Οι αγρότες που έγιναν… μάστορες

Οι αγρότες που έγιναν... μάστορες

Κατασκεύασαν, έναν ηλιακό ξηραντήρα, μια θεριστική μηχανή για μικρά λαχανικά, ένα θολωτό θερμοκήπιο, έναν μετεωρολογικό σταθμό, ένα μετακινούμενο κοτέτσι και έναν… πασσαλοκαρφωτήρα. Δεν πρόκειται για φοιτητές του Πολυτεχνείου ούτε για μέλη νεοφυούς επιχείρησης, αλλά για τους «Τζουμέικερς», μια δραστήρια κοινότητα που κατασκευάζει εργαλεία για αγροτική παραγωγή μικρής κλίμακας στο Καλέντζι των Βόρειων Τζουμέρκων.

Η ιδέα ανήκει στο ανοιχτό εργαστήρι τεχνολογίας και τέχνης P2P Lab στα Ιωάννινα, που εξειδικεύεται στις εφαρμογές ανοικτών τεχνολογιών. «Στον ψηφιακό κόσμο διαπιστώνουμε αναβίωση των κοινών, έτσι όπως αποτυπώνεται στη Wikipedia, με τη συνεργατική, αποκεντρωμένη και ασύγχρονη συγγραφή της, αλλά και το ελεύθερο λογισμικό Linux», αναφέρει ενδεικτικά ο Αλέκος Πανταζής, μέλος του P2P Lab, συντονιστής δράσεων και ο υπεύθυνος εξοπλισμού των Τζουμέικερς. «Δυστυχώς, η προσέγγιση δεν συναντάται πλέον στον πραγματικό κόσμο».

Στα παλιά χρόνια, όταν ακόμη τα ορεινά χωριά δεν είχαν ερημώσει λόγω μετανάστευσης και η βιομηχανική επανάσταση δεν είχε επηρεάσει τον τρόπο παραγωγής, οι αγρότες δρούσαν συλλογικά – όλοι οι κάτοικοι μαζί έβαζαν ένα «χεράκι» για την ολοκλήρωση των αγροτικών εργασιών στο κάθε χωράφι. Σήμερα, στην ορεινή Ελλάδα, οι περισσότερες αγροτικές εκτάσεις μένουν ακαλλιέργητες, ενώ οι κάτοικοι μετρώνται στα δάχτυλα.

«Παρακολουθώντας την καθημερινότητα των κατοίκων στα χωριά της Ηπείρου, της  περιφέρειας που πλήττεται κατεξοχήν από την ανεργία, τη φτώχεια και την αστυφιλία, γνωρίζαμε το πλήθος των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι αγρότες» υπογραμμίζει ο κ. Πανταζής, ο οποίος ως μηχανικός περιβάλλοντος με επάρκεια και στα παιδαγωγικά ανέλαβε τον ρόλο της ενημέρωσης της τοπικής κοινωνίας σχετικά με την προοπτική δημιουργίας ενός συνεργατικού χώρου, εξοπλισμένου με σύγχρονα μηχανήματα (φρέζες, κόπτες, CNC, 3D printers).

Η συζήτηση ανέδειξε πολλά προβλήματα. «Οι κτηνοτρόφοι των χωριών καλούνται να διανύουν μεγάλες αποστάσεις μέχρι το πλησιέστερο αρμεκτήριο ή σφαγείο στα Ιωάννινα, κάτι που συνεπάγεται κόπο, κόστος, αλλά και επιβάρυνση στην ποιότητα του τελικού προϊόντος», αναφέρει ο κ. Πανταζής. «Σχεδόν όλα τα χωράφια εδώ είναι σε υψόμετρο», σημειώνει στην «Κ» ο Σωτήρης Τσουκαρέλλης, που καλλιεργεί κηπευτικά στο Δεμάτι του ανατολικού Ζαγορίου. «Τα σύγχρονα αγροτικά μηχανήματα είναι για εμάς άχρηστα», εξηγεί ο ίδιος, «τα χωράφια μας είναι μικρά σε έκταση, βρίσκονται σε κακοτράχαλα εδάφη και διαθέτουν αναβαθμίδες, επομένως είναι αδύνατον να χρησιμοποιήσουμε ένα τρακτέρ φτιαγμένο για τις ανάγκες ενός μεγαλοκαλλιεργητή στην Καλιφόρνια».

Επιπλέον, είναι ζήτημα κόστους. Η Ράνια, που ασχολείται με αρωματικά φυτά, αναζήτησε στην αγορά ένα τριβείο για τη ρίγανη, αλλά διαπίστωσε ότι, για να το αγοράσει έναντι 28.000 ευρώ, θα έπρεπε να χρεωθεί για την υπόλοιπη ζωή της. «Τα μηχανήματα είναι πολύ αυτοματοποιημένα με συνέπεια να έχουν ημερομηνία λήξεως, εύκολα παρουσιάζουν βλάβες, ενώ η επιδιόρθωσή τους είναι εφικτή μόνον από την αντιπροσωπεία τους, αφού όλα ρυθμίζονται μέσω λογισμικού», προσθέτει από την πλευρά του ο Τρύφωνας Παπαϊωάννου, ο οποίος ασχολείται με το μύρτιλο και τα μελίσσια. Ο Σωτήρης, η Ράνια και ο Τρύφωνας είχαν από καιρό συνειδητοποιήσει ότι χρειαζόταν μια συνεργατική δράση, έτσι ώστε ο κόπος τους να αποδίδει πραγματικούς καρπούς.

Οι Τζουμέικερς, εκτός από τα πολύ χρήσιμα εργαλεία που έχουν κατασκευάσει (πάνω το θολωτό θερμοκήπιο), έχουν εξελιχθεί σε μια πολύ δεμένη και δυναμική παρέα. Συζητούν τις νέες ιδέες τους διαδικτυακά, καθώς δεν μένουν όλοι στο ίδιο χωριό, και γιορτάζουν κάθε νέο τους επίτευγμα με μπάρμπεκιου.

Τρεις εταίροι

«Οταν άκουσα τον Αλέκο, σκέφτηκα “όνειρο ζω, δεν το πιστεύω”» διηγείται ο Τρύφωνας, ο οποίος εξαρχής υποστήριξε το φιλόδοξο πρότζεκτ, που υλοποιείται χάρη στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Interreg Balkan-Mediterranean. «Είμαστε τρεις εταίροι, η Κύπρος, η Αλβανία και η Ελλάδα, θεματικός άξονας του προγράμματος είναι οι ανοικτές τεχνολογίες που φιλοδοξεί κάθε χώρα να αξιοποιήσει αντίστοιχα στον πολιτισμό, στην παράδοση και στον πρωτογενή τομέα», διευκρινίζει ο κ. Πανταζής. «Σχεδιάζουμε παγκόσμια, κατασκευάζουμε τοπικά και μοιραζόμαστε με όλους το σχέδιο κατασκευής κάθε εργαλείου, μέσω Ιντερνετ», συνοψίζει τη φιλοσοφία του εγχειρήματος ο κ. Πανταζής. «Ως πρότυπο έχουμε τις κοινότητες L’ Atelier Paysan στη νότια Γαλλία και τους FarmHack στις ΗΠΑ». 

Προτού ολοκληρωθεί η αγορά του εξοπλισμού, τον Ιούνιο, οι εργασίες εντός του πρώτου ορόφου του πολιτιστικού κέντρου του Δήμου Βορείων Τζουμέρκων είχαν ξεκινήσει. «Ο ενθουσιασμός ήταν τέτοιος, που πολλοί φόρτωσαν στα αγροτικά τους αυτοκίνητα ό,τι έλειπε και το έφεραν στον χώρο μας», θυμάται ο κ. Πανταζής. Ηδη η ομάδα, που αποτελείται από αγρότες, κτηνοτρόφους, συνταξιούχους και μαστόρους, έχει δημιουργήσει δέκα εξειδικευμένα εργαλεία, που απαντούν στις ανάγκες της δουλειάς του. Οπως ο πασσαλοκαρφωτήρας, που τους δίνει τη δυνατότητα να περιφράξουν μόνοι τους τα μικρής έκτασης χωράφια τους. «Προηγείται συζήτηση, όπου κατατίθενται ιδέες, καθώς πολλοί έχουν ήδη ένα σχέδιο, που απλώς έως τώρα δεν είχαν τα μέσα να υλοποιήσουν», περιγράφει ο κ. Πανταζής. «Η κάθε κατασκευή συνδυάζεται με ένα ολιγοήμερο εργαστήριο, στο οποίο ηγείται κάποιος ειδήμων».

Το επόμενο workshop, από το οποίο θα προκύψει και το τριβείο για αρωματικά φυτά, έχει προγραμματιστεί για τα μέσα Σεπτεμβρίου. «Εμείς οραματιζόμαστε τη δημιουργία τέτοιων εργαστηρίων σε επίπεδο δήμου-κοινότητας σε όλη την Ελλάδα. Θεωρούμε ότι, αν το εγχείρημα πετύχει εδώ, υπό τόσο δυσχερείς συνθήκες, τότε είναι υλοποιήσιμο παντού», καταλήγει ο κ. Πανταζής. 

Πηγή: kathimerini.gr