Το 1/4, κατά μέσο όρο, των συνολικά χρησιμοποιούμενων υδάτων στην ΕΕ, κατευθύνεται στην άρδευση. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό στην Ελλάδα είναι το υψηλότερο στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα, το 88,7% των υδάτων που χρησιμοποιούνται για βιομηχανική, ενεργειακή, παραγωγική, οικιακή και κάθε άλλη ανάγκη, κατευθύνεται στον πρωτογενή τομέα (στοιχεία 2007). Η σχετική υστέρηση των διαθέσιμων υδάτων που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, την κατατάσσει στην 6η θέση της ΕΕ, με κριτήριο τις ποσότητες νερού που χρησιμοποιούνται. Πιο συγκεκριμένα, οι ποσότητες νερού ανά αρδευόμενο στρέμμα στην Ελλάδα ανέρχονται στα 380 κυβικά μέτρα ενώ στην Μάλτα στα 995, την Πορτογαλία στα 737, την Ισπανία στα 547, την Ιταλία στα 480 κυβικά μέτρα ανά στρέμμα. (SAPM)
Το τεράστιο μέγεθος των απαιτήσεων νερού για την παραγωγή τροφίμων, αναδεικνύεται στο σχετικό γράφημα, όπου καταγράφονται οι συνολικές καθώς και οι ποσότητες «γαλάζιου» νερού ανά μονάδα βάρους τελικού προϊόντος. Το λεγόμενο «γαλάζιο» νερό, είναι αυτό που αντλείται, και δεν αφορά το λεγόμενο «πράσινο», δηλαδή το νερό της βροχής, ή το «γκρι», το νερό που έχει ανακυκλωθεί.
Διαβάστε ακόμη: Το πρόβλημα της λειψυδρίας και οι συνέπειές της ανά την Ελλάδα
Για να γίνουν κατανοητά τα στοιχεία του πίνακα παρακάτω, πρέπει να αποσαφηνιστούν τα εξής:
1 Το «υδατικό αποτύπωμα» ενός αγροτικού προϊόντος, περιλαμβάνει τόσο τις άμεσες όσο και τις έμμεσες ανάγκες. Το νερό που καταναλώνεται για την παραγωγή ενός κιλού κρέατος, για παράδειγμα, αφορά πρωτίστως αυτό που καταναλώθηκε έμμεσα για την παραγωγή των ζωοτροφών που απαιτούνται για την παραγωγή του.
2 Οι ποσότητες αυτές αφορούν διεθνείς μέσους όρους. Για παράδειγμα, η παραγωγή ελιάς εμφανίζεται να καταναλώνει ιδιαίτερα υψηλές ποσότητες νερού για τα ελληνικά δεδομένα, λόγω της καθολικής άρδευσής της με μεγάλες ποσότητες στην Τυνησία, περίπου τριπλάσιες από τις αντίστοιχες ισπανικές.
Ανάγκες νερού για την παραγωγή ενός κιλού τελικού προϊόντος
Με βάση τα στοιχεία του γραφήματος, για την παραγωγή ενός κιλού μοσχαρίσιου κρέατος, απαιτούνται άμεσα ή έμμεσα 15 χιλιάδες λίτρα νερού συνολικά, εκ των οποίων 617 λίτρα «γαλάζιου» νερού που έχει αντληθεί. Υψηλές είναι και οι απαιτήσεις για την παραγωγή αρνίσιου κρέατος, χοιρινού, κατσικίσιου, πουλερικών, αλλά και άλλων προϊόντων ζωικής προέλευσης όπως δέρματα, βούτυρο κ.λπ.
Αντίθετα, τα προϊόντα φυτικής προέλευσης έχουν πολύ μικρότερες απαιτήσεις. Με εξαίρεση το βαμβάκι, όπου οι απαιτήσεις κατά μέσο όρο διεθνώς είναι εξαιρετικά υψηλές (3.300 λίτρα «γαλάζιου» νερού) και ως ένα βαθμό το ρύζι, οι ανάγκες άρδευσης ακόμη και στα κηπευτικά είναι συγκριτικά περιορισμένες. Για την παραγωγή ενός κιλού ντομάτας, για παράδειγμα, καταναλώνονται 64 λίτρα νερού, άμεσα ή έμμεσα.
Η αυξανόμενη ζήτηση σε τρόφιμα, αυξάνει τη ζήτηση για κατανάλωση νερού. Εάν η Ελλάδα επιθυμεί να παραμείνει διατροφικά παραγωγική χώρα, πρέπει να αυξάνει τα πραγματικά διαθέσιμα αποθέματα νερού για άρδευση, κατά 1% το έτος. Οι ανάγκες αυτές θα αυξηθούν λόγω και της κλιματικής αλλαγής. Ιδιαίτερα οι νοτιότερες περιοχές, αναμένεται να αντιμετωπίσουν τα σοβαρότερα προβλήματα ξηρασίας όλης της ευρωπαϊκής ηπείρου, εξέλιξη που θα πιέσει και τις σημερινές ξηρικές καλλιέργειες να μετατραπούν σε ποτιστικές.
Η Ελλάδα φαίνεται να αδυνατεί να σχεδιάσει και να υλοποιήσει όσα απαιτούνται για την πραγματική αύξηση των διαθέσιμων υδάτινων πόρων, μέσω της βελτίωσης της διαχείρισης ή της αξιοποίησής τους, της ενσωμάτωσης καινοτομιών κ.λπ.
Όπως προκύπτει και από την έρευνα της «ΥΧ» για το αρδευτικό πρόβλημα στον αγροτικό τομέα, μεγάλα τμήματα του αρδευτικού δικτύου παραμένουν πεπαλαιωμένα, με αποτέλεσμα την απώλεια τεράστιων ποσοτήτων υδάτων. Η υφαλμύρωση πολλών περιοχών επεκτείνεται. Οι αγρότες αντλούν από βάθος ακόμη και αρκετών εκατοντάδων μέτρων, με ό,τι συνεπάγεται για την κόστος παραγωγής και το περιβάλλον. Συχνά, αντικαθιστούν τις καλλιέργειες όχι με κριτήριο την οικονομική απόδοση, αλλά με τις απαιτήσεις τους σε νερό.
- Ν. Λάππας
