Η πατατοκαλλιέργεια στην Ελλάδα

του Κυριάκου Ερμείδη, οικονομολόγου MSc

Το 2019, είχαμε παρουσιάσει μέσω της «ΥΧ» τους λόγους για τους οποίους η Ολλανδία αποτελεί πρότυπο για την καλλιέργεια της πατάτας και ποιες είναι οι βασικές διαφορές της με τον τρόπο καλλιέργειας στη χώρα μας. Σήμερα, και συνυπολογίζοντας τις τεκτονικές αλλαγές των τελευταίων ετών, σας παρουσιάζουμε την υπάρχουσα κατάσταση στον ελληνικό και όχι μόνο αγροτικό τομέα.

Παρότι σε κάποιες περιοχές η συγκομιδή της πατάτας είναι σε εξέλιξη (Πελοπόννησος) ,σε άλλες περιοχές στη φάση της ανθοφορίας (Βοιωτία) και σε άλλες στην περίοδο της σποράς (Κάτω Νευροκόπι), τα μεγάλα προβλήματα που ταλανίζουν τη συγκεκριμένη καλλιέργεια δεν έχουν εκλείψει σε καμία περιοχή, καθώς δεν έχει δοθεί λύση σε μια σειρά ζητημάτων τα οποία όλα καταλήγουν στο κόστος παραγωγής (ελαχιστοποίηση κόστους) και στην τιμή πώλησης (μεγιστοποίηση κέρδους). Η μεγιστοποίηση κέρδους και η ελαχιστοποίηση του κόστους είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Kόστος παραγωγής

Το κόστος παραγωγής της πατάτας στη χώρα μας, παρά το ότι είναι από τη φύση του υψηλό λόγω των απαιτήσεων του φυτού, παραμένει δυσθεώρητο σε σύγκριση με τις βορειοευρωπαϊκές χώρες . Οι λόγοι είναι αρκετοί και κάποιοι αξιοσημείωτοι είναι οι εξής:

✱ Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις στην Ελλάδα είναι πολύ μικρές για ένα φυτό το οποίο θεωρείται φυτό μεγάλης καλλιέργειας. Αυτό σημαίνει πως χρειάζεται μεγάλο κλήρο, κάτι το οποίο λείπει στη χώρα μας.

✱ Έχουμε υψηλό κόστος λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, από τα υψηλότερα στην Ευρώπη.

✱ Επίσης έχουμε υψηλό κόστος σπόρων, με αποτέλεσμα τα ποσοστά μη πιστοποιημένου σπόρου να είναι αυξημένα.

✱ Το κόστος ενέργειας είναι δυσβάσταχτο.

✱ Απουσία υποδομών-εξοπλισμού. Η απουσία υποδομών από την πλευρά του παραγωγού αυξάνει το κόστος παραγωγής, αλλά και δημιουργεί ένα προϊόν με σχεδόν μηδενική ελαστικότητα προσφοράς (απουσία χώρου αποθήκευσης), πράγμα το οποίο οδηγεί στην άμεση πώληση χωρίς δυνατότητα διαπραγμάτευσης. Επίσης, η μηχανοποίηση της παραγωγής είναι σε χαμηλά επίπεδα.

✱ Απουσία στοχοθεσίας και μακρόπνοου πλάνου, τόσο από τον μέσο αγρότη, όσο και από το κράτος. Είναι αδιανόητο να θέλεις να επιτύχεις σε ένα προϊόν τόσο ανταγωνιστικό και περιζήτητο χωρίς πλάνο και επενδύσεις, έχοντας να ανταγωνιστείς χώρες όπως η Γαλλία και η Ολλανδία.

✱ Έλλειψη χρηματοδότησης. Υψηλό κόστος χρήματος σημαίνει υψηλά επιτόκια δανεισμού.

Τιμές πώλησης

Οι τιμές πώλησης συμβαδίζουν με το υψηλό κόστος παραγωγής, συγκρινόμενες πάντα με τις τιμές πώλησης ανταγωνιστικών και σύγχρονων αγροτικών χωρών. Έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια ότι για να έχουν οι Έλληνες παραγωγοί ικανοποιητική τιμή για τα δεδομένα τους, θα πρέπει να υπάρχει πρόβλημα στην παραγωγή σε ανταγωνιστικές χώρες, δηλαδή μέσω της μείωσης της προσφερόμενης ποσότητας επιτυγχάνεται υψηλότερη τιμή για τους Έλληνες παραγωγούς.

Οι υψηλές ποσότητες πατάτας στην αγορά στις αρχές του φθινοπώρου συμπαρασύρουν τις τιμές προς τα κάτω, καθώς η ποσότητα πλεονάζει στην αγορά. Η τιμή σε τέτοιες αγορές δεν καθορίζεται από τους παραγωγούς, αλλά από τους καταναλωτές, οι οποίοι θα προτιμήσουν ανάμεσα στα ίδια προϊόντα το πιο φθηνό.

Λύσεις

Μετά την αναγνώριση των προβλημάτων και των παθογενειών, ας δούμε τι θα μπορούσε να γίνει για να βελτιωθεί η κατάσταση. Αν θέλουμε να ενισχύσουμε την παραγωγή πατάτας με στόχο την καθιέρωσή της τόσο στην εγχώρια αγορά, αλλά και μετέπειτα στην εξωτερική, τα βήματα είναι αργά και δύσκολα και απαιτείται συγκεκριμένη στόχευση, τόσο από την πλευρά του κράτους αλλά και από την πλευρά του αγρότη.

Είναι όνειρο θερινής νυκτός σε ένα τόσο ανταγωνιστικό προϊόν και περιβάλλον να θεωρείς ότι θα επιβιώσεις χωρίς σχέδιο.

✱ Μηχανοποίηση της παραγωγής

Η καλλιέργεια της πατάτας είναι κοστοβόρα και αν δεν μηχανοποιηθεί είναι σχεδόν αδύνατον να μειωθεί το κόστος της.

✱ Κρατική διερεύνηση για τα αγροτικά εφόδια (λιπάσματα, φυτοφάρμακα).

✱ Μεγαλόπνοο πλάνο με χρονικό ορίζοντα δεκαετιών και συνεργασία κράτους-πανεπιστημίου-αγροτών για την πατάτα και όλα τα στάδιά της από την παραγωγή και την προώθηση μέχρι την κατανάλωση και κυρίως την έρευνα.

✱ Μείωση των φόρων στα καύσιμα και των τιμών στην ενέργεια για χάρη της ανταγωνιστικότητας του προϊόντος, κάτι το οποίο θα βοηθήσει στη μείωση των εισαγωγών.

✱ Ενίσχυση των συνεργατικών σχημάτων μέσα από φορολογικά κίνητρα. Δεν είναι τυχαίο ότι συνεργατικά αγροτικά σχήματα έχουν γίνει κολοσσοί στον αγροτικό τομέα. Ένα συνεργατικό σχήμα δίνει τη δυνατότητα στους αγρότες να έχουν διαπραγματευτική ισχύ, καθώς έχουν αυξημένο ποσοστό στην αγορά, πράγμα που σημαίνει και καλύτερη τιμή.

✱ Ενισχυμένη επιδότηση σε πτυχιούχους να ασχοληθούν με τον αγροτικό τομέα. Μέσα από τη γνώση, χρόνο με τον χρόνο θα μειώνεται το κοστολόγιο, δεν είναι τυχαίο ότι στην Ολλανδία το επίπεδο εκπαίδευσης του μέσου αγρότη είναι υψηλό.

Μια άλλη λύση, ξέχωρα με όλα τα παραπάνω, θα ήταν η διακοπή καλλιέργειας πατάτας λόγω του κοστολογίου, αλλά και του γενικότερου πλαισίου αυτής της αγοράς, διότι εάν συνεχίσουμε με τον ίδιο τρόπο, αργά ή γρήγορα εκεί θα καταλήξουμε.

Η αγροτική παραγωγή είναι ένας τομέας που δεν επιδέχεται γρήγορες και πρόχειρες λύσεις. Χρειάζεται χρόνος και σταθερές βάσεις, είναι αδύνατον να πετύχεις μειωμένα κόστη σε μικρό χρονικό διάστημα.

Πρόβλεψη

Στην επικαιρότητα των τελευταίων μηνών, η ακρίβεια αποτελεί το κύριο πρόβλημα κάθε επιχειρηματικής δραστηριότητας, καθώς το κόστος έχει εκτοξευθεί σε δυσθεώρητα ύψη. Ο πρωτογενής τομέας δεν θα μπορούσε να μην έχει επηρεαστεί από όλα αυτά που συντελούν στην αύξηση στις τιμές των εισροών.

Οι τιμές των τροφίμων πάντα σε περιόδους πληθωρισμού είναι ανοδικές, χωρίς αυτό να σημαίνει πραγματικό κέρδος στον παραγωγό, καθώς αυτές θα τροφοδοτήσουν επιπλέον αύξηση των μελλοντικών εισροών. Δεν βασίζονται στην αύξηση της αξίας του προϊόντος, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις στην υπερβολική ποσότητα χρήματος στην αγορά και σε κάποιες άλλες στην αβεβαιότητα του μέλλοντος λόγω των γεγονότων, καθώς στις τιμές αποτυπώνονται οι μελλοντικές μας προσδοκίες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι αυξήσεις σε καύσιμα, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, ενέργεια οι οποίες ξεπερνούν σε αρκετές περιπτώσεις ακόμα και το 80% (χωρίς να υπολογίζεται η ρήξη Ρωσίας-Ευρώπης). Οι αυξήσεις στο κόστος καλλιέργειας μετατίθενται στις τιμές του παραγωγού, όπως δείχνουν τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Έρευνες φανερώνουν ρεκόρ δεκαετιών στις τιμές.

Οι τιμές που θα πουλήσει ο παραγωγός θα κινηθούν ανοδικά σε ένα επίπεδο (μεσοσταθμικά) ακόμα και 40%-50% πάνω από τις περσινές, για λόγους που εξηγήθηκαν παραπάνω.