Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Land Use Policy αναφέρει ότι πρέπει να αναπτύσσονται αγροπεριβαλλοντικά προγράμματα προσαρμοσμένα σε εκμεταλλεύσεις και αγροτεμάχια, τα οποία προς το παρόν είναι απίθανο να υιοθετήσουν πρακτικές της νέας ΚΑΠ.
Όπως εξηγούν, ως ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της ΚΑΠ, τα αγροπεριβαλλοντικά προγράμματα αποζημιώνουν τους αγρότες για τυχόν πρόσθετο κόστος ή διαφυγόν εισόδημα κατά την εφαρμογή τους. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, η υιοθέτησή τους παραμένει κατώτερη των προσδοκιών. Υπενθυμίζεται ότι τα αγροπεριβαλλοντικά αποτελούν μέρος και των δύο Πυλώνων της ΚΑΠ.
Μέσω της ανάλυσής τους, οι συγγραφείς/ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει μια μετρήσιμη τάση εφαρμογής αγροπεριβαλλοντικών προγραμμάτων σε μη παραγωγικές ή/και προστατευόμενες περιοχές. Επίσης, η μελέτη υποστηρίζει προηγούμενα δεδομένα, ασκώντας κριτική στην παγκόσμια τάση για την εφαρμογή μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος σε περιοχές με χαμηλή γεωργική αξία, με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνονται οι στόχοι διατήρησης.
Οι ερευνητές συνδύασαν βιοφυσικούς χάρτες με πληροφορίες για τη δομή του αγροκτήματος και του τοπίου, για να μοντελοποιήσουν την επίδραση των περιβαλλοντικών μεταβλητών κατά την εφαρμογή αγροπεριβαλλοντικών προγραμμάτων τόσο σε επίπεδο εκμετάλλευσης όσο και σε επίπεδο αγροτεμαχίου.
Ειδικότερα, προσάρμοσαν ένα σύνολο μοντέλων χρησιμοποιώντας τα χαρακτηριστικά μιας εκμετάλλευσης (π.χ. μέγεθος, εξειδίκευση, μέγεθος αγροτεμαχίου), καθώς και τις μεταβλητές του περιβάλλοντος τοπίου (π.χ. υψόμετρο, γονιμότητα του εδάφους, παρουσία προστατευόμενων περιοχών), εξετάζοντας επιπλέον τη λεκάνη απορροής του ποταμού Mulde στη Γερμανία (περίπτωση μελέτης).
Χωρική κατανομή
Σύμφωνα με την ανάλυσή τους, η χωρική κατανομή των αγροπεριβαλλοντικών μέτρων μπορεί να εξηγηθεί από αυτούς τους παράγοντες:
✱ Τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα της ΚΑΠ τείνουν να εφαρμόζονται από μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις με μόνιμους βοσκότοπους που συνήθως βρίσκονται σε προστατευμένες περιοχές με χαμηλή γονιμότητα εδάφους.
✱ Σε επίπεδο τοπίου, τα μέτρα κατανέμονται κατά προτίμηση σε αγροτεμάχια που βρίσκονται κοντά σε υδάτινα μέρη και μικρά ξυλώδη χαρακτηριστικά.
Η επίδραση, λοιπόν, των διαφορετικών περιβαλλοντικών και σχετικών με την εκμετάλλευση μεταβλητών στην υιοθέτηση των αγροπεριβαλλοντικών μέτρων από τους παραγωγούς ποικίλλει, αναδεικνύοντας ουσιαστικά το σύνθετο σύνολο παραγόντων που τελικά λαμβάνουν υπόψη τους οι τελευταίοι κατά την εφαρμογή ενός προγράμματος σε ένα χωράφι. Τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα μπορούν να έχουν θετικά αποτελέσματα στη βιοποικιλότητα των γεωργικών εκτάσεων.
Ωστόσο, αυτά τα οφέλη εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το τοπίο, με πρόσφατες μελέτες να δείχνουν ότι η αποτελεσματικότητά τους διαμορφώνεται από τη δομή του τοπίου, τον τύπο του οικοσυστήματος και την οικολογική αντίθεση μεταξύ αγροπεριβαλλοντικού μέτρου και συστήματος ελέγχου. Για παράδειγμα, ένα αγροπεριβαλλοντικό μέτρο μπορεί να υποστηρίξει είδη επικονιαστών, αλλά το κάνει πιο αποτελεσματικά σε ομοιογενή τοπία με έντονη διαχείριση.
Μέχρι την τελική απόφαση
Παράλληλα, οι αγρότες έχουν δείξει ότι είναι πιο πιθανό να συμμετάσχουν σε κάποιο αγροπεριβαλλοντικό πρόγραμμα με βάση την ατομική τους κατάσταση, την εξειδίκευση της εκμετάλλευσής τους, τα οικονομικά τους συμφέροντα, τις προτιμήσεις τους, αλλά και την αποφυγή κινδύνου. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η υιοθέτηση αγροπεριβαλλοντικών μέτρων από τους αγρότες μπορεί να αυξηθεί μόνο με την καλύτερη κατανόηση των περιορισμών που οι ίδιοι αντιμετωπίζουν κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Εξετάζοντας την περίπτωση των αγροτών στην περιοχή της Ανατολικής Γερμανίας (Σαξονία), το ποσοστό της ενοικιαζόμενης γεωργικής γης είναι ιδιαίτερα υψηλό. Το 2016, το 72,1% της γεωργικής γης στο κρατίδιο της Σαξονίας ενοικιάστηκε από αγρότες (60,6% στη Γερμανία) (Statistisches Bundesamt 2019).
Οι αγρότες που συμμετείχαν στην έρευνα κλήθηκαν να απαντήσουν σε συγκεκριμένες ερωτήσεις, οι οποίες, σύμφωνα με τους αναλυτές, στοιχειοθετούν και τα τρία βασικά στοιχεία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την εφαρμογή ενός αγροπεριβαλλοντικού μέτρου.
✱ Πλαίσιο λήψης αποφάσεων
Ερώτηση: Πώς οι νομικοί περιορισμοί και οι συμβατικές δεσμεύσεις προκαθορίζουν τη χρήση γης;/Ποια κομμάτια γης θα μπορούσαν να εγκριθούν, αφού ληφθούν πιο σημαντικές αποφάσεις;
Κυριότερες απαντήσεις: Νομικές και συμβατικές δεσμεύσεις χρήσης γης/Κατανομή των αγροτεμαχίων σε μέτρα φυτικής παραγωγής και πρασίνου (αποφάσεις χρήσης γης που δεν σχετίζονται με αγροπεριβαλλοντικά προγράμματα)/Μέγεθος – τύπος εκμετάλλευσης και αντίστοιχες ροές εργασίας/πρακτικές.
✱ Περιθώρια στη λήψη αποφάσεων
Ερώτηση: Μπορώ να υποβάλω αίτηση για ένα συγκεκριμένο κομμάτι γης που θεωρώ κατάλληλο;
Κυριότερες απαντήσεις: Διαθεσιμότητα χρηματοδότησης και επιλεξιμότητα.
✱ Παράγοντες που επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων
Ερώτηση: Ποιες είναι οι επιπτώσεις και οι συνέπειες της υλοποίησης αυτού του προγράμματος σε αυτό το κομμάτι γης;
Κυριότερες απαντήσεις: Οικονομικοί, νομικοί, διοικητικοί παράγοντες που σχετίζονται με την καθημερινότητα, την ιδιοκτησία.
