Τρεις βασικές προκλήσεις στο Παγκόσμιο Φόρουμ για τη Γεωργία

γράφει ο Νίκος Τράγγαλος

Πρόσφατα, πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το Παγκόσμιο Φόρουμ για τη Γεωργία, του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, με βασικό θέμα τις πολιτικές προτεραιότητες για το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων.

Το παγκόσμιο σύστημα διατροφής και γεωργίας πρέπει να επιτύχει μια τεράστια τριπλή πρόκληση: Να εξασφαλίσει την επισιτιστική ασφάλεια και τη διατροφή για έναν παγκόσμιο πληθυσμό που αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα 30 χρόνια κατά 2 δισεκατομμύρια, αλλά και τη βιώσιμη χρήση των πόρων της γης, των υδάτων και της βιοποικιλότητας, συμβάλλοντας συγχρόνως στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και παρέχοντας τα επαρκή μέσα διαβίωσης για περισσότερα από 500 εκατομμύρια αγρότες και άλλους παράγοντες της τροφικής αλυσίδας.

Ο στόχος αυτού του παγκόσμιου φόρουμ για τη γεωργία ήταν να συμβάλει στην κοινή κατανόηση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει το σύστημα τροφίμων και του τρόπου με τον οποίο μια ευρεία προοπτική μπορεί να οδηγήσει σε βελτιωμένη χάραξη πολιτικής. Οι ενδιαφερόμενοι από όλο το σύστημα τροφίμων και οι αρμόδιοι για τη χάραξη πολιτικής κλήθηκαν να ανταλλάξουν απόψεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να επιτευχθούν πιο ολιστικές πολιτικές για τη διατροφή και τη γεωργία και τις συνέπειες για το έργο του ΟΟΣΑ στον τομέα αυτό.

Οι προκλήσεις για το σύστημα τροφίμων αποτελούν κρίσιμη πτυχή των ευρύτερων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα στο σύνολό της. Από τους 17 στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, σχεδόν όλοι συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με το παγκόσμιο σύστημα διατροφής.

Λεπτές ισορροπίες

Υπάρχουν αποκλίνουσες απόψεις σχετικά με τα είδη παραγωγικών συστημάτων που πρέπει να αναπτυχθούν προκειμένου να τροφοδοτηθεί ένας αυξανόμενος παγκόσμιος πληθυσμός, οι πολιτικές που απαιτούνται για την αντιμετώπιση προβλημάτων τόσο σε επίπεδο γεωργικών εκμεταλλεύσεων όσο και της φτώχειας των αγροτικών περιοχών, με τον βέλτιστο πάντα τρόπο για τη διατήρηση των φυσικών πόρων και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Η επίλυση αυτών των θεμάτων απαιτεί όχι μόνο την καλύτερη κατανόηση των τριών προκλήσεων, αλλά και των τρόπων με τους οποίους συνδέονται μεταξύ τους, καθώς και των δομών που καθορίζουν τον τρόπο παραγωγής, μεταποίησης και παράδοσης τροφίμων στους καταναλωτές.

Οι τρεις βασικές προκλήσεις της γεωργίας πρέπει να αντιμετωπιστούν από κοινού, προκειμένου να επιτύχουμε βιώσιμη πρόοδο σε οποιαδήποτε από αυτές. Ωστόσο, η πρόοδος σε αυτή την «τριπλή πρόκληση» είναι δύσκολη, καθώς οι πρωτοβουλίες σε έναν τομέα μπορεί να έχουν απρόβλεπτες συνέπειες σε έναν άλλο.

Οι συνέπειες των πολιτικών άλλοτε είναι θετικές και άλλες πάλι φορές είναι αρνητικές και απαιτούνται συμβιβασμοί. Με άλλα λόγια, οι πολιτικές που αντιμετωπίζουν ένα μέρος της τριπλής πρόκλησης συχνά καταλήγουν να δημιουργούν είτε συνέργειες (θετικά αποτελέσματα) είτε συμβιβασμούς (αρνητικές επιπτώσεις) σε σχέση με τους άλλους στόχους και οι προοπτικές επίλυσης ενός θέματος για οποιονδήποτε στόχο μπορούν να οδηγήσουν σε ακούσιες επιπτώσεις σε άλλους στόχους. Στην καθημερινότητά μας, τα τρόφιμα που έχουμε στο τραπέζι μας συνδέουν ένα μεγάλο παγκόσμιο δίκτυο, αποτελούμενο από γεωργούς, εμπόρους, λιανοπωλητές, μεταποιητές τροφίμων και άλλων πολλών, που εμπλέκονται στην αγροδιατροφική αλυσίδα. Το παγκόσμιο σύστημα διατροφής αντιμετωπίζει σήμερα τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Αναμένεται να προσφέρει ασφαλή και θρεπτική τροφή σε παγκόσμιο πληθυσμό που, σύμφωνα με εκτιμήσεις, θα φτάσει τα 10 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050.

Ωστόσο, η παραγωγή τροφίμων είναι μόνο μία πτυχή του συστήματος. Ο τομέας των αγροδιατροφικών προϊόντων προσφέρει τα προς το ζην σε εκατομμύρια ανθρώπους. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι περισσότεροι άνθρωποι που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας βρίσκονται σε αγροτικές περιοχές όπου η παραγωγή τροφίμων είναι συχνά η σημαντικότερη οικονομική δραστηριότητα. Υπάρχουν σήμερα περίπου 570 εκατομμύρια αγροκτήματα παγκοσμίως και εκατομμύρια άλλοι εργάζονται σε θέσεις που σχετίζονται με τα τρόφιμα.

Σε συνάρτηση με το περιβάλλον

Το παγκόσμιο σύστημα διατροφής έχει επίσης μεγάλο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Στην πραγματικότητα, η γεωργία καταλαμβάνει σχεδόν το 40% της επιφάνειας της γης, πολύ περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα. Επιπλέον, η άρδευση των γεωργικών καλλιεργειών αποτελεί το 70% της παγκόσμιας χρήσης ύδατος και η γεωργία συμβάλλει άμεσα στο 11% περίπου των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (κυρίως μέσω βοοειδών). Η επέκταση της γεωργικής γης μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αποδάσωση, πρόσθετες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και απώλεια βιοποικιλότητας.

Τέλος, ο ΟΟΣΑ, στηριζόμενος σε αυτήν τη συζήτηση, θα αξιολογήσει ποια είναι τα βασικά εμπόδια για την επίτευξη καλύτερων πολιτικών για το παγκόσμιο σύστημα διατροφής και θα εντοπίσει τις καλές πρακτικές για να βοηθήσει στην αντιμετώπιση αυτών των εμποδίων. Οι πολιτικές αυτές θα πρέπει να επιτύχουν ισορροπία μεταξύ των διαφορετικών στόχων της τριπλής πρόκλησης που αντιμετωπίζει σήμερα το παγκόσμιο σύστημα διατροφής και οι οποίες δεν εξαρτώνται μόνο από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, αλλά και από τη συμβολή όλων των ενδιαφερομένων.

Δεδομένης της κλίμακας και της πολυπλοκότητας αυτών των προκλήσεων, οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής ενδέχεται να χρειαστεί να πειραματιστούν με νέες ιδέες για να προετοιμάσουν μια σειρά από λύσεις πολιτικής που θα γίνουν και θα αφορούν όλους.