ΕΕ-Ρωσία-Ουκρανία: Το δούναι και λαβείν του αγροδιατροφικού τομέα

Από το 2014, με την προσάρτηση της Κριμαίας και τη σύγκρουση στην Ανατολική Ουκρανία, οι σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης-Ρωσίας έχουν περάσει σε φάση έντασης. Ως αποτέλεσμα, οι εμπορικές σχέσεις των δύο πλευρών διαταράχθηκαν με επιπτώσεις στον αγροδιατροφικό τομέα.

Τον Μάρτιο του 2014 η ΕΕ εφάρμοσε κυρώσεις κατά της Ρωσίας, με την τελευταία να απαντά με το οδυνηρό για τον ελληνικό αγροδιατροφικό τομέα εμπάργκο και ιδιαίτερα για τον τομέα των οπωροκηπευτικών (εκτός των έτοιμων παρασκευασμάτων).

Στη διαμάχη ενεπλάκη πρόσφατα και η Λευκορωσία, που αποτελούσε εναλλακτική πύλη εισόδου φρούτων και λαχανικών προς τη Ρωσία, αλλά τους τελευταίους μήνες «σφράγισε» τις εισόδους της. Υπό το φως των πρόσφατων εξελίξεων στην Ουκρανία, η ΕΕ έχει ανακοινώσει ότι θα επιβάλει νέες κυρώσεις στη Ρωσία.

Εκτός του ότι συγκαταλέγεται στους κορυφαίους εισαγωγείς αγροδιατροφικών προϊόντων της ΕΕ, η Ρωσία είναι μια πολύ σημαντική χώρα για την ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης, καθώς το 46,8% του φυσικού αερίου που εισάγει η ΕΕ προέρχεται από τη Ρωσία. Επιπλέον, η τελευταία, μαζί με τη Λευκορωσία, προμηθεύουν την ΕΕ με το 39% του εξορυσσόμενου ποτάσιου που χρησιμοποιείται στα λιπάσματα.

Ρωσία: Κορυφαίος εισαγωγέας ευρωπαϊκών προϊόντων

Οι εισαγωγές αγροδιατροφικών προϊόντων της Ρωσίας από την ΕΕ, το 2020, διαμορφώθηκαν στο εντυπωσιακό ποσό των 6,8 δισ. ευρώ (6ος εξαγωγικός προορισμός της ΕΕ). Η ΕΕ εισάγει από τη Ρωσία προϊόντα αξίας 1,8 δισ. ευρώ, κυρίως ακατέργαστα προϊόντα αγροδιατροφής, σιτηρά και λιπάσματα.

Ουκρανία: Εξαγωγική δύναμη δημητριακών και ελαιούχων φυτών

Από το 2016, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ουκρανία έχουν συνάψει συμφωνία, ενώ η ΕΕ θεωρείται ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ουκρανίας. Η χώρα είναι καθαρός εξαγωγέας αγροτικών προϊόντων με πολύ σημαντικές εξαγωγές σιτηρών, ελαιούχων φυτών (ελαιοκράμβης και ηλιελαίου), καθώς και σπόρων. Σήμερα, η Ουκρανία αποτελεί τον 4ο τροφοδότη της ΕΕ σε προϊόντα αγροδιατροφής. Η ΕΕ εξάγει στην Ουκρανία αγροδιατροφικά προϊόντα αξίας 2,8 δισ. ευρώ, ενώ εισάγει προϊόντα αξίας 6 δισ. ευρώ.

Οι επιπτώσεις στους επιμέρους τομείς

Οι τομείς στους οποίους αναμένονται άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις στον αγροδιατροφικό τομέα της ΕΕ και της Ελλάδας, από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι, μεταξύ άλλων:

Μεγάλες καλλιέργειες (Σιτηρά, Ελαιούχα)

Οι δύο χώρες αποτελούν σημαντικούς εξαγωγείς σιτηρών. Πριν εισβάλει η Ρωσία στην Ουκρανία, η τελευταία βρισκόταν σε διαδικασία εφοδιασμού των αγορών μέσω της Μαύρης Θάλασσας με 548.000 τόνους μαλακού σίτου. Το ίδιο ισχύει για πάνω από 2,2 εκατ. τόνους αραβοσίτου. Επιπλέον, οι τιμές των σιτηρών και των ελαιούχων αυξήθηκαν ως αποτέλεσμα της πολεμικής σύρραξης. Στους ελαιούχους η Ουκρανία αντιπροσωπεύει το 34% των εισαγωγών ελαιοκράμβης, το 19% του ηλίανθου. Επιπλέον από την ίδια χώρα προέρχεται το 56% του αραβοσίτου που εισάγεται στην ΕΕ.

Οίνος

Η Ρωσία αποτελεί τη 2η μεγαλύτερη αγορά για τα αμπελοοινικά προϊόντα της ΕΕ την τελευταία πενταετία (2017-2021), απορροφώντας το 10% του συνολικού όγκου των ευρωπαϊκών οίνων. Ενδεικτικά, τα προϊόντα της Γαλλίας αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 50% του τζίρου αυτών των εξαγωγών, με την Ιταλία να έχει το 25%. Όπως γίνεται αντιληπτό, υπάρχει ανησυχία για έμμεσες επιπτώσεις προς τις άλλες ευρωπαϊκές αγορές, σε περίπτωση που οι οίνοι που δεν θα διατεθούν στη Ρωσία, διοχετευθούν σε άλλες χώρες.

Ελιές και ελαιόλαδο

Η Ρωσία αποτελεί μεγάλη αγορά για τις επιτραπέζιες ελιές. Την εν λόγω πενταετία, το 10% της συνολικής αξίας των εξαγωγών της ΕΕ (353 εκατ. ευρώ) κατευθύνθηκε στη χώρα, με το 70% του όγκου να προέρχεται από την Ισπανία και το 20% από την Ελλάδα. Στο ελαιόλαδο, η χώρα εισήγαγε προϊόν που αντιστοιχούσε στο 2,3% του όγκου και στο 2,6% της αξίας των συνολικών εξαγωγών της ΕΕ.

Ζαχαρότευτλα

Επίπτωση αναμένεται στην πούλπα των τεύτλων που κατευθύνεται για την παρασκευή ζωοτροφών, καθώς η Ρωσία μαζί με την Ουκρανία και τη Λευκορωσία είναι οι κύριοι προμηθευτές πούλπας για Ισπανία, Δανία, Ιταλία, Πολωνία και Ελλάδα.

Οπωροκηπευτικά

Πριν από μερικούς μήνες, η Λευκορωσία σταμάτησε να δέχεται προϊόντα οπωροκηπευτικών, γεγονός που επηρέασε μεταξύ άλλων και την Ελλάδα και επέφερε επιπτώσεις σε 15.000 τόνους νωπών οπωροκηπευτικών.

Πουλερικά & αβγά

Η απώλεια της ουκρανικής αγοράς αναμένεται να κοστίσει στην Πολωνία, η οποία αναμένεται να αναζητήσει άλλους προορισμούς για τα πουλερικά της. Επιπλέον, πάνω από το 50% των αβγών που εισάγει η ΕΕ προέρχεται από την Ουκρανία, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για τις ανακατατάξεις στην εν λόγω αγορά.

Οι 6 σημαντικότεροι κλάδοι των διμερών συναλλαγών

Εξαγωγές ΕΕ σε Ουκρανία το 2020 και μερίδιο σε σύνολο αγροδιατροφής

Εισαγωγές ΕΕ από Ουκρανία το 2020 και μερίδιο σε σύνολο αγροδιατροφής

Εξαγωγές ΕΕ σε Ρωσία το 2020 και μερίδιο σε σύνολο αγροδιατροφής

Εισαγωγές ΕΕ από Ρωσία το 2020 και μερίδιο σε σύνολο αγροδιατροφής

Πηγή: Eurostat