Τον επανασχεδιασμό του τρόπου πληρωμής των Άμεσων Ενισχύσεων στο πλαίσιο της ΚΑΠ προτείνει ο ΟΟΣΑ, με στόχο η ευρωπαϊκή γεωργική πολιτική να ευθυγραμμιστεί με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Ο Οργανισμός δίνει προτεραιότητα αφενός στους αγρότες με πραγματικά χαμηλό εισόδημα, αφετέρου στην υλοποίηση αγροπεριβαλλοντικών μέτρων που θα αποδεικνύονται μέσω μετρήσιμων δεδομένων. Μάλιστα, από τον ΟΟΣΑ καθίσταται σαφές ότι η καινοτομία πρέπει να βρεθεί στο επίκεντρο της ΚΑΠ.
Σύμφωνα με την πολυσέλιδη έκθεση του ΟΟΣΑ για τις «πολιτικές που αφορούν το μέλλον της γεωργίας και των τροφίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση», αν και το αγροδιατροφικό σύστημα της ΕΕ έχει αποδείξει την ανθεκτικότητά του, τα τελευταία χρόνια η αγροτική παραγωγικότητα αυξήθηκε με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι σε άλλες χώρες του ΟΟΣΑ, ενώ οι επιδόσεις στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα δεν βελτιώθηκαν με βάση τις προσδοκίες. «Αυτή η αργή πρόοδος δεν οφείλεται σε ανεπαρκείς φιλοδοξίες ή έλλειψη πόρων, αλλά μάλλον στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή πολιτικής», αποφαίνεται ο Οργανισμός.
«Ενώ η ΚΑΠ 2023-2027 περιλαμβάνει μια σειρά από πολλά υποσχόμενες νέες προσεγγίσεις και προτεραιότητες, η επίτευξη των φιλόδοξων στόχων βιωσιμότητας και η αύξηση της παραγωγικότητας θα απαιτήσουν περαιτέρω σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο μέλλον», επισημαίνεται.
Επιδόσεις
Στην έκθεση γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στις Άμεσες Ενισχύσεις και στον τρόπο που αυτές χορηγούνται στους παραγωγούς. «Οι άμεσες πληρωμές αντιπροσώπευαν το 24% του γεωργικού εισοδήματος την περίοδο 2015-2020, αλλά η κατανομή τους ήταν άνιση», υπογραμμίζουν οι μελετητές, οι οποίοι προτείνουν μια μεταρρύθμιση της δομής της ΚΑΠ.
Ο ΟΟΣΑ ξεκαθαρίζει ότι η κατανομή του προϋπολογισμού της ΚΑΠ πρέπει να είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις επιδόσεις των κρατών-μελών. Για την τρέχουσα περίοδο συστήνει:
✱ Όλες οι πληρωμές της ΚΑΠ που επικεντρώνονται στους στόχους βιωσιμότητας, ανθεκτικότητας και καινοτομίας να συνδέονται με επιδόσεις που μπορούν να παρακολουθούνται. Γι’ αυτό προτείνεται να ενισχυθεί η παρακολούθηση και η αξιολόγηση των Στρατηγικών Σχεδίων με μεγαλύτερη διαφάνεια και υποβολή εκθέσεων σχετικά με την πρόοδο.
✱ Εκτεταμένη χρήση της χρηματοδότησης της ΚΑΠ για να επιτύχει τους στόχους της οδηγίας πλαισίου για τα ύδατα, της οδηγίας για τα νιτρικά άλατα και του νόμου για το κλίμα, ώστε να επιταχυνθεί η πρόοδος στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
✱ Να διεξαχθεί μία εις βάθος αξιολόγηση του αντικτύπου των Άμεσων Ενισχύσεων στην ανισότητα του εισοδήματος των νοικοκυριών.
Σαφής διάκριση των ενισχύσεων
Το τελευταίο αποτελεί και το πρώτο βήμα για τη μετάβαση σε μια στοχευμένη εισοδηματική στήριξη. Ο Οργανισμός προτείνει –με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης– να οριστούν ουσιαστικά δύο διαφορετικά πακέτα Άμεσων Ενισχύσεων, με ειδικό προϋπολογισμό το καθένα. Το πρώτο θα στοχεύει στην εισοδηματική στήριξη των αγροτικών νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα και το άλλο στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα και θα πρέπει να βασίζεται στις επιδόσεις.
Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται να παρακρατούνται τα δικαιώματα αγροτών που έχουν συνταξιοδοτηθεί. «Με σεβασμό στην εθνική νομοθεσία σχετικά με τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα», ο Οργανισμός καλεί την ΕΕ να δώσει κίνητρα στα κράτη-μέλη ώστε να παρακρατούν τις πληρωμές της ΚΑΠ από αγρότες που έχουν συμπληρώσει τη νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης, ούτως ώστε να ενθαρρυνθεί η ανανέωση των γενεών. Ο ΟΟΣΑ καλεί, επίσης, τις ευρωπαϊκές αρχές να άρουν τα εμπόδια πολιτικής για τους νέους αγρότες και τις γυναίκες.
Για τη νέα προγραμματική περίοδο, μετά το 2027, προτείνονται επιπλέον τα εξής:
✱ Υψηλότερος προϋπολογισμός, α) σε ενισχύσεις που είναι προσανατολισμένες στην επίδοση περιβαλλοντικών στόχων και β) στην καινοτομία, την ενημέρωση, την κατάρτιση και τις συμβουλές.
✱ Τα κράτη-μέλη να επενδύσουν στην εργαλειοθήκη διαχείρισης κινδύνου.
✱ Σύνδεση των πιστώσεων του προϋπολογισμού της ΚΑΠ των κρατών-μελών με την επίτευξη των περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων.
✱ Σταδιακή κατάργηση της στήριξης των τιμών της αγοράς και των πληρωμών που ενδέχεται να βλάψουν το περιβάλλον και να στρεβλώσουν τις αγορές και το εμπόριο.
Καινοτομία
Ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι απαιτούνται και άλλες παρεμβάσεις, οι οποίες θα έχουν ως στόχο την καινοτομία. Προτρέπει να ενισχυθούν η στρατηγική της ΕΕ για τα γεωργοδιατροφικά δεδομένα και η ψηφιοποίηση για την παρακολούθηση των πολιτικών, τη διευκόλυνση της ανταλλαγής γνώσεων και την εξεύρεση καινοτόμων λύσεων.
Τέλος, ο Οργανισμός προτρέπει στην υιοθέτηση πολυετών πληρωμών με βάση τις επιδόσεις και τη συλλογική δράση για περιβαλλοντικές υπηρεσίες, όταν είναι δυνατόν, και εισαγωγή αναφοράς για τα αποτελέσματα.
