Η δανική προεδρία της ΕΕ επιχειρεί μια «επανάσταση» στην ΚΑΠ
Στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τον προϋπολογισμό 2028-2034, η δανική προεδρία παρουσίασε ένα νέο πλαίσιο συζήτησης που αφορά το σύνολο των πολιτικών που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει να εντάξει στο νέο Ενιαίο Ταμείο, συμπεριλαμβανομένης και της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ). Το Ενιαίο Ταμείο φιλοδοξεί να συγκεντρώσει γεωργία, συνοχή, αλιεία, κοινωνικές πολιτικές και μηχανισμούς διαχείρισης κρίσεων σε μία ενιαία κανονιστική πράξη και ένα κοινό χρηματοδοτικό εργαλείο.
Την ίδια ώρα, οι υπουργοί Γεωργίας επιμένουν στην ανάγκη η ΚΑΠ να ξαναβρεί τη νομική της αυτονομία, τη χρηματοδοτική της συνοχή και τη δομή των δύο σημερινών πυλώνων. Ωστόσο, η δανική προεδρία ταυτίζεται με την προσέγγιση της Επιτροπής για συγχώνευση όλων των παραδοσιακών πολιτικών σε ένα Ενιαίο Ταμείο, υιοθετώντας ουσιαστικά τη θέση της πλειοψηφίας των κρατών-μελών στα Συμβούλια Γενικών Υποθέσεων και Οικονομικών. Η προεδρία θεωρεί ότι πάνω από το 96% του νέου Ταμείου θα εφαρμόζεται μέσω χρηματοδοτικών φακέλων, που θα κατανέμονται εκ των προτέρων σε κάθε κράτος-μέλος, ενώ μόνο τα προγράμματα Interreg και οι δράσεις αντιμετώπισης κρίσεων θα παραμείνουν σε επίπεδο ΕΕ.
Ειδικός προϋπολογισμός για την ΚΑΠ προβλέπεται να διατηρηθεί (τα 300 δισ. ευρώ, όμως, εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης). Για το υπόλοιπο τμήμα του Ενιαίου Ταμείου, που δεν αφορά την ΚΑΠ, προτείνεται το 14% να κατευθύνεται σε κοινωνικές δράσεις, γεγονός που οδηγεί στην πλήρη κατάργηση του ξεχωριστού προϋπολογισμού του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, ενώ 10% θα χρηματοδοτεί τις αγροτικές περιοχές, αλλά αποκλειστικά για μέτρα μη γεωργικού χαρακτήρα. Παράλληλα, προβλέπεται ότι το 43% των δαπανών του Ταμείου θα είναι περιβαλλοντικού χαρακτήρα.
Με άλλα λόγια, δεν απομένει ουσιαστικά χώρος για τη γεωργία, ενώ προγράμματα όπως το POSEI, το Leader και τα σχολικά φρούτα και λαχανικά θα βρεθούν σε έντονο ανταγωνισμό για πολύ περιορισμένους πόρους μαζί με δράσεις τοπικής ανάπτυξης, την αλιεία κ.ά. Κάθε κράτος-μέλος θα υποχρεωθεί να εκπονήσει ένα εθνικό και περιφερειακό εταιρικό σχέδιο, στο οποίο θα περιλαμβάνεται κεφάλαιο για τη γεωργία, βασισμένο στις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Επιτροπή θα αξιολογεί αυτά τα σχέδια πριν διαβιβαστούν στο Συμβούλιο για έγκριση. Όσο για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο κείμενο της δανικής προεδρίας ο ρόλος του εμφανίζεται εξαιρετικά περιορισμένος.
Η Δανία φαίνεται, επίσης, να προτείνει υποχώρηση στη διαχείριση κρίσεων στον αγροτικό τομέα. Ένα ενιαίο ευρωπαϊκό αποθεματικό κρίσεων προβλέπεται να καλύπτει ταυτόχρονα μετανάστευση, περιβάλλον, γεωργία και σύνορα. Έτσι, τα 6,3 δισ. ευρώ που προτείνει η Επιτροπή για τη γεωργία την περίοδο 2028-2034 φαίνεται να ενσωματώνονται σε ένα κοινό Ταμείο Αλληλεγγύης.
Σε σχέση με τις ενισχύσεις της ΚΑΠ, στο κείμενο περιλαμβάνεται ένα εύρος άμεσης ενίσχυσης ανά εκτάριο από 130 έως 240 ευρώ (οι τελικές τιμές δεν έχουν καθοριστεί), ενώ η υποχρεωτική μείωση (degressivity) και η επιβολή πλαφόν στις ενισχύσεις βρίσκονται σε αγκύλες και, επομένως, είναι ανοιχτές σε αλλαγές και διαπραγμάτευση. Το σημαντικότερο, όμως, βρίσκεται αλλού: Η δανική προεδρία αξιοποιεί το πλαίσιο συζήτησης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για να προτείνει την εγκατάλειψη της κοινής προσέγγισης της ΚΑΠ. Μέχρι σήμερα, η ΚΑΠ χρηματοδοτούσε κοινές ενωσιακές δράσεις προσβάσιμες σε όλους τους αγρότες και επέτρεπε στα κράτη-μέλη να συγχρηματοδοτούν ορισμένα μέτρα του δεύτερου πυλώνα. Τώρα, η προεδρία εισάγει μια θεμελιώδη ανατροπή, υποστηρίζοντας ότι ο προϋπολογισμός της ΚΑΠ μπορεί πλέον να συγχρηματοδοτεί, εντός ορίων, τα μέτρα που επιλέγει κάθε κράτος-μέλος στα εθνικά και περιφερειακά εταιρικά του σχέδια.
Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι «οι αποσυνδεδεμένες και συνδεδεμένες άμεσες ενισχύσεις θα μπορούν να χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκούς πόρους έως και 100%». Μια τέτοια διατύπωση ανοίγει τον δρόμο για εθνική χρηματοδότηση των άμεσων ενισχύσεων – μόνιμη επιδίωξη των «φειδωλών» και οικονομικά ισχυρών βόρειων κρατών. Έτσι, ο «κοινός» χαρακτήρας της ΚΑΠ ουσιαστικά αντικαθίσταται από μια λογική «ο καθείς για τον εαυτό του». Το ευρωπαϊκό πλαίσιο θα περιοριστεί, για πολλούς, σε ένα σύνολο ρυθμιστικών υποχρεώσεων εκτός ΚΑΠ, που απλώς θα εφαρμόζονται στον αγροτικό τομέα.
Ανατροπή 63 ετών ευρωπαϊκής αγροτικής αλληλεγγύης
Μια τέτοια εξέλιξη θα σήμαινε μια τεράστια καμπή, που θα ανέτρεπε 63 χρόνια ευρωπαϊκής αγροτικής αλληλεγγύης, εγκυμονώντας μεγάλες στρεβλώσεις ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών-μελών, υπονομεύοντας την ενιαία αγορά και επιτρέποντας σε χώρες με μεγαλύτερη δημοσιονομική δυνατότητα να στηρίζουν απλόχερα τους δικούς τους τομείς μέσω εθνικών πόρων, με την ΚΑΠ να λειτουργεί συμπληρωματικά. Αυτό έρχεται, μάλιστα, τη στιγμή που συζητείται ένας δεύτερος γύρος περικοπών στην ΚΑΠ, πέραν της ήδη προτεινόμενης μείωσης κατά 20%, ενώ ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός των 2 τρισ. ευρώ, που ανακοίνωσε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εξακολουθεί να μην έχει εξασφαλιτεί.
