Δυσπιστία, αμφιβολία και φόβος είναι τα συναισθήματα που διαμορφώνουν τη στάση των Ευρωπαίων καταναλωτών απέναντι στην καινοτομία των τροφίμων, όπως τα υποκατάστατα κρέατος. Αντίθετα, αρκετοί είναι οι καταναλωτές, οι οποίοι πιστεύουν ότι η τεχνολογία στην παραγωγή των τροφίμων στο χωράφι είναι απαραίτητη για την αύξηση της παραγωγικότητας.
Αυτά είναι, μεταξύ άλλων, τα αποτελέσματα της πανευρωπαϊκής έρευνας του EIT FOOD, η οποία πραγματοποιείται από το 2018 και αποτελεί ένα εργαλείο για τη διερεύνηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στο σύστημα τροφίμων. Η πιο πρόσφατη έκδοσή της, «The EIT Food Trust Report», αφορά τα αποτελέσματα του 2021 και καταγράφει ποιες επιλογές κάνουν οι Ευρωπαίοι καταναλωτές, πόσο δυνατό είναι το κίνητρο που έχουν για υγιεινές και βιώσιμες επιλογές τροφίμων, αλλά και πώς βλέπουν την καινοτομία στην τροφική αλυσίδα.
Καινοτομία τροφίμων
Οι καταναλωτές, λοιπόν, πιστεύουν ότι υπάρχει ανάγκη για πιο βιώσιμα τρόφιμα. Ωστόσο, μόνο το 37% των Ευρωπαίων είναι ανοιχτό στην υιοθέτηση νέων τροφίμων. Το θέμα της καινοτομίας στα τρόφιμα προκαλεί πολύ λιγότερο ενθουσιασμό μεταξύ των ερωτηθέντων, σε σχέση με άλλα θέματα που αφορούν τα τρόφιμα. Επίσης, πολλοί άνθρωποι διατηρούν επιφυλάξεις όταν υιοθετούν καινοτόμα τρόφιμα, επειδή πιστεύουν ότι δεν γνωρίζουν τι περιέχει το προϊόν και θέλουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της καινοτομίας. Για τους καταναλωτές, οι καινοτομίες στα τρόφιμα θεωρούνται υπερβολικά βιομηχανικές ή αφύσικες. Ειδικότερα, οι τεχνολογικές καινοτομίες στα τρόφιμα συνδέονται με την ελίτ, την κουλτούρα των μεγαλουπόλεων και δεν γίνονται αντιληπτές από όλους.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι καταναλωτές συσχετίζουν την καινοτομία των τροφίμων με νέα συστατικά όπως έντομα, υποκατάστατα κρέατος, κρέας φυτικής προέλευσης, εναλλακτικά γαλακτοκομικά προϊόντα φυτικής προέλευσης και κρέας εργαστηρίου. Σύμφωνα με κάποια από τα ποσοτικά αποτελέσματα της έρευνας, το 40% των ερωτηθέντων δεν θα υιοθετούσε στη διατροφή του ένα καινοτόμο τρόφιμο και το 43% δεν θα δοκίμαζε πρώτο ένα τέτοιου είδους προϊόν. Σύμφωνα με παλαιότερα αποτελέσματα της ίδιας έρευνας (2019), η προθυμία για υιοθέτηση νέων προϊόντων διατροφής παρέμεινε σταθερή με μικρή αύξηση (3%) για το 2020.
Συσχέτιση με ηλικία, εκπαίδευση και τόπο κατοικίας
Η υιοθέτηση καινοτόμων τροφίμων σχετίζεται, σύμφωνα με την έρευνα, με την ηλικία, την εκπαίδευση και την αστικοποίηση. Συγκεκριμένα, οι καταναλωτές κάτω των 35 ετών είναι πολύ πιο πιθανό να υιοθετήσουν νέα προϊόντα διατροφής σε σχέση με τους καταναλωτές άνω των 55 ετών.
Επίσης, οι καταναλωτές που ζουν σε μεγάλες πόλεις είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν νέα προϊόντα διατροφής σε σχέση με τους καταναλωτές των αγροτικών περιοχών. Τέλος, οι καταναλωτές με τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν νέα προϊόντα διατροφής σε σχέση με τους καταναλωτές με χαμηλότερη εκπαίδευση.
Η καινοτομία στο χωράφι
Όταν γίνεται η διάκριση μεταξύ της τεχνολογικής καινοτομίας στα τρόφιμα (όπως το κρέας που καλλιεργείται στο εργαστήριο ή η φυτική πρωτεΐνη) και της τεχνολογικής καινοτομίας στην παραγωγή (όπως η ευφυής γεωργία ή η κάθετη γεωργία), γίνεται σαφές ότι τα εμπόδια είναι κυρίως ενάντια στην καινοτομία στα ίδια τα τρόφιμα παρά στην καινοτομία στις μεθόδους παραγωγής. Αν και οι περισσότεροι καταναλωτές συμφωνούν ότι η καινοτομία στην παραγωγή τροφίμων είναι απαραίτητη για να αυξηθεί η ποσότητα τροφής που είναι αναγκαία για τη διατροφή του κόσμου, είναι πιο διστακτικοί στο να αγκαλιάσουν τις καινοτομίες στα ίδια τα τρόφιμα.
Εμπόδια στις βιώσιμες επιλογές διατροφής
Το 76% των Ευρωπαίων είναι διατεθειμένο να ζήσει μια βιώσιμη ζωή και αυτό γιατί ανησυχεί για το περιβάλλον και πιστεύει ότι είναι ηθική υποχρέωση να χρησιμοποιεί προϊόντα φιλικά προς αυτό. Ωστόσο, παρά την αυξανόμενη πρόθεση για μια πιο βιώσιμη ζωή, οι διατροφικές συνήθειες φαίνεται να είναι σταθερές από το 2019.
Πολλοί καταναλωτές θέλουν να τρώνε υγιεινά και βιώσιμα. Ωστόσο, αυτό που είναι υγιές δεν είναι πάντα βιώσιμο. Φαίνεται, λοιπόν, να υπάρχει σύγχυση και σκεπτικισμός σχετικά με το τι είναι πραγματικά η βιωσιμότητα. Το γεγονός ότι οι έμποροι λιανικής και οι δημιουργοί προϊόντων χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τη βιωσιμότητα ως ισχυρισμό μάρκετινγκ βλάπτει την εμπιστοσύνη τους, σύμφωνα με τις απαντήσεις τους.
