Το σχέδιο πιστοποίησης της αυθεντικότητας της φέτας

Στη σύσταση ενός φορέα, ο οποίος θα υλοποιήσει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα που θα έχει ως στόχο τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και τη χρήση ενός ειδικού αναλυτικού εργαλείου, ονομαζόμενου ως Διαβατήριο Τροφίμου (FOOD PASSPORT) για τον ελληνικό γαλακτοκομικό τομέα, προσανατολίζεται μια ομάδα πανεπιστημιακών καθηγητών, με ειδίκευση στον πρωτογενή τομέα και με επικεφαλής τον καθηγητή Φυσιολογίας Ζωικών οργανισμών – Τοξικολογίας, Δημήτρη Κουρέτα.

Η πρώτη προσέγγιση με την ηγεσία του ΥΠΑΑΤ και τον υπουργό Σταύρο Αραχωβίτη πραγματοποιήθηκε στην πρόσφατη επίσκεψη του δεύτερου στον Τύρναβο και το ραντεβού για τη λεπτομερή παρουσίαση του προγράμματος και, κυρίως, τις πηγές χρηματοδότησής του (στο 1,5 εκατ. ευρώ, ο προϋπολογισμός του έργου) θα γίνει το επόμενο διάστημα στην Αθήνα.

Να σημειωθεί πως, ήδη, το υπουργείο Παιδείας ενέκρινε την πρόταση για το πρώτο μηχάνημα στην Ελλάδα πιστοποίησης της αυθεντικότητας της φέτας, μέσω ανάλυσης ισοτόπων υδρογόνου, αζώτου, άνθρακα, θείου και οξυγόνου. Παρόμοια διαδικασία γίνεται στην Πάρμα της Ιταλίας για το τυρί παρμεζάνα.

Ο καθηγητής και υποψήφιος περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Δημήτρης Κουρέτας, παρουσίασε το σχέδιό του στην «ΥΧ», καταθέτοντας ταυτόχρονα ενδιαφέροντα στοιχεία:

«Για την απόκτηση και τη διατήρηση της πρόσβασης στις διεθνείς αγορές, καθώς και την εξασφάλιση της πώλησης σε τιμές έως τρεις φορές υψηλότερες από τις τυπικές τιμές τυριού από την Ελλάδα, χρειάζονται σύγχρονοι μηχανισμοί πιστοποίησης της ιχνηλασιμότητας ενός προϊόντος.

Η πρότασή μας προβλέπει την προμήθεια του κατάλληλου εξοπλισμού που θα υλοποιεί συγκεκριμένες εργαστηριακές αναλύσεις (ανάλυση ιχνοστοιχείων, φασματοσκοπία μάζας αναλογίας ισοτόπων, λιπιδωμική και μεταβολωμική ανάλυση) συνδυασμένες με μια μοναδική στατιστική ανάλυση για τον προσδιορισμό της γεωγραφικής προέλευσης αγροτικών προϊόντων και τροφίμων. Ο συνδυασμός αυτών των τριών τεχνικών αποτελεί μία καινοτόμο εργαστηριακή προσέγγιση που παρέχει ολιστικά δεδομένα σε περισσότερα από ένα συστήματα: στοιχειακή σύσταση, περιεχόμενο σε μέταλλα, μεταβολίτες και λιπίδια.

Το αποτέλεσμα του προτεινόμενου σχεδίου θα ήταν μεγίστου ενδιαφέροντος για το ελληνικό υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, αλλά και για τις 543 επιχειρήσεις παραγωγής τυριών της χώρας (2015, πηγή Eurostat), με συνολικό κύκλο εργασιών πάνω από 1,05 δισ. ευρώ. Τα τελευταία έτη, η ετήσια παραγωγή τυριών στην Ελλάδα υπερβαίνει τους 200.000 τόνους, από τους οποίους εξάγονται περίπου οι 50.000 τόνοι. Ωστόσο, η πραγματικότητα στην ελληνική αγορά τυριού δείχνει ότι οι χρήστες με τις καλύτερες προοπτικές θα είναι τοπικοί σχηματισμοί προσανατολισμένοι στις εξαγωγές, που έχουν εισαγάγει το Συμμετοχικό Σύστημα Εγγύησης (ΣΣΕ) για την επικύρωση της ποιότητας των προϊόντων τους και, κατά συνέπεια, θα μπορούν να πωλούν σε αυξημένες τιμές.

Η FOOD PASSPORT σκοπεύει να περιλάβει ένα τέτοιο σύστημα, τo Terra Thessalia Lactis, το οποίο είναι στο στάδιο ανάπτυξης, και σχεδιάζει να επεκτείνει την κάλυψή του σε παρόμοιες πρωτοβουλίες σε εθνικό επίπεδο.

Η σημασία της ιχνηλασιμότητας

Στις μέρες μας, η αντικειμενική αξιολόγηση της γνησιότητας των τροφίμων είναι πρωταρχικής σημασίας, καθώς οι καταναλωτές έρχονται σε καθημερινή επαφή με μία ποικιλία τροφίμων. Πράγματι, η παγκοσμιοποίηση σημαίνει ότι όλο και περισσότερα τρόφιμα θα διακινούνται σε όλο τον κόσμο. Η ιχνηλασιμότητα, λοιπόν, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων, ένα εργαλείο που επιτρέπει στη βιομηχανία τροφίμων ή στις Αρχές να αποσύρει ή να ανακαλεί προϊόντα που δεν θεωρούνται ασφαλή. Η αυξανόμενη πολυπλοκότητα και το μήκος της τροφικής αλυσίδας έχουν αυξήσει την ευαισθησία του κοινού, όσον αφορά την προέλευση των τροφίμων και έχουν υπογραμμίσει την ανάγκη διασφάλισης της υψηλής ποιότητας και ασφάλειας των τροφίμων.

Γιατί στη φέτα

Η ετήσια παραγωγή τυριών στην Ελλάδα υπερβαίνει τους 181.500 τόνους, αλλά βαίνει μειούμενη σε σχέση με το υψηλό του 2009 (202.900 τόνοι). Επιπλέον, ο αριθμός των ενεργών επιχειρήσεων επίσης παρουσιάζει μείωση, καθώς από τις 605 το 2009, το 2015 μειώθηκαν σε 543. Από αυτές, οι 327 παράγουν κάτω από 100 τόνους ετησίως (Eurostat, πίνακας ενημερωμένος τον Ιανουάριο του 2018).

Όμως, η συνολική αξία της παραγωγής των τυριών στην Ελλάδα παρέμεινε πάνω από 1 δισ. ευρώ ετησίως. Η μείωση του αριθμού των ενεργών επιχειρήσεων στον τομέα οφείλεται στην αδυναμία των μικρών επιχειρήσεων να προσαρμοστούν στους εθνικούς ή ευρωπαϊκούς κανονισμούς (ICAP, 2011). Οι παραγωγοί τυριού βασίζονται σε μικρές, γεωγραφικά διασκορπισμένες εκμεταλλεύσιμες εκτάσεις και αγέλες για το γάλα. Τα συνεργατικά σχήματα μικρών παραγωγών τυριού έχουν αναδειχθεί πρόσφατα ως μέσο για τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας και για την αντιμετώπιση των εξαγωγικών αγορών. Ορισμένα από τα συστήματα αυτά εισήγαγαν επίσης ΣΣΕ για να αποδείξουν την ποιότητα των προϊόντων τους πέρα από τις ισχύουσες απαιτήσεις ΠΟΠ και έτσι να εξασφαλίσουν τις πιο συμφέρουσες τιμές από τις διεθνείς αγορές.

Διαβάστε ακόμη: Γιατί η φέτα είναι το καλύτερο τυρί στον κόσμο

Η FOOD PASSPORT στοχεύει να το υποστηρίξει περαιτέρω, παρέχοντας αναμφισβήτητα στοιχεία συμμόρφωσης με ΠΟΠ και πρόσθετα μέτρα ποιότητας. Η FOOD PASSPORT εκτιμά ότι θα παρέχει τις υπηρεσίες της στο 10% (5.000 τόνοι/έτος) των εξαγωγών ελληνικής φέτας εντός δύο ετών μετά το κλείσιμο του έργου και θα διευρύνει σταδιακά το πεδίο εφαρμογής της σε άλλες εξαγωγές τυριού ΠΟΠ. Αν υποτεθεί ότι διατηρούνται οι υφιστάμενες τιμές, αυτό θα οδηγήσει σε πρόσθετα έσοδα από τις εξαγωγές της τάξης των 50 εκατ. ευρώ/έτος.

Πλάνο εργασίας

Τα ζώα (πρόβατα, αίγες, αγελάδες), που θα χρησιμοποιηθούν για την υλοποίηση του έργου, θα προέλθουν από τις περιφέρειες της Θεσσαλίας και της Κεντρικής Μακεδονίας, οι οποίες χαρακτηρίζονται από διαφορές στα φυτικά είδη με τα οποία τρέφονται τα ζώα.

Η Θεσσαλία χαρακτηρίζεται από μικρές γεωργικές μονάδες, μεγάλο αριθμό παραγωγών και εκτεταμένη γεωγραφική κατανομή της γης, ενώ η περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας διαθέτει μεγάλες γεωργικές περιοχές με λιγότερους παραγωγούς.

Το πρώτο βήμα κατά την υλοποίηση αυτού του ερευνητικού έργου θα είναι η αναγνώριση του προϊόντος, με βάση τις δραστηριότητες των εξαγωγικών εταιρειών (η Λάρισα παράγει και εξάγει το 30% της ελληνικής φέτας) και τις προτιμήσεις των αγροτών για την καλλιέργεια. Θα αναπτυχθούν σχέδια δειγματοληψίας και για τις δύο περιφέρειες με βάση τη γεωγραφική κατανομή της παραγωγής γιαουρτιού και τυριού φέτας, τον αριθμό των στρεμμάτων και των παραγωγών και τη γεωγραφική ιδιαιτερότητα κάθε περιοχής.

Θα καθοριστεί, επίσης, το χρονοδιάγραμμα δειγματοληψίας και το απαραίτητο προσωπικό από τις εταιρείες ΔΕΛΤΑ και ΔΩΔΩΝΗ, τον ΟΔΙΠΑΦ (Οικολογική Διαχείριση Προϊόντων, παραπροϊόντων-υποπροϊόντων Φέτας ΠΟΠ) και τον φορέα TERRA THESSALIA, που θα συμμετάσχουν στη διαδικασία. Τα δείγματα, μετά από τεχνικές δειγματοληψίας, θα μεταφερθούν σε συγκεκριμένα εργαστήρια, θα υποβληθούν σε επεξεργασία και θα καταψυχθούν μέχρι την ανάλυση».