Η σφήκα της καστανιάς (Dryocosmus kuriphilus)

Το έντομο Dryocosmus kuriphilus Yasumatsu (Hymenoptera: Cynipidae) (σφήκα της καστανιάς) αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εχθρούς της καστανιάς.

sfika-kastanias-entomo

Η δημιουργία κηκίδων σε νεαρούς βλαστούς και φύλλα μειώνει την παραγωγή και προκαλεί σταδιακή μείωση της ευρωστίας, της ανθοφορίας και της ανάπτυξης των δένδρων. Επιπροσθέτως, η παραγωγή μπορεί να επηρεαστεί έμμεσα ως αποτέλεσμα της μείωσης της φυλλικής επιφάνειας καθώς μειώνεται σημαντικά η φωτοσυνθετική λειτουργία και η παραγωγή φυτομάζας του δένδρου.

Τα ενήλικα του εντόμου εμφανίζονται στο τέλος της άνοιξης με αρχές του καλοκαιριού και ωοτοκούν στους οφθαλμούς της νεαρής βλάστησης. Τα αβγά εναποτίθενται σε ομάδες, ενωμένα μεταξύ τους διαμέσου των μακριών μίσχων που διαθέτουν και κάθε θηλυκό εναποθέτει συνολικά περισσότερα από 100 αβγά. Η εκκόλαψη των προνυμφών ξεκινάει κατά τα τέλη Ιουλίου και διαρκεί έως τα τέλη Αυγούστου. Η ανάπτυξη της προνύμφης συνεχίζεται την επόμενη άνοιξη, όπου και γίνονται εμφανείς οι νέες κηκίδες. Οι νύμφες εμφανίζονται περίπου στα τέλη Απριλίου και απαντώνται μέχρι και τα τέλη Ιουλίου.

Παρουσία του εντόμου στην Ελλάδα

Αν και είναι ιθαγενές έντομο της Κίνας, έχει εισβάλει και εξαπλωθεί σε πολλές περιοχές του πλανήτη, έχοντας σημαντικά αρνητική επίδραση σε καστανοδάση και καστανεώνες. Στην Ευρώπη, εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2002 στην Ιταλία και στη συνέχεια εξαπλώθηκε ταχύτατα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Πιερία: Θερίζει η σφήκα της καστανιάς

Στη χώρα μας, η παρουσία του εντόμου καταγράφηκε για πρώτη φορά το 2014 στην Πιερία και έκτοτε έχει διαπιστωθεί σε σημαντικό αριθμό περιοχών (Χαλκιδική, Δράμα, Θεσσαλονίκη, Φθιώτιδα, Ευρυτανία, Εύβοια, Αρκαδία και Σπάρτη).

Οι παράγοντες που συνετέλεσαν καθοριστικά στην ταχύτατη εξάπλωσή του στη χώρα μας ήταν η απουσία φυσικών εχθρών, οι οποίοι θα μπορούσαν να ανακόψουν την εξάπλωση του νέο-εισαχθέντος οργανισμού, η ιδιαίτερη αναπαραγωγική του συμπεριφορά (παρθενογένεση) αλλά και η ανεξέλεγκτη μεταφορά φυτικού υλικού.

Η αντιμετώπιση του προβλήματος

Η καταπολέμηση του εντόμου με τη χρήση χημικών μέσων είναι αρκετά δύσκολη έως πρακτικά ανέφικτη, καθώς τα ανήλικα στάδια του εντόμου βρίσκονται προστατευμένα εντός των κηκίδων. Η χρήση εντομοκτόνων εναντίον των ενηλίκων του εντόμου μπορεί να μειώσει τους πληθυσμούς του, εντούτοις η επιτυχία τους εξαρτάται από τον ακριβή προσδιορισμό του χρόνου εμφάνισης των ενηλίκων και την πλήρη κάλυψη των δένδρων με το ψεκαστικό υγρό. Καλλιεργητικές πρακτικές, όπως η μηχανική απομάκρυνση με κλάδεμα των προσβεβλημένων βλαστών πριν την έξοδο των ενηλίκων, θα μπορούσαν να παρέχουν προστασία έναντι του εντόμου, εντούτοις κρίνονται μη εφαρμόσιμες για μεγάλης κλίμακας προσβολές.

sfika-kastanias-entomoΩς εκ τούτου, η μόνη ενδεδειγμένη μέθοδος για την αντιμετώπιση του εντόμου αποτελεί η βιολογική καταπολέμηση που συνίσταται στην εισαγωγή, την εξαπόλυση και εγκατάσταση του παρασιτοειδούς εντόμου Torymus sinensis (Hymenoptera, Torymidae). Το παρασιτοειδές έντομο είναι ενδημικό της Κίνας, όπως και το φυτοφάγο έντομο. Το συγκεκριμένο παρασιτοειδές είναι εξειδικευμένο ως προς τον ξενιστή του (σφήκα της καστανιάς) και θεωρείται ότι έχει την ικανότητα να περιορίζει σε αποδεκτό βαθμό τους πληθυσμούς του επιβλαβούς εντόμου.

Σε αυτή την κατεύθυνση, και με σκοπό την αποτελεσματική αντιμετώπιση του εντόμου, το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης του ΕΛΓΟ-«Δήμητρα» και το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, σε συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σχεδίασαν και υπέβαλαν προς χρηματοδότηση στο Πράσινο Ταμείο, πρόγραμμα για τη βιολογική καταπολέμηση του εντόμου, το οποίο αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή από την επόμενη βλαστική περίοδο.

sfika-kastanias-entomoΤο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο προωθεί διαχρονικά την εφαρμογή της βιολογικής καταπολέμησης εναντίον νέων μη ιθαγενών εχθρών και διαθέτει πολύχρονη εμπειρία στην επιτυχή εφαρμογή προγραμμάτων κλασικής βιολογικής καταπολέμησης νέων εχθρών (αντιμετώπιση εριώδη αλευρώδη των εσπεριδοειδών) και έχει προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την εισαγωγή και εξαπόλυση του ενδεδειγμένου παρασιτοειδούς για την αντιμετώπιση της σφήκας της καστανιάς στη χώρα μας.

Η εφαρμογή του προγράμματος βιολογικής καταπολέμησης με την εισαγωγή, εξαπόλυση και εγκατάσταση του παρασιτοειδούς εντόμου T. sinensis θα επιφέρει ουσιαστική και μακροχρόνια λύση στην αντιμετώπιση του προβλήματος της σφήκας της καστανιάς.

Γράφουν: Παναγιώτης Μυλωνάς, αναπληρωτής διευθυντής του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου, προϊστάμενος τμήματος εντομολογίας και γεωργικής Ζωολογίας, και Δημήτρης Παπαχρήστος ερευνητής, εντομολόγος Β’