Ποσό ύψους 189,2 εκατ. ευρώ μεταφέρεται κάθε χρόνο από τον Πρώτο Πυλώνα της ΚΑΠ (Άμεσες Ενισχύσεις) στον Δεύτερο Πυλώνα (αγροτική ανάπτυξη), γεγονός που αποτυπώθηκε ήδη στις πληρωμές της Βασικής Ενίσχυσης που κατέβαλε μέχρι τον Δεκέμβριο ο ΟΠΕΚΕΠΕ.
Όπως αποκαλύπτει η Ομάδα Συμβούλων, για την κατάρτιση του ελληνικού Στρατηγικού Σχεδίου της ΚΑΠ συνολικά 756,7 εκατ. ευρώ θα μεταφερθούν κατά την πενταετία 2023-2027 στον Δεύτερο Πυλώνα. «Ήταν πολιτική επιλογή», σημειώνει χαρακτηριστικά η Ομάδα, εξηγώντας ότι η απόφαση αυτή ήταν παράλληλα και απόλυτα συμβατή με τη SWOT ανάλυση, τις ιεραρχημένες ανάγκες, τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τις τιμές των Context indicators βάσει των οποίων κρίνονται οι επιδόσεις των κρατών-μελών και εξαρτάται σημαντικό μέρος των μεταβιβάσεων.
Πόσα χρήματα μεταφέρθηκαν;
Όπως αναφέρει η Ομάδα Συμβούλων, κάθε κράτος-μέλος μπορούσε να μεταφέρει έως το 25% του προϋπολογισμού του Πυλώνα Ι στον Πυλώνα ΙΙ. «Η Ελλάδα αποφάσισε να μεταφέρει στον Πυλώνα ΙΙ το 10% των ετήσιων Άμεσων Ενισχύσεων. Δηλαδή, 189,2 εκατ. ευρώ κάθε χρόνο και συνολικά 756,7 εκατ. ευρώ στην πενταετία 2023-2027. Από αυτά, η μερίδα του λέοντος, 590 εκατ. ευρώ συνολικά, 147,5 εκατ. ετησίως κατευθύνεται στους νέους αγρότες και άλλα 166,6 εκατ. ευρώ στα Σχέδια Βελτίωσης (41,6 εκατ. ευρώ ετησίως για την ίδια περίοδο)», υπογραμμίζει.
Γιατί;
Στο ερώτημα «γιατί έγινε αυτή η μεταφορά;», η Ομάδα Συμβούλων απαντά: «Η Ελλάδα, όπως προέκυψε από τη SWOT ανάλυση για την ελληνική γεωργία, αλλά και σημείωσε με έμφαση στις συστάσεις της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2020, αντιμετωπίζει έντονο πρόβλημα γήρανσης του αγροτικού πληθυσμού, καθώς και χαμηλής ανταγωνιστικότητας». Η αναλογία γεωργών με ηλικία άνω των 55 ετών σε σχέση με τους/τις κάτω των 35, εκτινάχθηκε στο 19 προς 1 το 2020 από 8 προς 1 το 2010.
«Μετά τη διαπίστωση των δύο αναγκών και της ιεράρχησής τους ως πρώτης προτεραιότητας, κρίθηκε σκόπιμο να ενισχυθούν οι δράσεις για τη βελτίωση της ηλικιακής διάρθρωσης και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των εκμεταλλεύσεων. Ως εκ τούτου, με τα 756,7 εκατ. ευρώ ενισχύονται για την πρώτη εγκατάσταση στη νέα ΚΑΠ 12.163 νέοι αγρότες επιπλέον με παρεχόμενη ενίσχυση 37.000 ευρώ κατά μέσο όρο και επιδοτούνται επιπλέον 2.083 αγρότες με 80.000 ευρώ (δημόσια δαπάνη) κατά μέσο όρο για να εκσυγχρονίσουν την εκμετάλλευσή τους μέσω Σχεδίου Βελτίωσης», υπογραμμίζει η Ομάδα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, εάν μεταφερόταν μόνο το 5% των Άμεσων Ενισχύσεων που εφάρμοσε η χώρα την περίοδο 2014-2020, τότε ο «κουμπαράς» των Άμεσων Ενισχύσεων θα αυξανόταν με 94,5 εκατ. ευρώ τον χρόνο. «Με βάση την ανάλυση που έχει γίνει, με το ποσό αυτό θα αναπροσαρμόζονταν οι Άμεσες Ενισχύσεις κατά 4,1 ευρώ/στρέμμα στις δενδρώδεις καλλιέργειες, 2,1 ευρώ/στρέμμα στις αροτραίες καλλιέργειες και 1,8 ευρώ/στρέμμα στα βοσκοτόπια», εξηγούν οι σύμβουλοι.
Ποιες άλλες αλλαγές έγιναν;
Οι Έλληνες παραγωγοί είδαν και θα δουν μειωμένες τις Άμεσες Ενισχύσεις που λαμβάνουν. Σύμφωνα με τους συμβούλους, τέσσερις είναι κυρίως οι λόγοι για τις μειωμένες επιδοτήσεις των αγροτών «πέραν των ζητημάτων που υπάρχουν στη λειτουργία του ΟΠΕΚΕΠΕ», όπως σημειώνουν χαρακτηριστικά:
1. Μεταφέρθηκαν κονδύλια από τον Πυλώνα Ι στον Πυλώνα ΙΙ.
2. Εισήχθη υποχρεωτικά (από τον νέο Κανονισμό της ΕΕ 2115/2021) νέο μέτρο, η «αναδιανεμητική ενίσχυση», για τη μεταφορά πόρων (υποχρεωτικά το 10% που αντιστοιχεί σε περίπου 172 εκατ. ευρώ/έτος) από τις μεγαλύτερες στις μικρομεσαίες εκμεταλλεύσεις.
3. Αυξήθηκε ο προϋπολογισμός των Συνδεδεμένων Ενισχύσεων, κατά 67 εκατ. ευρώ κατ’ έτος (από 178 εκατ. ευρώ το 2022 σε 245 εκατ. ευρώ το 2023).
4. Το λεγόμενο «πρασίνισμα» (που αντιστοιχούσε σε πρόσθετη ενίσχυση ύψους 49% επί της βασικής ενίσχυσης κάθε γεωργού) που καταβαλλόταν εν όλω ή εν μέρει μαζί με την προκαταβολή της Βασικής Ενίσχυσης καταργήθηκε και θεσμοθετήθηκε το 25% των πόρων του Πρώτου Πυλώνα να διατεθεί για τη χρηματοδότηση των Οικολογικών Σχημάτων.
Οι σύμβουλοι του Στρατηγικού Σχεδίου απαντούν στους επικριτές τους
Σε εκτενές της κείμενο (σ.σ. το πλήρες κείμενο δημοσιεύεται στις σελ. 50-51), με τίτλο «Ελληνικό ΣΣ ΚΑΠ: 10 διευκρινίσεις και 9 απαντήσεις», η Ομάδα Συμβούλων για την κατάρτιση του ΣΣ ΚΑΠ 2023-2027 απαντά σε όσους το τελευταίο χρονικό διάστημα ασκούν κριτική στο περιεχόμενο του Στρατηγικού Σχεδίου.
Τα βασικά σημεία του κειμένου συνοψίζονται στα παρακάτω:
✱ Το περιεχόμενο του Στρατηγικού Σχεδίου προσδιορίζεται για το σύνολο των κρατών – μελών από τον Κανονισμό 2115/2021 και μια σειρά εκτελεστικών πράξεων που εκδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
✱ Τα κείμενα που προτάθηκαν, οι υποδείξεις και οι παρατηρήσεις της Επιτροπής για όλα τα κράτη-μέλη είναι δημόσια έγγραφα και είναι προσβάσιμα σε όλους.
✱ Διαβούλευση έγινε, και μάλιστα εκτενής, παρά την πανδημία και οι πόρτες ήταν πάντα ανοιχτές σε προτάσεις από όλους (φορείς των αγροτών, σύμβουλοι, οργανώσεις του κλάδου).
✱ Το τελικό αποτέλεσμα ήταν αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων των εθνικών αρχών με τις υπηρεσίες της Επιτροπής, με τη στήριξη ως προς την τεκμηρίωση από την Ομάδα του Συμβούλου.
✱ Στρατηγικές επιλογές συνιστούν:
• Η όσο το δυνατόν ομαλότερη προσαρμογή του ελληνικού αγροτικού τομέα στη νέα πολιτική, ειδικά την «Πράσινη Συμφωνία».
• Η προτεραιότητα στη δημογραφική ανανέωση και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μέσω της καινοτομίας.
• Η αύξηση των εξαγωγών και η υποκατάσταση των εισαγωγών γεωργικών προϊόντων.
• Η έμφαση στη μείωση της ανισοκατανομής των Άμεσων Ενισχύσεων.
• Ως προς τα Οικολογικά Σχήματα, η παροχή της δυνατότητας συμμετοχής σε όλες τις εκμεταλλεύσεις και η προώθηση της ψηφιακής γεωργίας.
✱ Το πλήθος των παρατηρήσεων που δέχτηκε το αρχικό ελληνικό ΣΣ ΚΑΠ ήταν στον μέσο όρο των κρατών-μελών και εγκρίθηκε στη δεύτερη ομάδα εγκρίσεων. Δέχτηκε, δε, ευνοϊκά σχόλια από τις υπηρεσίες της Επιτροπής τόσο κατά τις διαπραγματεύσεις όσο και μετά την έγκρισή του (π.χ. στη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε κατά τον υπολογισμό της αναδιανεμητικής ενίσχυσης). Επίσης, ενδεικτικό είναι ότι οι πρόσφατες προτάσεις της Επιτροπής για μετατροπή κάποιων όρων της αιρεσιμότητας σε Οικολογικά Σχήματα είτε περιέχονται ήδη στο ΣΣ ΚΑΠ είτε μπορούν να εφαρμοστούν με απλή αναπροσαρμογή των ποσών ενίσχυσης.
