Ένα ιδιαίτερα ευνοϊκό περιβάλλον για τη βιομηχανική ντομάτα, από το οποίο μπορούν να επωφεληθούν τόσο οι αγρότες όσο και οι μεταποιητικές επιχειρήσεις της χώρας μας, σκιαγραφούν οι νέες ισορροπίες που έχουν διαμορφωθεί στην παγκόσμια αγορά τοματικών προϊόντων την τελευταία διετία.
Όπως τονίζουν στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησαν στην «ΥΧ» οι Δημήτρης και Πέτρος Νομικός, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος αντίστοιχα της Νομικός ΑΕ, το νέο τοπίο φέρνει ξανά στο προσκήνιο μια αδικημένη, εν πολλοίς, καλλιέργεια, η οποία ωστόσο, από πολλές απόψεις, φαντάζει ιδανική για την Ελλάδα.
Από τότε που θυμούνται τον εαυτό τους, η ζωή και η καθημερινότητα του Δημήτρη και του Πέτρου Νομικού είναι άρρηκτα δεμένες με την ντομάτα. «Για την ακρίβεια, μεγαλώσαμε μέσα σε αυτήν. Ξέρετε, στο παρελθόν, τα εργοστάσια χτίζονταν δίπλα στην παραλία, καθώς χρησιμοποιούσαν το θαλασσινό νερό για να ξεπλένονται οι ντομάτες και να κρυώνουν τα μηχανήματα. Σαν παιδάκια, λοιπόν, γυρνούσαμε τα καλοκαίρια από το μπάνιο και ξεπλενόμαστε με το λάστιχο στο εργοστάσιο προτού αναζητήσουμε τον πατέρα μας, ο οποίος βρισκόταν, για παράδειγμα, στον συμπυκνωτή», θυμάται ο Δημήτρης Νομικός.
«Λέμε συχνά ότι στις φλέβες μας τρέχει περισσότερο ντομάτα, παρά αίμα», προσθέτει χαμογελώντας ο Πέτρος Νομικός. «Γι’ αυτό και χωρίς υπερβολή θεωρούμε ότι είμαστε ο καλύτερος γνώστης της δουλειάς αυτής στον κόσμο. Ζήτημα είναι να υπάρχει άλλη μια οικογένεια με τέτοια παράδοση ενός και πλέον αιώνα στο προϊόν», συμπληρώνει.
Από τη μικρή βιοτεχνία ντοματοπολτού στη Μεσαριά Σαντορίνης που έστησε το 1915 ο Δημήτρης Νομικός, παππούς των δύο αδερφών, μέχρι τα τρία σημερινά εργοστάσια σε Δομοκό, Αλίαρτο και Φάρσαλα, κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Στο διάστημα αυτό άλλαξε και το τοπίο στην καλλιέργεια της βιομηχανικής ντομάτας.
«Από μια βαρέως επιδοτούμενη οικογενειακή καλλιέργεια που γινόταν με το χέρι και σε μικρές εκμεταλλεύσεις, μεταβήκαμε σταδιακά σε μια καλλιέργεια αυτόνομη που μπορεί πλέον να σταθεί στα πόδια της δίχως επιδοτήσεις και η οποία βέβαια απαιτεί κι ένα διαφορετικό μοντέλο παραγωγού, αυτό του οργανωμένου αγρότη – επιχειρηματία, με τα μηχανήματά του κι ένα σεβαστό μέγεθος εκτάσεων», εξηγεί ο Πέτρος Νομικός. Σε αυτήν τη μετάβαση υπήρξαν αναπόφευκτα και κάποιες απώλειες, «κυρίως προς καλλιέργειες οι οποίες δεν είχαν πάρει αυτήν τη συστηματική και οργανωμένη μορφή. Για να είμαστε ειλικρινείς, σε αυτό έβαλαν… το χεράκι τους και κάποιες ασυνεπείς βιομηχανίες, οι οποίες ενέτειναν την επιφυλακτικότητα των παραγωγών».
Αποτέλεσμα αυτών των απωλειών ήταν, όπως σχολιάζει ο Δημήτρης Νομικός, «από τους τους 1,2 εκατ. τόνους ντομάτας που παρήγαμε ως Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 2000, να μιλάμε πλέον για 300.000-400.000 τόνους τον χρόνο, νούμερο σαφώς πολύ μικρό για τις δυνατότητες της χώρας μας». Το… παράπλευρο όφελος αυτής της διαδικασίας είναι, σύμφωνα με τον Πέτρο Νομικό, ότι «στη βιομηχανική ντομάτα έχει διαμορφωθεί πλέον ένα υγιέστερο επιχειρηματικό περιβάλλον, με σοβαρές μεταποιητικές επιχειρήσεις από τη μια πλευρά και επαγγελματίες αγρότες από την άλλη».
Αυτή, εκτιμά, «είναι μια βάση πάνω στην οποία η Ελλάδα μπορεί να χτίσει την επέκτασή της στα τοματικά προϊόντα, γιατί πρόκειται για μια καλλιέργεια ιδανική, από πολλές πλευρές, για τη χώρα μας».
Πρώτα και κύρια γιατί, όπως εξηγούν οι δύο επιχειρηματίες, με δεδομένο τον μικρό κλήρο, «έχει πολύ μεγάλη κερδοφορία ανά στρέμμα για τον αγρότη, ενώ και για την ελληνική οικονομία, λαμβάνοντας υπόψη το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα σε ολόκληρη την αλυσίδα παραγωγής, δημιουργεί υψηλή προστιθέμενη αξία στο τελικό προϊόν. Μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για έναν άκρως εξωστρεφή κλάδο, με εξαγωγές της τάξης του 60%-70%».
Αβαντάζ η συμβολαιακή, καθώς μειώνει το ρίσκο
«Παρά τα περί αντιθέτου λεγόμενα, ανέκαθεν η βιομηχανική ντομάτα ήταν από τις καλλιέργειες που άφηναν ένα πολύ ικανοποιητικό κέρδος στον παραγωγό και, υπό αυτή την έννοια, θεωρούμε ότι είναι ένα αδικημένο προϊόν. Επιπλέον, πιστεύουμε ακράδαντα ότι η συμβολαιακή είναι ένα προφανές πλεονέκτημα. Έχεις ένα προϊόν που θα σου δώσει ένα καλό εισόδημα, το οποίο είναι εγγυημένο αν παραδώσεις αυτά που πρέπει να παραδώσεις, ξέρεις με ποιον συναλλάσσεσαι, έχεις εξασφαλισμένη τιμή και διάθεση… γιατί, λοιπόν, να μη βάλεις ντομάτα;», διερωτάται ο Δημήτρης Νομικός.
Είναι γεγονός ότι την περσινή χρονιά οι παραγωγοί είδαν τα πράγματα διαφορετικά και δεν έδωσαν ψήφο εμπιστοσύνης στη βιομηχανική ντομάτα. «Η περσινή ήταν πράγματι μια έκτακτη σεζόν, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Οι αγρότες έκαναν πιο ασφαλείς, στο μυαλό τους, επιλογές καλλιεργειών, οι οποίες θεωρούσαν ότι θα τους αφήσουν ένα ικανοποιητικό εισόδημα, με μικρότερη ενδεχομένως επένδυση στο χωράφι. Υπήρχε, επίσης, ένας εύλογος φόβος για τα κοστολόγιά τους. Οπότε, όλο αυτό λειτούργησε εις βάρος της βιομηχανικής ντομάτας», παραδέχεται ο Δημήτρης Νομικός.
«Εκ του αποτελέσματος, βέβαια, ορισμένα προϊόντα, όπως το βαμβάκι, δεν δικαίωσαν τις προσδοκίες, ενώ, αντίθετα, με τον τρόπο που εξελίχθηκε τελικά η αγορά της ντομάτας, αρκετοί ήταν αυτοί που μετάνιωσαν που δεν την προτίμησαν», σχολιάζει ο Πέτρος Νομικός.
Το σοκ της μη διαθεσιμότητας και η απο-παγκοσμιοποίηση
«Σε παγκόσμιο επίπεδο, ήταν μια χρονιά ελλειμματική όσον αφορά τις παραγωγές, αφενός λόγω των επιλογών των παραγωγών, αφετέρου γιατί μας τα χάλασε ο καιρός. Σε χώρες όπως η Ισπανία και οι ΗΠΑ είχαμε μεγάλες ξηρασίες, τη στιγμή που η Ουκρανία, πολύ λογικά, δεν πλησίασε σε καμία περίπτωση τους 1 εκατ. τόνους νωπής ντομάτας, τους οποίους προ του πολέμου υπολόγιζε ότι θα συγκομίσει.
Σημειώστε ότι είχαμε ήδη ξεκινήσει με μηδενικά αποθέματα, καθώς τα τελευταία πέντε χρόνια ήταν δύσκολα για τη βιομηχανική ντομάτα παγκοσμίως. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια έλλειψη προϊόντος στην αγορά», εξηγεί ο Δημήτρης Νομικός.
Την ίδια στιγμή, «η αγορά και ειδικότερα αυτής της ντομάτας έχει στραφεί σε μια απο-παγκοσμιοποίηση. Υπάρχει μια στροφή στο ευρωπαϊκό προϊόν που θεωρείται πιο ασφαλές και υγιεινό. Ο καταναλωτής έχει συνείδηση και δίνει σημασία στο ότι ένα προϊόν που έρχεται από μια τρίτη χώρα πιθανότατα δεν πληροί τα στάνταρντ της ΕΕ ούτε ως προς τα φυτοφάρμακα ούτε ως προς τις συνθήκες εργασίας.
Αυτό έχει δημιουργήσει μια προτιμησιακή σχέση για τον ευρωπαϊκό ντοματοπολτό και, γενικότερα, τα ευρωπαϊκά τοματικά προϊόντα. Σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε και το γεγονός ότι, για πρώτη φορά, με τις κλιματικές αλλαγές και τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι αγοραστές συνειδητοποίησαν ότι δεν είναι δεδομένη η ύπαρξη προϊόντος», περιγράφει ο Πέτρος Νομικός.
Είμαστε εδώ για να μείνουμε και θέλουμε να έχουμε σταθερές και μακροχρόνιες συνεργασίες. Χτίζουμε πάνω στις σχέσεις με τους αγρότες και θέλουμε κι εκείνοι να μας βλέπουν σαν έναν σταθερό συνεργάτη
Δεν κάνουν πια κουμάντο οι αγοραστές
«Είχε προϋπάρξει μια μακρά περίοδος που η αγορά των τοματικών προϊόντων ήταν buyers market, δηλαδή οι αγοραστές ήταν αυτοί που κουνούσαν την μπαγκέτα και την οδηγούσαν εκεί που ήθελαν. Τα τελευταία δύο χρόνια, όμως, και ιδίως από πέρυσι, αυτά τα δύο φαινόμενα της απο-παγκοσμιοποίησης και της μη δεδομένης διαθεσιμότητας άλλαξαν άρδην την αντιμετώπιση των αγοραστών.
Γι’ αυτό και βλέπουμε ότι οι αυξήσεις κοστολογίου στον κλάδο της ντομάτας έχουν περάσει αυτούσιες στην τελική τιμή καταναλωτή. Σε αυτό συνέβαλε, βέβαια, και το γεγονός ότι τα τοματικά προϊόντα δεν είναι κάποια ακριβά είδη πολυτελείας, αλλά βασικά προϊόντα διατροφής, έχουν δηλαδή ανελαστικό χαρακτήρα.
Αυτό είναι κάτι που αποτυπώνεται και στις τάσεις της κατανάλωσης, η οποία ακολουθεί την πληθυσμιακή αύξηση παγκοσμίως και επηρεάζεται από το οικονομικό περιβάλλον μόνο σε ένα ποσοστό συν πλην 3%», προσθέτει ο ίδιος.
«Ο κόσμος χρειάζεται περίπου 38-38,5 εκατ. τόνους νωπής βιομηχανικής ντομάτας ετησίως για να καλύψει τις ανάγκες του. Αυτή θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η ‘‘πίτα της αγοράς’’ και η οποία παραμένει πάνω κάτω σταθερή», συμπληρώνει ο Δημήτρης Νομικός.
Σε ό,τι αφορά τη ζήτηση, τα μηνύματα και φέτος είναι κάτι παραπάνω από ενθαρρυντικά. «Η κατανάλωση φαίνεται ότι δεν δυσκολεύεται να ‘‘σηκώσει’’ τις αυξήσεις τιμών. Ερχόμαστε από μηδενικά στοκ, επομένως ακόμα κι αν έχουμε υπερπαραγωγή, αυτές τις ποσότητες τις χρειάζεται η παγκόσμια αγορά για να καλύψει τα αρνητικά αποθέματα», σημειώνει ο Πέτρος Νομικός.
Σε επίπεδο τιμών, όπως επισημαίνει ο αδερφός του, «μετά το σκαλοπάτι, δηλαδή τη μεγάλη αύξηση που έγινε πέρυσι, περιμένουμε τώρα μια μικρή, αυτήν τη φορά, προσαρμογή προς τα πάνω, ανάλογα με τις αυξήσεις που θα έχουμε στα κοστολόγια». Μιλώντας με αριθμούς, οι τιμές για τον «τυπικό» ντοματοπολτό 28%-30% από 800-900 ευρώ/τόνο πρόπερσι, κυμάνθηκαν την περσινή χρονιά στα 1.500-1.800 ευρώ, ενώ στη spot αγορά ακούστηκαν και νούμερα κοντά στα 2.000 ευρώ. Για τη νέα εμπορική σεζόν, η εκτίμηση είναι ότι θα κινηθούν μεταξύ 1.700 και 2.000 ευρώ/τόνο.
«Πέρυσι, το ‘‘τιμολογιακό σοκ’’ στο τελικό προϊόν ήταν της τάξης του 60%, φέτος στην καλύτερη περίπτωση περιμένουμε μια αύξηση γύρω στο 10%. Να σημειώσουμε, βέβαια, ότι πέραν της πρώτης ύλης, οι βιομηχανίες είχαμε να αντιμετωπίσουμε και τρομακτικές αυξήσεις σε υλικά, όπως της συσκευασίας, και, μάλιστα, με άκρως πιεστικά χρονοδιαγράμματα από τους προμηθευτές μας», υπογραμμίζουν οι δύο επιχειρηματίες.
Αυτό το θετικό κλίμα που «εισπράττει» από την αγορά ήταν ο κύριος λόγος που η εταιρεία άνοιξε φέτος νωρίτερα από κάθε άλλη φορά τα χαρτιά της, προσφέροντας ένα ομολογουμένως ιδιαίτερα ελκυστικό τιμολόγιο. «Οι τιμές που συμφωνούμε με τους παραγωγούς δεν είναι ουρανοκατέβατες. Βασίζονται και στις προοπτικές του δικού μας προϊόντος, όπως επίσης και στις τιμές των άλλων χωρών.
Ένα από τα μειονεκτήματα της δουλειάς μας είναι ότι πρέπει να συμφωνήσουμε από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάρτιο τις τιμές με τους παραγωγούς μας, ενώ οι τιμές των συμβολαίων που κάνουμε με τους αγοραστές δεν είναι γνωστές νωρίτερα από τον Ιούνιο – Ιούλιο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κάποιες φορές αυτά τα δύο νούμερα να μην είναι συμβατά», εξηγεί ο Δημήτρης Νομικός. «Φέτος, ωστόσο, οι συνθήκες ήταν τέτοιες που μας επέτρεπαν να κάνουμε ένα calculated guess για το πώς θα κινηθεί η αγορά, άρα και να ανακοινώσουμε τιμές παραγωγού από νωρίς», προσθέτει.
«Από τη στιγμή που είχαμε στα χέρια μας αυτό το καλό νέο, θεωρήσαμε σωστό να το ‘‘δώσουμε’’ όσο το δυνατόν νωρίτερα, ώστε να κινητοποιήσουμε τους παραγωγούς», συμπληρώνει ο Πέτρος Νομικός.
«Άλλωστε και πέρυσι, όταν μιλήσαμε για μια αυξημένη εγγυημένη τιμή λίγο πριν από την έναρξη της καμπάνιας, δεν ξέραμε μεν πού θα καταλήξει η αγορά, μπορούσαμε ωστόσο να πούμε με σιγουριά ότι δεν θα πάει κάτω από ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Ακριβώς για να στείλουμε το μήνυμα ότι σκοπός μας δεν ήταν να ‘‘κλειδώσουμε’’ τον παραγωγό σε μια τιμή, αλλά να διασφαλίσουμε το μερίδιο της αξίας που αναλογεί στην πρώτη ύλη», επισημαίνει. Όσον αφορά την επανασύσταση του κλαμπ παραγωγών, με έμφαση στη συνέπεια, τονίζει ότι «εδράζεται στην αντίληψη της συμβολαιακής γεωργίας που έχουμε ως εταιρεία και η οποία έχει να κάνει όχι μόνο με την τιμή, αλλά και με την ποσότητα. Είμαστε εδώ για να μείνουμε και θέλουμε να έχουμε σταθερές και μακροχρόνιες συνεργασίες. Χτίζουμε πάνω στις σχέσεις με τους αγρότες και θέλουμε κι εκείνοι να μας βλέπουν ως έναν σταθερό συνεργάτη».
Για μια μακρά περίοδο η αγορά των τοματικών προϊόντων ήταν buyers market, δηλαδή οι αγοραστές ήταν αυτοί που κουνούσαν την μπαγκέτα. Τα τελευταία δύο χρόνια, όμως, αυτό έχει αλλάξει
Αύξηση 30% στα στρέμματα
Το νέο τιμολόγιο φαίνεται ότι βρήκε σημαντική ανταπόκριση από τους παραγωγούς, με αποτέλεσμα οι συμβολαιοποιημένες εκτάσεις να υπολογίζονται φέτος στα 20.000 στρέμματα, αυξημένες κατά 30% σε σύγκριση με πέρυσι.
«Σίγουρα είναι μια θετική εξέλιξη. Γνωρίζουμε ότι αρκετοί παραγωγοί θέλανε να βάλουν περισσότερα στρέμματα, ωστόσο για διαφορετικούς λόγους ο καθένας δεν μπορούσαν. Σε κάθε περίπτωση, εξακολουθώ να πιστεύω ότι η αύξηση θα μπορούσε να είναι και μεγαλύτερη. Άλλωστε, η δυναμικότητα των εργοστασίων μας είναι διπλάσια από τις ποσότητες που παράχθηκαν πέρυσι», σχολιάζει ο Δημήτρης Νομικός.
Κοιτώντας τη μεγάλη εικόνα, ο ίδιος σημειώνει ότι, από τις πρώτες ενδείξεις, διαφαίνεται ότι η κατάσταση σε ό,τι αφορά το νερό θα είναι φέτος καλύτερη στην Ισπανία και στις ΗΠΑ. «Φυσικά, είναι πολύ νωρίς να μιλάμε για ποσότητες. Μια πρώτη εκτίμηση είναι ότι, σε παγκόσμιο επίπεδο, η παραγωγή θα κινηθεί κοντά στους 40 εκατ. τόνους έναντι 36 εκατ. τόνων πέρυσι. Θα έχουμε, δηλαδή, μια αύξηση την οποία όμως τη χρειαζόμαστε, σε καμία περίπτωση δεν… περισσεύει», σημειώνει.
Η στροφή στο τελικό προϊόν και η είσοδος στον πουρέ μήλου
Τα τελευταία χρόνια, η Νομικός ΑΕ έχει προχωρήσει στη διαφοροποίηση του προϊοντικού χαρτοφυλακίου της και, από μια βιομηχανία πρώτης ύλης για άλλους μεταποιητές, πλέον δίνει μεγάλη βαρύτητα και στο τελικό προϊόν που παράγει με τη μορφή της ιδιωτικής ετικέτας για λογαριασμό μεγάλων σούπερ μάρκετ της Ελλάδας και του εξωτερικού. Παράλληλα, εντείνει την παρουσία της στο κομμάτι του foodservice, που στους πελάτες της συγκαταλέγονται αρκετές γνωστές αλυσίδες εστιατορίων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η μονάδα της Αλιάρτου έχει μετατραπεί σε εργοστάσιο δεύτερης μεταποίησης, «δουλεύοντας» την πρώτη ύλη των άλλων δύο εργοστασίων. «Ουσιαστικά, κάνει αυτό που έκαναν στο παρελθόν οι πελάτες μας, δηλαδή τελικό προϊόν», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Πέτρος Νομικός.
Ταυτόχρονα, όπως διευκρινίζει ο Δημήτρης Νομικός, «στο βιομηχανικό κομμάτι έχουμε ξεφύγει από τον παραδοσιακό ντοματοπολτό 28%-30% και πλέον δίνουμε έμφαση στους κύβους και σε άλλα πιο εξειδικευμένα προϊόντα».
Ο ίδιος αποκαλύπτει, μάλιστα, ότι από φέτος η εταιρεία έχει προσθέσει στην γκάμα της και τον πουρέ μήλου: «Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον εξαγωγικό προϊόν, το οποίο μάλιστα ζητούν αρκετοί πελάτες μας.
Tόσο χρονικά όσο και από πλευράς εξοπλισμού είναι συμπληρωματικό στην ντομάτα και απευθύνεται κυρίως στις βιομηχανίες παιδικών τροφών, χυμών, στη ζαχαροπλαστική, ενώ χρησιμοποιείται και στις σάλτσες».
Από τα περίπου 60 εκατ. ευρώ του συνολικού τζίρου της επιχείρησης, το 60% προέρχεται από τα βιομηχανικά προϊόντα, ενώ το υπόλοιπο 40% κατανέμεται ισομερώς στις κατηγορίες του retail και του foodservice. Οι δε εξαγωγές αντιστοιχούσαν πέρυσι στο 80% των πωλήσεων.
Εκσυγχρονισμός και ενεργειακή σταθερότητα
Την ίδια στιγμή, σε επίπεδο επενδύσεων, εξακολουθούν να δαπανούν σε σταθερή βάση περί το 1 εκατ. ετησίως για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση της παραγωγικής διαδικασίας. «Τα επενδυτικά σχέδιά μας σε αυτήν τη φάση δεν έχουν να κάνουν με την αύξηση της δυναμικότητας, η οποία άλλωστε ήδη ξεπερνάει κατά πολύ τη διαθέσιμη σήμερα ντομάτα.
Αφορούν κυρίως τον εκσυγχρονισμό, τη ρομποτική, την εξειδίκευση και την ανάπτυξη νέων προϊόντων», σημειώνει ο Πέτρος Νομικός. Σε αυτό το πνεύμα, το πιο πρόσφατο επενδυτικό πρότζεκτ που έχει υποβληθεί στο πρόγραμμα «Έξυπνη Μεταποίηση» αγγίζει τα 700.000 ευρώ.
Επιπλέον, η εταιρεία έχει προχωρήσει και σε κινήσεις για την εξασφάλιση μιας σταθερότητας στο ενεργειακό κομμάτι. «Έχουμε εγκαταστήσει ένα φωτοβολταϊκό 1 ΜW στο εργοστάσιο της Αλιάρτου, ενώ είμαστε εν αναμονή αποδοχής από το ΔΕΔΔΗΕ για ακόμα ένα ισχύος 1,5 MW στη μονάδα του Δομοκού.
«Το σκεπτικό των επενδύσεων αυτών είναι να καταφέρουμε ‘‘κλειδώσουμε’’ σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο κόστους την ενέργειά μας, κάτι που έχουν τη δυνατότητα να κάνουν πολλοί συνάδελφοι στο εξωτερικό, αλλά εδώ κάθε άλλο παρά εύκολο είναι», υπογραμμίζουν οι δύο επιχειρηματίες.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Υπαιθρος Χώρα»
που κυκλοφόρησε την Παρασκευή 7 Απριλίου 2023
