του Σταύρου Σωτηρόπουλου,
λέκτορα Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Οι καλλιεργητικές φροντίδες που πρέπει να γίνουν στα οπωροφόρα δέντρα, όπως τα μηλοειδή και τα πυρηνόκαρπα, κατά τη χειμερινή περίοδο και μέχρι την έκπτυξη των οφθαλμών, είναι πολύ σημαντικές για τη διατήρησή τους σε καλή κατάσταση. Οι κυριότερες καλλιεργητικές εργασίες αναφέρονται στο κείμενο που ακολουθεί.
Κλαδέματα
Το κλάδεμα γίνεται συνήθως τον Ιανουάριο, τον Φεβρουάριο στις ορεινές περιοχές και τον Μάρτιο στις περιοχές όπου αναμένονται όψιμοι παγετοί και εφόσον δεν έχουν φουσκώσει οι οφθαλμοί. Τα κλαδέματα συνοψίζονται στα παρακάτω:
✱ Κλάδεμα καρποφορίας και διαμόρφωση της κόμης με τρόπο που να διευκολύνεται ο καλός αερισμός και φωτισμός του δέντρου.
✱ Αφαίρεση/απάλειψη παλιών/γέρικων καρποφόρων κλάδων (κλαδιά που βγάζουν λίγους καρπούς) και μη καρποφόρων κλάδων. Αραίωμα και επιλογή των πιο υγιών και εύρωστων κλάδων, καθώς και αφαίρεση αυτών που αναπτύσσονται προς τα κάτω ή προς τα μέσα ή πάνω στον κορμό. Επίσης, παράλληλα γίνεται κλαδοκάθαρος, δηλαδή αφαιρούνται οι πυκνοί, ασθενικοί, προστριβόμενοι κλάδοι. Κύριος στόχος με το κλάδεμα καρποφορίας είναι η ικανοποιητική καρποφορία καλής ποιότητας καρπών κάθε χρόνο.
✱ Στο κλάδεμα καρποφορίας, φροντίζουμε να διατηρούμε και να μην τραυματίζουμε τα μόνιμα καρποφόρα όργανα (ροζέτες για πυρηνόκαρπα και ασκοί για γιγαρτόκαρπα) και όταν περάσει ο χρόνος της λειτουργικής τους ζωής, τα ανανεώνουμε.
✱ Εκτός από τις απαλείψεις κλαδιών, χρειάζονται και βραχύνσεις για να μειωθεί ο υπερβολικός αριθμός των ανθοφόρων οφθαλμών ανάλογα με το είδος του οπωροφόρου δέντρου. Δεν κόβουμε, όμως, χωρίς λόγο, κλάδους του έτους που τον επόμενο χρόνο θα καρποφορήσουν. Προσοχή πρέπει να δίνεται στις βραχύνσεις κλαδιών, γιατί όσο πιο κοντά στη βάση του κορμού κοπεί το κλαδί, τόσο πιο ζωηρή θα είναι η νέα βλάστηση.
✱ Καθαρισμός των δέντρων με επιμελημένη αφαίρεση και κάψιμο των προσβεβλημένων κλάδων, κλαδίσκων και σάπιων ή μουμιοποιημένων καρπών από μυκητολογικές και βακτηριολογικές προσβολές. Σε περιπτώσεις έντονων μυκητολογικών, βακτηριολογικών και εντομολογικών προσβολών, τα παραπάνω, καθώς και η καταστροφή ή η ενσωμάτωση των πεσμένων φύλλων, ή ακόμη και η εκρίζωση των ισχυρά προσβεβλημένων δέντρων, με όλο το ριζικό τους σύστημα, σε συνδυασμό με φθινοπωρινούς και χειμερινούς ψεκασμούς, πετυχαίνουν σε μεγάλο βαθμό τη σημαντική μείωση των διαχειμαζουσών μορφών φυτοπαθογόνων και εχθρών και, συνεπώς, το δραστικό περιορισμό των μελλοντικών προσβολών.
Επίσης:
✱ Οι μεγάλες τομές ή πληγές πρέπει να απολυμαίνονται για την αποφυγή εισόδου παθογόνων, όπως και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται. Έτσι, αμέσως μετά το κλάδεμα, θα πρέπει να γίνεται επάλειψη των τομών, ιδιαίτερα των μεγάλων, με ειδική απολυμαντική αλοιφή και συχνή απολύμανση των εργαλείων κλαδέματος με διάλυμα φορμόλης.
✱ Το κλάδεμα να μη γίνεται με υγρό καιρό, αλλά όταν επικρατεί ξηρός καιρός.
Χειμερινοί ψεκασμοί για την αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών
Οι χειμερινοί ψεκασμοί μειώνουν τους αρχικούς πληθυσμούς από εχθρούς και φυτοπαθογόνα. Συνιστώνται μετά το κλάδεμα, χωρίς να έχει προηγηθεί ή να έπεται βροχόπτωση, με χαμηλή σχετική ατμοσφαιρική υγρασία και χωρίς αέρα. Οι ψεκασμοί θα πρέπει να αποφεύγονται όταν επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες και συνθήκες παγετού.
Όπου διαπιστώνεται μυκητολογική ή βακτηριολογική προσβολή συνιστώνται δύο ψεκασμοί των δέντρων στην πτώση του 75% των φύλλων και ένας δεύτερος πριν από το φούσκωμα των ματιών (προσβολή από κορύνεο, εξώασκος, μονίλια, βακτήριο κ.λπ.). Για τις περισσότερες από τις μυκητολογικές και βακτηριολογικές ασθένειες απαιτούνται εφαρμογές με χαλκούχα, όπως βορδιγάλειος πολτός ή οξυχλωριούχος χαλκός, με εξαίρεση κάποια είδη οπωροφόρων ή ποικιλίες (π.χ. ποικιλίες νεκταρινιών) που είναι ευαίσθητες στον ψεκασμό με χαλκό στο στάδιο του φουσκώματος των οφθαλμών.
Επίσης, χειμερινοί ψεκασμοί συνιστώνται σε οπωρώνες που την προηγούμενη χρονιά παρουσίασαν εντομολογικές προσβολές, για την καταπολέμηση των εντόμων και των ακάρεων που διαχειμάζουν, όπως ψύλλες, κοκκοειδή, αφίδες, τετράνυχοι κ.λπ. Βασίζεται σε ψεκασμούς με ορυκτέλαια-παραφινέλαια, καθώς και σε συνδυασμούς αυτών με συνθετικά πυρεθροειδή ή οργανοφωσφορικά εντομοκτόνα. Επίσης, οι ψεκασμοί μπορεί να γίνουν με συνδυασμό χαλκούχου ή άλλου μυκητοκτόνου (π.χ. θιράμ) και εντομοκτόνου για ταυτόχρονη καταπολέμηση ασθενειών και εχθρών. Συνήθως, ένας ψεκασμός των δέντρων κατά την περίοδο του λήθαργου και μέχρι πριν από το φούσκωμα των ματιών είναι αρκετός για την προστασία της καλλιέργειας σε περίπτωση που δεν έχουν επισημανθεί προσβολές.
Λιπάνσεις
Οι καλλιέργειες των οπωροφόρων είναι, ως επί το πλείστον, αρδευόμενες. Σε περίπτωση που είναι ξηρικές, η λίπανση θα πρέπει να γίνεται νωρίς το φθινόπωρο με τις πρώτες βροχοπτώσεις, έως τα τέλη του χειμώνα. Στην περίπτωση αυτή, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο άζωτο, έτσι ώστε ένα μέρος της συνολικής αζωτούχου λίπανσης να χορηγείται στα τέλη Φεβρουαρίου για να καλύψει κάποιες μεσοπρόθεσμες ανάγκες και με τις λιγότερες απώλειες.
Στους αρδευόμενους οπωρώνες και με γνώμονα την όσο το δυνατόν μείωση των απωλειών και κάλυψη των πρώτων αναγκών σε άζωτο, μπορεί να χορηγηθεί το 1/4 έως το 1/3 της συνολικής αζωτούχου λίπανσης τον Φεβρουάριο. Η υπόλοιπη ποσότητα ανάλογα με το είδος ή την ποικιλία του οπωροφόρου, μπορεί να κατανεμηθεί κατά τους μήνες Μάρτιο – Απρίλιο, Μάιο – Ιούνιο και αμέσως μετά τη συγκομιδή, άμεσα στο έδαφος ή με υδρολίπανση, όπως και για τα υπόλοιπα στοιχεία. Για τα υπόλοιπα μακροστοιχεία συνιστάται να γίνεται μία εφαρμογή τον χειμώνα (Δεκέμβριος-Ιανουάριος) και οι υπόλοιπες ποσότητες μαζί με το άζωτο ανάλογα με το είδος και τις ανάγκες.
Η ποσότητα και το είδος των λιπασμάτων που θα προστεθούν και εν γένει η διαμορφωθείσα λιπαντική πρόταση εξαρτάται από το είδος του οπωροφόρου δέντρου, το έδαφος, τις εδαφολογικές και φυλλοδιαγνωστικές αναλύσεις, εφόσον υπάρχουν.
