της Δρος Τερέζας-Θηρεσίας Τζατζάνη, εντεταλμένης ερευνήτριας Εργαστηρίου Υποτροπικών Φυτών & Ιστοκαλλιέργειας, Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου, ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ
Σε περιοχές της Nότιας Ελλάδας παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια για καλλιέργεια υποτροπικών φυτών, όπως αβοκάντο, μάνγκο, γκουάβα, λίτσι, αννόνα, φρούτο του πάθους και μακαντάμια. Το ενδιαφέρον αυτό σχετίζεται κυρίως με την αύξηση στην παγκόσμια και εγχώρια ζήτηση τέτοιων προϊόντων.
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση και την εξάπλωση της καλλιέργειάς τους είναι ο εντοπισμός κατάλληλων περιοχών εγκατάστασης και η παροχή τεχνογνωσίας για την καλλιέργεια των παραπάνω ειδών. Στην Ελλάδα, κατάλληλες περιοχές για την καλλιέργεια υποτροπικών βρίσκονται στα Δωδεκάνησα, σε ορισμένα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και των Κυκλάδων, στην Κρήτη, στην Πελοπόννησο, σε νησιά του Ιονίου και σε κάποιες επιπλέον περιοχές όπου το μικροκλίμα το επιτρέπει.
Η εγκατάσταση υποτροπικών ειδών στις περιοχές αυτές, με την κατάλληλη υποστήριξη, θα έδινε νέες δυνατότητες στους παραγωγούς και νέες διεξόδους στον πρωτογενή τομέα.
Παρά το γεγονός ότι και κάποια από τα υπόλοιπα προαναφερόμενα είδη εντοπίζονται ως μεμονωμένες περιπτώσεις (1-2 δέντρα σε αυλές οικιών), ελάχιστες περιπτώσεις οργανωμένης καλλιέργειας είναι καταγεγραμμένες. Οι αιτίες εντοπίζονται κυρίως στην άγνοια ως προς τα είδη, στην απουσία φυτωριακού υλικού, στην έλλειψη τεχνογνωσίας και στην αμφιβολία σχετικά με τις δυνατότητες εμπορίας.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα: α) Να μένουν ανεκμετάλλευτες περιοχές με κλιματικές συνθήκες κατάλληλες για καλλιέργεια υποτροπικών ειδών. β) Να βρισκόμαστε χρονικά πίσω από τις εξελίξεις στην παγκόσμια αγορά, καταγράφοντας διαφυγόντα κέρδη.
Επιπλέον, η Ελλάδα είναι μία από τις ελάχιστες περιοχές κοντά στην ευρωπαϊκή αγορά που μπορεί να υποστηρίξει την καλλιέργεια υποτροπικών ειδών, προερχόμενων από την Ανατολική Ασία, τη Νότια Αφρική και την Κεντρική Αμερική.
Αυτό της δίνει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, αφενός οικονομικό που μεταφράζεται σε επιπλέον εισόδημα για παραγωγούς τέτοιων ειδών και αφετέρου ποιοτικό, λόγω καλύτερης ποιότητας του τελικού προϊόντος.
Επιπλέον πλεονέκτημα στην καλλιέργεια των παραπάνω ειδών αποτελεί το γεγονός ότι πρόκειται για καλλιέργειες με χαμηλό ενεργειακό αποτύπωμα, δηλαδή χαμηλές εισροές και φιλικές προς το περιβάλλον, ελάχιστα επηρεαζόμενες από τις κλιματικές αλλαγές που παρατηρούνται τα τελευταία έτη. Αυτό συνεπάγεται μικρό κόστος παραγωγής και μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους.
Σημαντική παράμετρο αποτελεί ο χρόνος ωρίμανσης των ειδών και οι δυνατότητες χρήσης τους. Η ζήτηση για καρπούς αβοκάντο ακολουθεί ανοδική πορεία τα τελευταία χρόνια τόσο στην εγχώρια, όσο και στη διεθνή αγορά καθώς η διατροφική αξία και τα θρεπτικά συστατικά τους, όπως καταγράφονται από αποτελέσματα μελετών, είναι αξιοσημείωτα.
Το μάνγκο είναι παγκοσμίως αγαπητός καρπός και, όπως και τα λίτσι, ωριμάζουν κατά τη θερινή περίοδο, δίνοντας την ευκαιρία στους παραγωγούς να διαθέσουν το προϊόν τους άμεσα στην τοπική αγορά, η οποία θα είναι ενισχυμένη και από την τουριστική κίνηση.
Οι καρποί αννόνα καταναλώνονται νωποί, αλλά χρησιμοποιούνται επίσης σε σκευάσματα παγωτών και γαλακτοκομικών. Οι καρποί γκουάβα καταναλώνονται ευχάριστα ως νωποί και οι καρποί μακαντάμια, πωλούνται ως αποξηραμένο προϊόν (ξηρός καρπός), που δεν περιορίζεται από την ανάγκη άμεσης κατανάλωσης.
Το φρούτο του πάθους αποτελεί αγαπημένο καρπό, κυρίως σε χυμούς, ποτά και παγωτά, με αυξανόμενη παγκοσμίως ζήτηση. Όμως, η παραγωγικότητά τους εξαρτάται από μεγάλο αριθμό παραγόντων, όπως οι εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής καλλιέργειας, οι καλλιεργητικές πρακτικές, το είδος θρέψης και η επιλογή κατάλληλων ποικιλιών.
Για παράδειγμα, η επιλογή του υποκειμένου επηρεάζει διαφορετικά τη φυσιολογία των δέντρων ως προς την αλατότητα (Acosta-Rangel et all., 2019). Συνεπώς, απαιτείται εξειδικευμένη έρευνα για τη βελτιστοποίηση καθενός από τους επιμέρους παράγοντες για την ανάπτυξη καρπών συγκεκριμένων προδιαγραφών υψηλής ποιότητας, η οποία θα παραμένει σταθερή από χρονιά σε χρονιά και σε διαφορετικές περιοχές.
Ο ΕΛΓΟ-«ΔΗΜΗΤΡΑ» διατηρεί στο Τμήμα Υποτροπικών Φυτών του Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου Χανίων, συλλογές ποικιλιών υποτροπικών ειδών εδώ και δεκαετίες και γνωρίζει τις ανάγκες και τις προϋποθέσεις για την επιτυχή καλλιέργειά τους.
Στο πλαίσιο αυτό, βρίσκεται σε εξέλιξη ερευνητικό έργο με την Περιφέρεια Πελοποννήσου, όπου έχουν εγκατασταθεί υποτροπικές καλλιέργειες σε επιλεγμένες περιοχές και με την παροχή τεχνογνωσίας θα παρακολουθείται για πέντε έτη η ανάπτυξη των δέντρων και η εξέλιξη της καλλιέργειας. Σκοπός τέτοιων δράσεων είναι η σταδιακή εξοικείωση των παραγωγών και καταναλωτών στις νέες καλλιέργειες των υποτροπικών φυτών, μέσω παροχής συμβουλευτικής, ενημέρωσης και εκπαίδευσης.
Τέτοια έργα συμβάλλουν στην ανασυγκρότηση της ελληνικής παραδοσιακής γεωργίας, στη μελετημένη και ελεγχόμενη εγκατάσταση νέων ειδών σε κατάλληλες περιοχές και στην προώθηση των υποτροπικών ειδών ως εναλλακτικών καλλιεργειών.
