. Όσον αφορά τα μέτρα του ΠΑΑ 2014-2020 (δηλαδή στο πλαίσιο του Β΄ Πυλώνα), η πίτα της χρηματοδότησης είναι συγκεντρωμένη υπέρ των Σχεδίων Βελτίωσης, του LEADER, της σύστασης Ομάδων/Οργανώσεων Παραγωγών και της Εγκατάστασης Νέων Αγροτών. Σχετικά με την ΚΟΑ, τα περισσότερα χρήματα κατευθύνονται στον αμπελοοικονομικό τομέα.
Έχουν συμβάλει οι προτεραιότητες που είχε θέσει η χώρα τα προηγούμενα χρόνια στη μείωση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων στην ελληνική ύπαιθρο; Σε αυτό ακριβώς το ερώτημα προσπάθησε να απαντήσει η μελέτη αξιολόγησης σχετικά με τον αντίκτυπο της ΚΑΠ στην περιφερειακή ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών σε όλη την ΕΕ. Το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι πράγματι η ΚΑΠ έχει θετικό αντίκτυπο, αλλά όχι αρκετό για να αμβλύνει τις ανισότητες στα κράτη-μέλη.
Χάσμα
Σύμφωνα με τους ερευνητές, το χάσμα ανάμεσα στις αγροτικές και αστικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες παραμένει σημαντικό σε πολλά κράτη-μέλη. Χάσμα, το οποίο αποτυπώνεται στην έλλειψη παροχής βασικών υπηρεσιών (μεταξύ αυτών ευρυζωνικότητα, μεταφορές, υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης και πρόνοιας), καθιστώντας τη ζωή όσων διαμένουν σε αγροτικές περιοχές πιο δύσκολη.
Οι διαφορές δεν καταγράφονται μόνο από χώρα σε χώρα, αλλά και μεταξύ περιφερειών ή/και νομών στο ίδιο κράτος. Επιπλέον, καταγράφεται το εξής φαινόμενο: Στις πλουσιότερες χώρες, οι αγροτικές περιοχές τείνουν να έχουν χαμηλότερα ποσοστά σε σχέση με τα αστικά κέντρα, ενώ στα ανατολικά και νότια κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένων της Κύπρου, της Ελλάδας και της Βουλγαρίας, οι αγροτικές περιοχές έχουν πολύ υψηλότερα ποσοστά, όσον αφορά τον αγροτικό πληθυσμό που κινδυνεύει από τη φτώχεια, σε σχέση με τον αστικό πληθυσμό.
Υψηλότερα ποσοστά φτώχειας τείνουν επίσης να έχουν τα νησιά, οι ορεινές περιοχές, η παραμεθόριος και οι βιομηχανικές περιοχές. Ως προς τον ίδιο τον αγροτικό πληθυσμό, οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τις περισσότερες προκλήσεις, ενώ παρατηρούνται διαφορές στις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες (π.χ. εισοδήματα και περιουσιακά στοιχεία) μεταξύ των ίδιων των αγροτών και μη, καθώς και εκείνων που εργάζονται σε τομείς γεωργικής παραγωγής υψηλής αξίας (π.χ. κρασί) και τομείς παραγωγής χαμηλότερης αξίας.
Αποτελεσματικότητα Πυλώνων
Σε ολόκληρη την ΕΕ, η χρηματοδότηση της ΚΑΠ είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την ανάπτυξη της υπαίθρου, αν και, όπως εξηγούν οι ερευνητές, «είναι δύσκολο να γενικευτεί η επίδραση της χρηματοδότησης, δεδομένης της σημαντικής διακύμανσης που παρατηρείται κατά τη σύγκριση συγκεκριμένων μέτρων ή μέσων και των δημοσιονομικών τους κονδυλίων».
Τα ευρήματα της ανάλυσης δείχνουν ότι ο βαθμός οικονομικής επίδρασης της χρηματοδότησης στις περιφερειακές οικονομίες εξαρτάται από τα μέσα και τα μέτρα, αλλά και από τα διαρθρωτικά/αναπτυξιακά χαρακτηριστικά των περιοχών αυτών.
Πάντως, η μελέτη αναφέρει πως η Βασική Ενίσχυση και το Πρασίνισμα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη στήριξη της βιωσιμότητας των εκμεταλλεύσεων, παρέχοντας μία κάποια σταθερότητα του εισοδήματος. Κατά τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου, ο Α’ Πυλώνας εκτιμάται ότι βοήθησε τις αγροτικές οικονομίες να δημιουργήσουν και να διαφυλάξουν 5,2 εκατ. θέσεις εργασίας σε ολόκληρη την ΕΕ. Ωστόσο, το βασικό σύστημα πληρωμών και το καθεστώς ενιαίας έκτασης (BPS / SAPS) έχουν αναφερθεί ότι επιδεινώνουν τις ανισότητες εισοδήματος μεταξύ των μικρότερων και των μεγαλύτερων εκμεταλλεύσεων.
Τα μέτρα του Β’ Πυλώνα συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη των αγροτικών, όμως, η αποτελεσματικότητά τους στην αντιμετώπιση της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως το μείγμα πολιτικής του εκάστοτε ΠΑΑ, τον όγκο των παρεχόμενων πόρων και την εφαρμογή των μέτρων σε εθνικό, περιφερειακό ή/και τοπικό επίπεδο.
