Άρδευση: Επιχειρησιακές ομάδες στη Θεσσαλονίκη δίνουν λύσεις μέσω της καινοτομίας

Σε μια περίοδο κατά την οποία η κλιματική αβεβαιότητα, η λειψυδρία και η υποβάθμιση των υδατικών πόρων απειλούν τη βιωσιμότητα της γεωργίας, η ανάγκη για πιο έξυπνη και αποδοτική διαχείριση του νερού καθίσταται επιτακτική. Αυτό ακριβώς το ζήτημα βρέθηκε στο επίκεντρο της διακρατικής επίσκεψης του EU CAP Network με θέμα τη βελτιστοποίηση της χρήσης νερού στην άρδευση ετήσιων και πολυετών καλλιεργειών, που πραγματοποιήθηκε στις 7 και 8 Μαΐου 2025 στη Θεσσαλονίκη.

Η επίσκεψη έφερε κοντά 19 εκπροσώπους από 12 Επιχειρησιακές Ομάδες (Operational Groups – OGs) του EIP-AGRI, προερχόμενους από οκτώ κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ερευνητές, γεωργοί, σύμβουλοι και φορείς υποστήριξης καινοτομίας αντάλλαξαν εμπειρίες και γνώση γύρω από καινοτόμες πρακτικές άρδευσης, με κοινό παρονομαστή την εξοικονόμηση νερού και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.

Κοινές προκλήσεις σε διαφορετικές περιοχές

Παρά τις διαφορετικές γεωγραφικές και αγρονομικές συνθήκες, οι συμμετέχοντες ανέδειξαν παρόμοιες προκλήσεις. Η αυξανόμενη αστάθεια των καιρικών συνθηκών, οι πιο ακανόνιστες βροχοπτώσεις και οι παρατεταμένες ξηρές περίοδοι καθιστούν τα παραδοσιακά μοντέλα άρδευσης –που βασίζονται σε ιστορικά δεδομένα– ολοένα και λιγότερο αξιόπιστα.

Παράλληλα, η άρδευση παραμένει μια δραστηριότητα υψηλής έντασης σε εργασία, ενέργεια και υδατικούς πόρους. Οι γεωργοί καλούνται να βρουν τη λεπτή ισορροπία μεταξύ επαρκούς άρδευσης και αποφυγής φαινομένων, όπως η αλάτωση του εδάφους, η έκπλυση θρεπτικών στοιχείων και η αύξηση της πίεσης από ζιζάνια και ασθένειες.

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε και στη δυσκολία υιοθέτησης νέων τεχνολογιών από τους γεωργούς. Η έλλειψη εμπιστοσύνης, η ανάγκη εκπαίδευσης και η απόσταση μεταξύ τεχνολογικών λύσεων και καθημερινής αγροτικής πρακτικής παραμένουν κρίσιμα εμπόδια.

Τεχνολογία, δεδομένα και όρια

Οι Επιχειρησιακές Ομάδες παρουσίασαν λύσεις που αξιοποιούν αισθητήρες πεδίου, δορυφορικά δεδομένα, μοντέλα πρόβλεψης και συστήματα υποστήριξης αποφάσεων σε πραγματικό χρόνο. Ωστόσο, αναγνωρίστηκε ότι η τεχνολογία της άρδευσης ακριβείας δεν έχει ακόμη ωριμάσει πλήρως.

Ζητήματα όπως η επιλογή και ο αριθμός των αισθητήρων, η ποιότητα και η διαλειτουργικότητα των δεδομένων, καθώς και η έλλειψη προσαρμοσμένων μοντέλων για συγκεκριμένες καλλιέργειες και περιοχές περιορίζουν την ευρεία εφαρμογή των λύσεων αυτών. Παράλληλα, απουσιάζουν εναρμονισμένα πρότυπα και κοινές βάσεις δεδομένων για κρίσιμες παραμέτρους, όπως τα εδαφικά χαρακτηριστικά, η ποιότητα του νερού και η φαινολογία των φυτών.

Ελληνικά παραδείγματα και εφαρμογές

Στο πλαίσιο της επίσκεψης, οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν δύο ελληνικές Επιχειρησιακές Ομάδες που λειτουργούν ως παραδείγματα εφαρμοσμένης καινοτομίας. Το έργο IRRISMA παρουσίασε ένα έξυπνο σύστημα χαμηλών εισροών, ενσωματωμένο σε ένα κυκλικό αγροτικό μοντέλο που συνδυάζει άρδευση, παραγωγή ενέργειας και επαναχρησιμοποίηση θρεπτικών πόρων.

Αντίστοιχα, το έργο SISRICE ανέδειξε πώς η χρήση χαμηλού κόστους αισθητήρων και αυτοματοποιημένων υπηρεσιών μπορεί να βελτιστοποιήσει τη διαχείριση της άρδευσης στο ρύζι, προσφέροντας πρακτικά εργαλεία άμεσα αξιοποιήσιμα από τους γεωργούς.

Η αξία της συνεργασίας

Ένα από τα βασικά συμπεράσματα της διακρατικής επίσκεψης ήταν η σημασία της συνεργασίας και της ανταλλαγής γνώσης. Οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι καμία λύση δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική, αν δεν αναπτυχθεί και δεν δοκιμαστεί με την ενεργή συμμετοχή των γεωργών.

Η προοπτική μελλοντικών συνεργασιών –μέσω κοινών έργων, ανταλλαγής δεδομένων, εναρμονισμένων μεθοδολογιών και θεματικών δικτύων– αναδείχθηκε ως κρίσιμος παράγοντας για την ανάπτυξη βιώσιμων και προσαρμόσιμων λύσεων άρδευσης.

Προς μια ευρωπαϊκή στρατηγική για το νερό

Τα παραπάνω κατέδειξαν ότι, πέρα από την τεχνολογία, απαιτείται ένα συνεκτικό πλαίσιο πολιτικής που θα στηρίζει συστηματικά την καινοτομία στη διαχείριση του νερού. Κίνητρα για την υιοθέτηση νέων πρακτικών, υποστήριξη της εκπαίδευσης και γεφύρωση του χάσματος μεταξύ γεωργών, γεωπόνων και ειδικών πληροφορικής αποτελούν βασικές προϋποθέσεις.

Σε ένα ευρωπαϊκό τοπίο όπου το νερό γίνεται ολοένα και πιο πολύτιμος πόρος, η έξυπνη άρδευση δεν αποτελεί πλέον επιλογή, αλλά αναγκαιότητα. Οι Επιχειρησιακές Ομάδες του EIP-AGRI δείχνουν τον δρόμο, αποδεικνύοντας ότι η καινοτομία μπορεί να «ανθίσει» όταν η γνώση, η πράξη και η συνεργασία συναντιούνται.