Διπλά οφέλη για τους αγρότες φέρνει το σχέδιο της Κομισιόν για την Γεωργία Άνθρακα

Τη Μεγάλη Πέμπτη 27 Απριλίου η Κομισιόν παρουσίασε το «πακέτο» πρωτοβουλιών της για τη Γεωργία Άνθρακα («Carbon Farming») ή ορθότερα, όπως αποδίδεται πλήρως, «Γεωργία Δέσμευσης Άνθρακα». Σύμφωνα με ένα από τα κορυφαία στελέχη της ΕΕ, τον αντιπρόεδρο και υπεύθυνο για την «Πράσινη Συμφωνία», Φρανς Τίμερμανς, «πλέον κατέφτασε η περίοδος της δράσης για τη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και τη δέσμευσή του στο έδαφος».

Ο ίδιος προανήγγειλε ότι έως το τέλος του 2021 θα γίνουν γνωστές οι λεπτομέρειες του σχεδίου υλοποίησης της γεωργίας άνθρακα, με καταλυτική επίδραση στον πρωτογενή τομέα. Άλλωστε, τα τελευταία χρόνια οι εξελίξεις με άξονα την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής έχουν τοποθετήσει τη γεωργία άνθρακα στην κορυφή της ατζέντας σε πανευρωπαϊκό, αλλά και παγκόσμιο επίπεδο, με πολύ σημαντικές ερευνητικές πρωτοβουλίες Ελλήνων ακαδημαϊκών.

Πλέον, οι απαντήσεις που δίνονται ως προς τα οικονομικά οφέλη που είναι σε θέση να προσφέρει η γεωργία άνθρακα στους παραγωγούς, είναι πειστικές και συγκεκριμένες.

Ραγδαία αυξανόμενο ενδιαφέρον, υπό διαμόρφωση η «αγορά άνθρακα»

Την τελευταία διετία και ιδιαίτερα μετά τη θέσπιση της «Πράσινης Συμφωνίας», η ΕΕ προχωρά με γοργούς ρυθμούς τον σχεδιασμό της σχετικά με την αξιοποίηση της γεωργίας δέσμευσης άνθρακα. Κομβικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια αναμένεται να διαδραματίσουν αφενός τα επερχόμενα οικολογικά σχήματα (eco-schemes) της νέας ΚΑΠ, αφετέρου η δημιουργία καινοτόμων αγορών, οι οποίες θα μεταφράζουν τις πρακτικές δέσμευσης άνθρακα στο έδαφος και της απομάκρυνσης διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα σε πιστωτικές μονάδες άνθρακα (carbon credits).

Οι εν λόγω μονάδες στο εγγύς μέλλον θα αγοράζονται από επιχειρήσεις, ώστε αυτές με τη σειρά τους να εξισορροπούν τον περιβαλλοντικό τους αντίκτυπο, προκειμένου να επιτυγχάνουν τους στόχους της ΕΕ και των εθνικών κυβερνήσεων.

Μάλιστα, οι πρακτικές αυτές έχουν ήδη ξεκινήσει να εφαρμόζονται στη βιομηχανία των αεροπορικών μετακινήσεων, όπου οι εταιρείες αναζητούν τρόπους για να εξισορροπήσουν την επιβάρυνση της ατμόσφαιρας από τους ρύπους των αεροπλάνων με τη στήριξη πρακτικών ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής.

Αν όλα αυτά μοιάζουν σε κάποιους μακρινά ή θεωρητικά, μπορούν να ανατρέξουν στην ιστοσελίδα της Διεθνούς Ένωσης Αερομεταφορέων (IATA) όπου υπάρχει αναρτημένο εγχειρίδιο για την αντιστάθμιση των επιπτώσεων από τις εκπομπές μεθανίου και διοξειδίου του άνθρακα και προκρίνεται η αξιοποίηση των εθελούσιων αγορών ως μία εκ των προωθούμενων λύσεων.

Έτσι, σύμφωνα με αναλύσεις χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, προβλέψεις διεθνών οργανισμών, αλλά και τις κατευθυντήριες γραμμές της Κομισιόν, δεν είναι μακριά η στιγμή που οι αγρότες θα μπορούν να πωλούν πιστωτικές μονάδες άνθρακα σε εγχώριες επιχειρήσεις, αποκομίζοντας ένα σημαντικό όφελος, το οποίο θα πολλαπλασιάζεται μέσω της νέας αρχιτεκτονικής της Πράσινης Ενίσχυσης του Πρώτου Πυλώνα της Νέας ΚΑΠ.

Μάλιστα, σύμφωνα με το πρόσφατα δημοσιευθέν (27/4/2021) τεχνικό εγχειρίδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη γεωργία δέσμευσης άνθρακα, μέχρι το 2023 θα έχει δημοσιευθεί το νομοθετικό πλαίσιο για την παρακολούθηση και την πιστοποίηση των πρακτικών μείωσης άνθρακα στον πρωτογενή και δασικό τομέα.

Χαρακτηριστικό στοιχείο που καταδεικνύει την ανάπτυξη της γεωργίας άνθρακα και το ενδιαφέρον που αυτή παρουσιάζει για τον πρωτογενή τομέα είναι ότι, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του οργανισμού Forest Trends’ Ecosystem Marketplace, έως το 2018 είχαν καταγραφεί περί τις 90 πρωτοβουλίες γεωργίας δέσμευσης άνθρακα διεθνώς, περισσότερες απ’ ό,τι οι αντίστοιχες στη βιομηχανία επεξεργασίας χημικών και περίπου διπλάσιες από αυτές της βιομηχανίας των μεταφορών.

Από τα eco-schemes και τη δέσμευση άνθρακα θα περνούν οι ενισχύσεις

Αν και οι συζητήσεις των θεσμών του «τριλόγου» βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο, ακόμα οι εθνικές κυβερνήσεις δεν έχουν καταλήξει πλήρως ως προς τις λεπτομέρειες σύμφωνα με τις οποίες θα πιστοποιείται ότι ο παραγωγός υιοθετεί «πράσινες» πρακτικές, όπως είναι η γεωργία δέσμευσης άνθρακα. Ωστόσο, υπάρχουν δύο δεδομένα: Το πρώτο είναι ότι η «Πράσινη Ενίσχυση» θα περιλαμβάνει νέες φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις, οι οποίες θα είναι μετρήσιμες.

Οι κατευθύνσεις της ΕΕ προκρίνουν καινοτόμες δράσεις με παράλληλη αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής. Το δεύτερο δεδομένο είναι ότι ένα από τα προτεινόμενα οικολογικά σχήματα ή eco-schemes, που προτείνει η Κομισιόν προς ένταξη στη νέα ΚΑΠ, είναι η γεωργία άνθρακα.

Ως εκ τούτου, η γεωργία δέσμευσης άνθρακα αποτελεί ένα από τα εργαλεία μιας νέας, καινοτόμου εργαλειοθήκης, με την ψηφιακή και ευφυή γεωργία να δένουν αρμονικά, ώστε να ποσοτικοποιούνται και να πιστοποιούνται τα μεγέθη που σχετίζονται με τις πρακτικές δέσμευσης άνθρακα.

Επιπλέον, σύμφωνα όσα αναφέρει στις πρόσφατες ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι σύγχρονες υπηρεσίες γεωργικών συμβουλών δύνανται να διαδραματίσουν κομβικό ρόλο στην ορθή εφαρμογή των πρακτικών της γεωργίας δέσμευσης άνθρακα μέσω των eco-schemes, προσφέροντας την απαραίτητη ευελιξία στους παραγωγούς.

Ένταξη των «μεσογειακών» καλλιεργειών, σημαντική η στρεμματική πρόσοδος

Ανατρέχοντας στα πρόσφατα κείμενα της Επιτροπής σχετικά με τις εφαρμογές της γεωργίας δέσμευσης άνθρακα στην Ευρώπη, βρίσκουμε παραδείγματα, όπως καλλιέργειες εδαφοκάλυψης, ελάχιστη ή καθόλου άρoση, δασικές καλλιέργειες, διατήρηση/ενίσχυση του εδάφους με οργανικό άνθρακα, διαχείριση του οργανικού άνθρακα σε τυρφώνες και χορτολιβαδικές εκτάσεις και μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στις κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις.

Ενώ, λοιπόν, υπάρχει μέριμνα για τις ετήσιες καλλιέργειες και για είδη παραγωγής που απαντούν στις ανάγκες των χωρών της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, δεν υπάρχει κάποια αναφορά στον πυρήνα εφαρμογής της γεωργίας άνθρακα για τις δενδρώδεις καλλιέργειες.

Εδώ υπάρχει μια πολύ σημαντική πρόκληση για την πολιτική ηγεσία της χώρας μας, αλλά και για τις κυβερνήσεις των έτερων μεσογειακών χωρών, ώστε να επιτευχθεί η ένταξη των δενδρωδών καλλιεργειών στις καλλιέργειες που μπορούν να συμβάλουν τα μέγιστα στη γεωργία άνθρακα, μέσω της μείωσης εκπομπών άνθρακα στην ατμόσφαιρα και της εξοικονόμησης πόρων.

Σημαντική προς αυτή την κατεύθυνση κρίνεται η συμβολή του ερευνητικού έργου LIFE CLIMATREE, με συντονιστή τον καθηγητή Κωνσταντίνο Μπίθα και συμμετέχοντες ακαδημαϊκούς φορείς, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.

Όπως είχε γράψει η «ΥΧ» και πριν από μερικούς μήνες στο αφιέρωμά της για τη γεωργία δέσμευσης άνθρακα, που προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον των παραγωγών, οι πρώτες εφαρμογές σε πιλοτικό επίπεδο πρακτικών γεωργίας δέσμευσης άνθρακα σε ελαιώνες παρουσιάζουν πολύ θετικές προοπτικές ως προς τα προσδοκώμενα οφέλη για τους παραγωγούς, καθώς αυτά αποτιμώνται σε πάνω από 120 ευρώ/στρέμμα σε ετήσια βάση.

Οι ερευνητές πραγματοποίησαν ανάλογες μελέτες και για άλλες δενδρώδεις καλλιέργειες, που περιλαμβάνουν τις αμυγδαλιές, τις πορτοκαλιές, τις ροδακινιές και τις μηλιές σε Ελλάδα, Ισπανία και Ιταλία.

Με βάση τα αποτελέσματα του έργου, αναγνωρίστηκαν και ιεραρχήθηκαν όλες οι καλλιεργητικές πρακτικές που μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, όπως οι πυκνές φυτεύσεις, η εφαρμογή φυτών εδαφοκάλυψης, η ελλειμματική άρδευση, η ελαχιστοποίηση της κατεργασίας του εδάφους και της χρήσης λιπασμάτων και η αξιοποίηση των ΑΠΕ.

Σύμφωνα με αυτά τα αποτελέσματα, το εκτιμώμενο οικονομικό όφελος από τις πρακτικές της γεωργίας άνθρακα μπορεί να φτάσει τα 127 ευρώ ανά στρέμμα, με τους αναλυτές, μάλιστα, να προβλέπουν αυξητικές τάσεις, όταν τα δικαιώματα αυτών των πρακτικών ποσοτικοποιηθούν και γίνουν διαθέσιμα στις εθελούσιες αγορές και έως το 2030. Εκ των ανωτέρω, γίνεται αντιληπτό ότι οι παραγωγοί προσδοκούν διπλό όφελος από τη γεωργία άνθρακα, τόσο μέσω των ευρωπαϊκών ενισχύσεων όσο και μέσω του «χρηματιστηρίου άνθρακα».