29ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΕΝΑ: Να πάρουν οι νέοι τις τύχες του πρωτογενούς τομέα στα χέρια τους

Με τη συμμετοχή ειδικών από τον χώρο της αυτοδιοίκησης, της εκπαίδευσης, της επιχειρηματικότητας, της έρευνας και της πρωτογενούς παραγωγής ολοκληρώθηκαν και για φέτος οι εργασίες του 29ου Συνεδρίου της Πανελλήνιας Ένωσης Νέων Αγροτών (ΠΕΝΑ), οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στη Σίφνο από τις 15 έως τις 17 Σεπτεμβρίου. Το συνέδριο συνδιοργανώθηκε με τον Δήμο Σίφνου και το ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, τελώντας υπό την αιγίδα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.

Την έναρξη του συνεδρίου κήρυξε ο πρόεδρος της ΠΕΝΑ, Νίκος Παυλονάσιος, ο οποίος, μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε σε ζητήματα που αφορούν τους νέους αγρότες, αλλά και τον ρόλο της ένωσης στα αγροτικά δρώμενα.

Σύμφωνα με τον ίδιο, ο αγροτικός χώρος πλήττεται από την κρίση που ήρθε να επικαθήσει σε χρόνιες παθογένειες της ελληνικής γεωργίας και στρεβλώσεις της παγκόσμιας αγοράς, υποστηρίζοντας ότι «ναι, είναι καλή η επιστροφή στην ύπαιθρο, οι καινοτόμες πρωτοβουλίες startups και η τεχνολογία, αλλά η βάση για όλα αυτά είναι οι εγγενείς δυναμικές ανθεκτικότητας, σε ατομικό, συλλογικό και κοινοτικό επίπεδο, με την πλαισίωση και την ενίσχυση από τις δημόσιες πολιτικές».

Ο κ. Παυλονάσιος εστίασε στην οικονομική αβεβαιότητα, με την εντεινόμενη οικολογική και περιβαλλοντική κρίση (π.χ. υποβάθμιση φυσικών πόρων, κλιματική αλλαγή), που κατεξοχήν επηρεάζει τον αγροτικό χώρο και την αγροτική παραγωγή.

Αναφερόμενος στους νέους αγρότες, εκτίμησε ότι ένας από τους δύσκολους στόχους της νέας ΚΑΠ σε όλη την Ευρώπη είναι η ανανέωση των γενεών, ενώ οι γεωργοί ηλικίας κάτω των 40 ετών διαχειρίζονται μόνο το 11% του συνόλου των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. «Νιώθουμε να πασχίζουμε ως οι τελευταίοι των Μοϊκανών, γι’ αυτό και καλούμε όλους τους νέους αγρότες να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και να ανανεώσουν τις τοπικές ενώσεις.

Εμείς θα είμαστε πάντα δίπλα τους», τόνισε. Κλείνοντας, υποστήριξε τον ενεργό ρόλο της ΠΕΝΑ, ώστε με νέα στελέχη «να καταστεί ικανή, για να περάσουμε τις θέσεις και τις απόψεις στην επόμενη μέρα μέσα από το συλλογικό θεσμικό όργανο. Δηλώνουμε ‘‘παρών’’ σε όλες τις δυσκολίες και, σε πείσμα των δύσκολων καιρών, ζητάμε να ενεργοποιηθούν όλοι».

Eνίσχυση της τοπικής γαστρονομίας

Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε η δήμαρχος Σίφνου, Μαρία Ναδάλη, εστιάζοντας στον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης για τον αγροτικό τομέα, τα προβλήματα που παρουσιάζουν τα νησιά των Κυκλάδων, αλλά και τις δυνατότητες της περιοχής.

Επίσης, υποστήριξε ότι υπάρχει δυνατότητα ενίσχυσης της τοπικής γαστρονομίας με την παραγωγή πρώτων υλών, όπως είναι ο τομέας της κτηνοτροφίας, της ελαιοκομίας, της μελισσοκομίας και άλλων, σημειώνοντας πως «με μία καλύτερη οργάνωση στον πρωτογενή τομέα, μπορούμε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα όχι μόνο στο νησί μας, αλλά και στα υπόλοιπα Κυκλαδονήσια».

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι δηλώσεις των βουλευτών Μάρκου Καφούρου και Φιλίππου Φόρτωμα, οι οποίοι αναφέρθηκαν στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νησιωτικού συμπλέγματος των Κυκλάδων, εστιάζοντας στα προβλήματα του πρωτογενούς τομέα και στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής.

Κλείνοντας την ενότητα των χαιρετισμών, ο αντιδήμαρχος Αγροτικής Ανάπτυξης της Σίφνου, Γιώργος Λουκής, μίλησε για την αναγκαιότητα καλύτερης οργάνωσης στον πρωτογενή τομέα και ειδικότερα στην κτηνοτροφία, λέγοντας ότι έχει πολλά πλεονεκτήματα, αλλά και προβλήματα, λόγω της επέκτασης της οικιστικής ζώνης. «Εμείς, ως δήμος, στηρίζουμε τον πρωτογενή το

μέα και στα επόμενα βήματά μας είναι η δημιουργία ενός δημοτικού τυροκομείου σε συνεργασία με τους κτηνοτρόφους της περιοχής», είπε. Οι εργασίες της πρώτης ημέρας έκλεισαν με θεματικές αναφορές από τους εισηγητές για το τι θα ακολουθήσει στο επόμενο διήμερο πρόγραμμα.

Περιφερειακή νησιωτική ανάπτυξη

Το Σάββατο ξεκίνησε η πρώτη θεματική ενότητα, με τίτλο «Η αγροτική οικονομία στην περιφερειακή νησιωτική ανάπτυξη». Ο Δημήτρης Πετρόπουλος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, αναφέρθηκε στην αγροτική οικονομία των νησιωτικών περιοχών και στις προοπτικές ανάπτυξης «από τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες θα πρέπει να προσαρμόσουν τα νέα δεδομένα από κάτω προς τα πάνω με συλλογικές διαδικασίες».

Ο Γιάννης Κουμπούρος, αναπληρωτής καθηγητής στο ΠΑΔΑ, αναφέρθηκε στους ψηφιακούς νομάδες στη νησιωτική Ελλάδα για την τουριστική ανάπτυξη μιας περιοχής, υπογραμμίζοντας ότι «για να τους προσελκύσουμε, θα πρέπει να έχουμε υποδομές και το βασικότερο από όλα να υπάρξει σύνδεση με την τοπική γαστρονομία λόγω των υψηλών απαιτήσεων που έχουν». Για την αναγκαιότητα δημιουργίας θερμοκοιτίδας αγροδιατροφής, που θα ενισχύσει την επιχειρηματικότητα της ντόπιας παραγωγής, έκανε λόγο ο Γιώργος Ζακυνθινός, καθηγητής στο ΠΑΔΑ, ο οποίος συνέδεσε την τοπική επωνυμία των προϊόντων με τη διασφάλιση της ποιότητας και την υποστήριξη της αγοράς στις Δυτικές Κυκλάδες.

Όπως ο ίδιος ανέφερε, «η προσαρμογή των μοντέλων τοπικής επωνυμίας (branding) σε κάθε αγροτική επιχείρηση έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη στην πρακτική της εδαφικής σήμανσης, όπως γίνεται αναφορά και στη σημερινή εκδήλωση». Επίσης, πρότεινε τη στήριξη της ίδρυσης μιας «Θερμοκοιτίδας Αγροδιατροφής» για την ενίσχυση της ντόπιας επιχειρηματικότητας και της ταυτότητας των προϊόντων ενός προορισμού, ως δραστηριότητα ολιστικής προσέγγισης. Εστιάζοντας στον μαζικό τουρισμό και στις παθογένειες που δημιουργεί στις νησιωτικές περιοχές, ο Κώστας Μαρινάκος, καθηγητής του ΠΑΔΑ, αναφέρθηκε σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού που μπορούν να προσδώσουν προστιθέμενη αξία στην τοπική οικονομία. «Ο τοπικός πρωτογενής τομέας θα πρέπει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με μορφές ήπιας ανάπτυξης με σαφή πολιτιστική και περιβαλλοντική αναφορά», δήλωσε.

Εργαλεία ανάπτυξης στα χέρια των αγροτών

Η δεύτερη θεματική ενότητα του συνεδρίου εστίασε σε χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως και σε επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, που μπορούν να προσδώσουν προστιθέμενη αξία στο παραγόμενο προϊόν. Στις άμεσες ενισχύσεις και στις τομεακές παρεμβάσεις αναφέρθηκε ο Αθανάσιος Λαγγουράνης, προϊστάμενος της μονάδας παρακολούθησης παρεμβάσεων του Πυλώνα 1 στο ΥΠΑΑΤ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι για πρώτη φορά έγινε συνδιοργάνωση με τη Γενική Γραμματεία Ενωσιακών Πόρων και Υποδομών – Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης ΣΣ ΚΑΠ, παρά όλες τις παρελθοντικές υποσχέσεις προηγούμενων ηγεσιών του ΥΠΑΑΤ. «Η συνέργεια αυτή αναδεικνύει τη σημαντικότητα του θεσμικού ρόλου της ΠΕΝΑ που δεν πρέπει να εκλείψει, αλλά να ενισχυθεί, ώστε να είναι συνδιαμορφωτής του μελλοντικού πλαισίου για την ελληνική γεωργία», υποστήριξε ο πρόεδρος της ΠΕΝΑ.

Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε ο Νικόλαος Δεδούσης, manager Διεύθυνσης Ανάπτυξης Εργασιών Αγροτικού Τομέα – Ανάπτυξη Προϊόντων & Υπηρεσιών της Τράπεζας Πειραιώς, ο οποίος τόνισε ότι «το 29ο συνέδριο της ΠΕΝΑ είναι μια πλατφόρμα αλληλεπίδρασης με νέους που αποτελούν το μέλλον του αγροτικού τομέα, αλλά και ανταλλαγής γνώσεων και καινοτόμων ιδεών, κρίσιμης σημασίας για την ανάπτυξη βιώσιμων αγροτικών πρακτικών.

Στην Τράπεζα Πειραιώς, κατανοούμε τις μοναδικές ανάγκες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νέοι αγρότες και επιθυμούμε να είμαστε δίπλα τους ενεργητικά, προκειμένου να έχουν μια αναπτυξιακή προοπτική. Προσφέρουμε μια σειρά εξειδικευμένων προϊόντων και υπηρεσιών που έχουν σχεδιαστεί για να ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες και χαρακτηριστικά τους. Προς την κατεύθυνση αυτή, η Τράπεζα Πειραιώς, με τη σημαντική τεχνογνωσία και εμπειρία της, διαθέτει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο χρηματοδοτικής στήριξης των επενδυτικών τους σχεδίων, τόσο αυτών που υλοποιούνται αυτή την περίοδο, όσο και για τα νέα Σχέδια Βελτίωσης (Δράση 4.1.5)».

Στους τρόπους αναβάθμισης των αλυσίδων αξίας αναφέρθηκε η Μαρία Σπηλιώτη, υποψήφια διδάκτορας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η οποία εξήγησε ότι «τα προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στις αλυσίδες αξίας και να προσδώσουν σημαντικά οφέλη».

Κλείνοντας τη 2η ενότητα, η Στεφανία Παπακώστα, υπεύθυνη επικοινωνίας της κυκλαδικής εταιρείας ανάπτυξης του Επιμελητηρίου Κυκλάδων, υποστήριξε ότι το δίκτυο Aegean Cuisine των Κυκλάδων παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας. «Οι παραγωγοί που συμμετέχουν στο δίκτυο έχουν στόχο τον γαστρονομικό τουρισμό και με αυτόν τον τρόπο γινόμαστε περισσότερο αποτελεσματικοί».

Προκλήσεις και προοπτικές από τη νέα ΚΑΠ

Προσαρμόζοντας τις εισηγήσεις τους, οι ομιλητές αυτής της θεματικής ενότητας προσπάθησαν να προσεγγίσουν τα βασικά σημεία της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, έτσι όπως αυτή διαμορφώνεται μέσα από το νέο πλαίσιο. Η Παναγιώτα Παπαλουκοπούλου, προϊσταμένη της Μονάδας Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής στο ΥΠΑΑΤ, αναφέρθηκε στις νέες προκλήσεις 2023 – 2027. Η ίδια έδωσε βαρύτητα στα Οικολογικά Σχήματα και ανέλυσε τις προτάσεις εφαρμογής τους, έτσι όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί μέχρι σήμερα. Ο Νίκος Παπακωνσταντίνου, διευθυντής Αγροτικής Ανάπτυξης και Διαχείρισης Έργων της GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, ανέλυσε τις προκλήσεις, αλλά και τις ευκαιρίες για τους αγρότες στο πλαίσιο της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.

Συγκρίνοντας την κτηνοτροφία με τη φυτική παραγωγή, είπε ότι η πρώτη μειονεκτεί σημαντικά σε σύγκριση με τη δεύτερη και επισήμανε την αναγκαιότητα ενίσχυσης των συνεργειών μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, υποστηρίζοντας παράλληλα τη δημογραφική ανανέωση.

Ολοκληρώνοντας τον 3ο κύκλο, η Λίτσα Λιόπα-Τσακαλίδη αφυπηρετήσασα αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Πατρών, αναφέρθηκε στη γεωργία του άνθρακα μέσω της Πράσινης Συμφωνίας. Η ίδια ισχυρίστηκε ότι «ο σχεδιασμός για τη στρατηγική της νέας συμφωνίας δεν έγινε με τον πλέον κατάλληλο τρόπο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα Οικολογικά Συστήματα, τα οποία αποτελούν και το επίμαχο ζήτημα της εφαρμογής».

Ο ρόλος των συλλογικών σχημάτων στην αγροτική επιχειρηματικότητα

Κυρίαρχο θέμα συζήτησης της 4ης ενότητας αποτέλεσαν οι συλλογικότητες και ο ρόλος τους στην αγροτική επιχειρηματικότητα. Την καινοτόμο δράση του Συνεταιρισμού Almoland από τη Λαμία παρουσίασε ο Ευθύμιος Κασούμης, πρόεδρος του σχήματος.

Ο κ. Κασούμης, μίλησε για τον τρόπο εμπορίας του προϊόντος από το χωράφι μέχρι και το ράφι, με τη λιανική τιμή πώλησης να την ορίζει ο συνεταιρισμός, και σημείωσε ότι «δεν πουλάμε σε εμπόρους την παραγωγή μας, αλλά τη διαθέτουμε στα δίκτυα πώλησης εμείς οι ίδιοι».

Για τον ρόλο του Συνεταιρισμού Μελισσοκόμων Σίφνου έκανε λόγο ο Νίκος Μπελιός, ο οποίος εστίασε την ομιλία του στην τοπική ταυτότητα του προϊόντος με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά λόγω της βιοποικιλότητας, αλλά και της απουσίας βιομηχανικών ρύπων. Τέλος, σε αυτή την ενότητα συζητήθηκε και το θέμα της παράκτιας αλιείας και το πρόγραμμα διάλυσης των καϊκιών, για τη μείωση του στόλου της αλιείας. «Η αλιεία είναι κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς και της παράδοσης του τόπου μας και δεν πρέπει να καταστραφεί», ανέφεραν οι παρόντες αλιείς.

Αειφόρες πρακτικές

Οι εργασίες της 2ης ημέρας του συνεδρίου ολοκληρώθηκαν με την 5η ενότητα. Ο Νίκος Χρυσόγελος, π. ευρωβουλευτής, αναφέρθηκε στην αναγεννητική παραδοσιακή γεωργία, την καλλιέργεια τοπικών ειδών και τη συντήρηση των ξερολιθιών.

Η Ματίνα Κανάκη, MSc Μηχανικής Περιβάλλοντος, παρουσίασε την πρωτοβουλία BeefNutriValue για την ανάδειξη καινοτόμου πιστοποιημένου προϊόντος προστιθέμενης αξίας, της περιοχής του όρους Καλλίδρομου Φθιώτιδας στο πλαίσιο του Μέτρου 16 του ΠΑΑ «ως μια πρόταση που μπορεί να οργανωθεί αντίστοιχα και στα Κυκλαδονήσια με την ξακουστή κτηνοτροφική ιστορία και να αναδείξει την ιδιαιτερότητα, όχι ως δυσκολία αλλά ως συγκριτικό πλεονέκτημα».

Η ενότητα ολοκληρώθηκε με τον Δημήτρη Ρουκά, υποψήφιο διδάκτορα Ζωοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, παρουσιάζοντας ολοκληρωμένες προτάσεις οικοτεχνίας, προσαρμοσμένες στη νησιωτική Ελλάδα.