Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι οι ποσότητες τροφίμων που καταλήγουν στα σκουπίδια κάθε χρόνο αποτελούν έναν «θησαυρό» για διαφορετικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας, όπως η χημική βιομηχανία, η τεχνολογία τροφίμων, η παραγωγή εδαφοβελτιωτικών, ενέργειας και καλλυντικών;
Τα απόβλητα τροφίμων και η επαναχρησιμοποίησή τους έγιναν το αντικείμενο του έργου Zero Food Waste, στο οποίο συμμετέχουν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ο ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ και το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων.
Όπως εξηγεί στην «ΥΧ» ο Παναγιώτης Κούγιας, συντονιστής του έργου, κύριος ερευνητής ΙΕΥΠ/ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ και επικεφαλής του Εργαστηρίου Διαχείρισης Αποβλήτων και Βιοδιεργασιών, το έργο αποτελεί μία εκπαιδευτική, διαδραστική και ενημερωτική πλατφόρμα που έχει ως κύριο στόχο την ανάδειξη των αρχών της κυκλικής και κοινωνικής οικονομίας, χρησιμοποιώντας ως σημείο αναφοράς την αξιοποίηση/επαναχρησιμοποίηση αποβλήτων τροφίμων, με σκοπό τον μετασχηματισμό τους σε προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας για διαφορετικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας.
Τρεις τόνοι αποβλήτων τροφίμων τον μήνα από τη φοιτητική λέσχη του ΑΠΘ
Το έργο ξεκίνησε από τη φοιτητική λέσχη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στην οποία εγκαταστάθηκαν καφέ κάδοι συλλογής αποβλήτων τροφίμων. «Αφού ενημερώσαμε τους φοιτητές που σιτίζονται στη φοιτητική λέσχη σχετικά με θέματα μείωσης των αποβλήτων και επαναχρησιμοποίησης, παράλληλα τους ενθαρρύναμε να απορρίπτουν τα αποφάγια από τον δίσκο τους στους καφέ κάδους που είχαμε εγκαταστήσει μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Από τα στοιχεία που συλλέξαμε καταγράφηκε ότι κάθε μέρα πετιούνταν 100 κιλά αποβλήτων τροφίμων, που ισοδυναμούν με 3 τόνους τον μήνα, μόνο από τη φοιτητική λέσχη του ΑΠΘ, χωρίς σε αυτά να συνυπολογίζονται τα απόβλητα της κουζίνας για την παρασκευή του φαγητού», εξηγεί ο κ. Κούγιας.
Δημιουργία τροφίμων και καλλυντικών από τα απόβλητα
Τα απόβλητα που συγκεντρώθηκαν μεταφέρθηκαν στον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ για την πλήρη ανάλυση των συστατικών τους. Όπως τονίζει ο κ. Κούγιας, «από την ανάλυση αυτή δημιουργήσαμε ένα ευρετήριο των συστατικών που αποτέλεσε ένα παιδαγωγικό εργαλείο για τα Τμήματα Χημείας, Χημικών Μηχανικών και Γεωπονίας του ΑΠΘ.
Διαμέσου των πανεπιστημιακών μαθημάτων, οι φοιτητές δημιούργησαν ομάδες, οι οποίες επέλεξαν ένα από τα συστατικά αποβλήτων τροφίμων και έκαναν μια συγκεκριμένη εργασία για το πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτό το συστατικό, έτσι ώστε να χρησιμοποιηθεί ως πρώτη ύλη στη χημική βιομηχανία, στα τρόφιμα και στην επιστήμη. Τέτοια συστατικά είναι η κυταρρίνη, τα καροτενοειδή και οι φαινόλες. Υπάρχουν, για παράδειγμα, κάποιες ουσίες που μπορεί να έχουν αντιοξειδωτικές ή αντιγηρατικές ιδιότητες και να επαναχρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία φυσικών προϊόντων δερμοκαλλυντικών.
Στον τομέα των τροφίμων, μπορεί να είναι ένα τρόφιμο που να έχει ενισχυθεί με γαλακτικό οξύ, ενώ στον τομέα της χημικής βιομηχανίας ένα παράδειγμα θα ήταν το οξικό οξύ, ένα προϊόν που χρησιμοποιείται κατά κόρον στη συγκεκριμένη βιομηχανία. Μέσα από αυτή την εκπαιδευτική δραστηριότητα, στόχος ήταν οι φοιτητές να ενισχύσουν τον καινοτόμο τρόπο σκέψης τους και να μάθουν να αναγνωρίζουν τα παραπροϊόντα που μέχρι σήμερα τα ονομάζαμε απόβλητα.
Επίσης, μας ενδιέφερε να δημιουργήσουν ένα ολοκληρωμένο πλάνο παρουσίασης της ιδέας τους, δηλαδή να συμπεριλάβουν το κόστος, τα μηχανήματα και το προσωπικό που ενδεχομένως θα χρειαστούν για τη δημιουργία των προϊόντων, έτσι ώστε να γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να ζητήσουν χρηματοδότηση».
Παραγωγή ενέργειας για το θεματικό πάρκο 3.000 φυτών
Η παραγωγή πράσινης ενέργειας και εδαφοβελτιωτικού ήταν η δεύτερη χρήση των αποβλήτων τροφίμων κατά τη διάρκεια του έργου. Πιο αναλυτικά, τα απόβλητα που δεν χρησιμοποιήθηκαν για την ανάλυση των συστατικών αξιοποιήθηκαν από τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ στο εργαστήριο διαχείρισης αποβλήτων και βιοδιεργασιών για την παραγωγή πράσινης ενέργειας.
«Παράλληλα, το επεξεργασμένο απόβλητο το μετασχηματίσαμε σε εδαφοβελτιωτικό, το οποίο το χρησιμοποιήσαμε για να λιπάνουμε 3.000 ανθοκομικά φυτά στο θεματικό πάρκο που έχει δημιουργηθεί στις εγκαταστάσεις του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, τα οποία την Κυριακή 5 Νοεμβρίου, σε μία μεγάλη δράση στην Πλατεία Αριστοτέλους, δόθηκαν στους περαστικούς.
Μέσα από πρωτότυπα παιχνίδια και δραστηριότητες, που αφορούσαν τόσο ανήλικα όσο και ενήλικα μέλη της κοινωνίας, κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης έγινε ενημέρωση, εκπαίδευση και εξοικείωση των περαστικών αναφορικά με τις αρχές και τα οφέλη της κυκλικής οικονομίας. Επιπλέον, όσοι παρευρέθηκαν στην εκδήλωση είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν σχετικά με τους τρόπους επαναχρησιμοποίησης τόσο των τροφικών αποβλήτων όσο και των χρήσιμων συστατικών που εμπεριέχουν. Ακόμη, κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, πραγματοποιήθηκε η διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων με στοιχεία σχετικά με την τεράστια ποσότητα τροφίμων που απορρίπτονται παγκοσμίως ως απόβλητα, η οποία φτάνει μέχρι και το 1/3 της συνολικής ετήσιας παραγωγής τους.
Εκπαίδευση των μελών της κοινωνίας
Σημαντική πτυχή του έργου είναι η εκπαίδευση των ανήλικων και των ενήλικων μελών της κοινωνίας σχετικά με τους τρόπους επαναχρησιμοποίησης των τροφικών αποβλήτων. Συγκεκριμένα, στηρίζεται σε τρεις διακριτούς βασικούς πυλώνες διάχυσης και προβολής που είναι πλήρως συνυφασμένοι με τις ομάδες/στόχους, δηλαδή τα ανήλικα μέλη της κοινωνίας (6-17 ετών), τους νέους και μελλοντικούς επιστήμονες (18-30 ετών) και την ευρύτερη κοινωνία (όλες τις ηλικίες).
Με τη βοήθεια του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, έχουν δημιουργηθεί δραστηριότητες διαπαιδαγώγησης, που εστιάζουν στους 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ, με έμφαση στα τρόφιμα, έτσι ώστε να εκπαιδευτούν τόσο τα μικρότερα όσο και τα μεγαλύτερα μέλη της κοινωνίας.
Το Zero Food Waste, όπως αναφέρει ο κ. Κούγιας, «δημιουργεί έναν κόμβο διάχυσης αρχών κυκλικής και κοινωνικής οικονομίας από απόβλητα τροφίμων που επικεντρώνεται στη γεφύρωση και στη σύνδεση της παραγόμενης γνώσης από τα ερευνητικά κέντρα (που αρκετές φορές παραμένει αναξιοποίητη ή δεν γίνεται γνωστή) με τρόπο πειστικό, στοχευμένο, κατανοητό και εκλαϊκευμένο στους τελικούς αποδέκτες, που είναι η ευρύτερη κοινωνία».
Σεμινάρια
Στο πλαίσιο του έργου πρόκειται να πραγματοποιηθούν τρία εργαστήρια (workshops). Το πρώτο αφορά τα ενήλικα μέλη της κοινωνίας σχετικά με την εύρεση εργασίας στο αντικείμενο της κυκλικής οικονομίας στο οποίο θα παρευρεθούν και εταιρείες του κλάδου, έτσι ώστε οι φοιτητές να δουν έμπρακτα παραδείγματα του συγκεκριμένου κλάδου. Το εργαστήριο είναι ανοιχτό σε κάθε ενδιαφερόμενο και θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο.
Το δεύτερο εργαστήριο θα πραγματοποιηθεί τον Ιανουάριο του 2024 και αφορά την παρουσίαση των καλύτερων ιδεών από τις εργασίες που πραγματοποίησαν οι φοιτητές του ΑΠΘ σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων τροφίμων.
Το τρίτο και τελευταίο εργαστήριο θα πραγματοποιηθεί τον Φεβρουάριο, μαζί με την ολοκλήρωση του Zero Food Waste, στο οποίο θα «παρουσιαστούν όλες οι δράσεις που έγιναν στο πλαίσιο του έργου, καθώς και οι μετρήσιμοι δείκτες αναφορικά με τα στοιχεία που πήραμε από τις παραπάνω δραστηριότητες», τονίζει ο ίδιος.
Όπως εξηγεί, «ο αντίκτυπος του έργου στην κοινωνία είναι μεγάλος και για αυτόν τον λόγο οι δράσεις του πρόκειται να συνεχιστούν, όπως η λειτουργία του θεματικού πάρκου, αλλά και η χρήση του καφέ κάδου στη φοιτητική λέσχη του ΑΠΘ».
Τέλος, ο κ. Κούγιας αναφέρει ότι «οι δραστηριότητες που πραγματοποιούνται μέσω του έργου είναι ένα προπαρασκευαστικό σκέλος, διότι ναι μεν οι περιφέρειες και οι δήμοι προετοιμάζονται για τους καφέ κάδους, αλλά είναι σημαντικό να ενημερώσουμε και να εκπαιδεύσουμε τον κόσμο σχετικά με την απόρριψη των αποβλήτων τροφίμων και τον διαχωρισμό τους από τις συσκευασίες. Είναι σημαντικό μέσα στον καφέ κάδο να καταλήξουν μόνο τρόφιμα, γιατί διαφορετικά ελλοχεύει ο κίνδυνος να φτάσει πλαστικό ή αλουμίνιο στο έδαφος».
Το έργο υποστηρίχθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), στο πλαίσιο της 3ης Προκήρυξης της Δράσης «Επιστήμη και Κοινωνία», με τίτλο «Κόμβοι Έρευνας, Καινοτομίας και Διάχυσης» (Αριθμός Έργου: 2252).
