EFSA: Ασφαλή από φυτοφάρμακα τα ελληνικά τρόφιμα

Τα τρόφιμα που καταναλώνονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζουν, στην πλειοψηφία τους, να μην περιέχουν υπολείμματα φυτοφαρμάκων ή αυτά να βρίσκονται εντός των νομοθετημένων ορίων, σύμφωνα με συγκεντρωτική έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) για την τριετία 2013-2015. Οι εκθέσεις αυτές βασίζονται στους ετήσιους ελέγχους που γίνονται στα πλαίσια των εθνικών προγραμμάτων, όπου το κάθε κράτος αποφασίζει τα προϊόντα που ελέγχονται και την προέλευσή τους. Ωστόσο, η παρούσα έκθεση σημειώνει ότι τα ευρήματά της θεωρούνται πιο αξιόπιστα, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο ενδιαφέρον το περιεχόμενό της.

Στην έκθεση εξετάζονται 30.852 δείγματα (28.912 δείγματα συμβατικών και 1.940 δείγματα βιολογικών τροφίμων), τα οποία προέρχονται κυρίως από κράτη-μέλη της ΕΕ καθώς και από Ισλανδία και Νορβηγία. Λίγες, αλλά καταγεγραμμένες, είναι οι περιπτώσεις παραβίασης των νόμιμων ορίων υπολειμμάτων από φυτοφάρμακα σε συμβατικά τρόφιμα, ενώ οι περιπτώσεις ανάλογων κρουσμάτων στα βιολογικά τρόφιμα είναι μετρημένες στα δάκτυλα του ενός χεριού. Εάν, ωστόσο, αναζητηθούν περιπτώσεις όπου οι μελετητές εντόπισαν μετρήσιμες, έστω και πολύ χαμηλές σε σχέση με το επιτρεπόμενο όριο, ποσότητες υπολειμμάτων σε βιολογικά τρόφιμα, ο αριθμός αυξάνεται εντυπωσιακά.

Σύμφωνα με την έκθεση, πάνω από το 98% των δειγμάτων τροφίμων ήταν εντός των νομοθετημένων ορίων. Από τα 28.912 δείγματα του συνόλου, τα 12.857 συμβατικών τροφίμων περιείχαν υπολείμματα φυτοπροστατευτικών σε χαμηλές όμως ποσότητες, αρκετά κάτω από τα νόμιμα όρια. Επιπλέον, από τα 1.940 δείγματα τροφίμων βιολογικής προέλευσης, 126 δείγματα ή το 6,5% αυτών περιείχαν ανιχνεύσιμες ποσότητες υπολειμμάτων ενός ή περισσότερων φυτοφαρμάκων, πάντα εντός ορίων.

Τα τρόφιμα που περιλαμβάνονται στην έκθεση

Τα φρέσκα, κατεψυγμένα, μη επεξεργασμένα προϊόντα, που ελήφθησαν υπόψη στην έκθεση, περιλαμβάνουν ευρέως αναλώσιμα φρούτα και λαχανικά, όπως μήλα, μελιτζάνες, μπανάνες, φασολάκια, μπρόκολα, καρότα, αγγούρια, λάχανα, πράσα, μαρούλια, μανταρίνια, ροδάκινα, νεκταρίνια, πορτοκάλια, αχλάδια, γλυκιές πιπεριές, πατάτες, ρύζι, σπανάκι, φράουλες, επιτραπέζια σταφύλια, ντομάτες, δημητριακά (βρόμη, σιτάρι κ.ά.) και τρόφιμα ζωικής προέλευσης (αβγά, αγελαδινό γάλα, συκώτι μηρυκαστικών / πουλερικών / χοίρων και κρέας πουλερικών).

Εκτός της «ύποπτης» λίστας τα ελληνικά βιολογικά

Υπέρβαση των νομοθετημένων ορίων εντοπίστηκε στο 1,2% των συμβατικών και στο 0,2% των βιολογικών τροφίμων. Σε ό,τι αφορά τα συμβατικά τρόφιμα, από το σύνολο των 28.912 δειγμάτων σε 338 ανιχνεύθηκαν ποσότητες φυτοφαρμάκων πάνω από το προβλεπόμενο όριο (ποσοστό 1,2%). Τα φρούτα και λαχανικά που ανιχνεύθηκαν με την υψηλότερη υπολειμματικότητα , πάνω και από τα προβλεπόμενα όρια, ήταν φράουλες, φασολάκια, καρότα, μαρούλια και επιτραπέζια σταφύλια και προέρχονταν από 53 χώρες εντός και εκτός ΕΕ, χωρίς να διευκρινίζεται ποιες είναι.

Στα βιολογικά τρόφιμα, τα «ένοχα» δείγματα (3 από τα 126 με υπολείμματα εντός νόμιμων ορίων) περιλάμβαναν ένα δείγμα με πιπεριές από τη Μάλτα, ένα δείγμα με πατάτες από τη Ρουμανία και ένα δείγμα με πράσα από την Πορτογαλία. Όπως αναφέρεται στην έκθεση, ο μεγαλύτερος αριθμός διαφορετικών φυτοφαρμάκων, κατά μέσο όρο, ανιχνεύθηκε σε φυτικές τροφές (λαχανικά, φρούτα και δημητριακά). Αντίθετα, οι χαμηλότεροι μέσοι όροι ανιχνεύθηκαν σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης (π.χ. γάλα και αβγά). Σε κάθε περίπτωση, τα παραπάνω δεν αφορούν την Ελλάδα.

Καθησυχαστικός ο ΕΣΥΦ, αλλά…

Η έκθεση, πάντως, σπεύδει να διασαφηνίσει ότι η παραβίαση των νόμιμων ορίων της ποσότητας υπολειμμάτων από φυτοφάρμακα δεν συνιστά απαραίτητα δυνητικό κίνδυνο για την υγεία των καταναλωτών. Η «ΥΧ» επικοινώνησε με την Φραντσέσκα Υδραίου, διευθύντρια στον Ελληνικό Σύνδεσμο Φυτοπροστασίας (ΕΣΥΦ) για να μας πει περισσότερα πάνω σε αυτό το ζήτημα. «Η τεχνολογία μάς επιτρέπει να καταγράψουμε την ύπαρξη υπολειμμάτων από φυτοφάρμακα στα τρόφιμα, ακόμα και αν μιλάμε για ποσότητες απειροελάχιστες σε σχέση με τα νόμιμα όρια που έχουν θεσπιστεί. Ακόμα, όμως, και στις περιπτώσεις που στις εκθέσεις διαπιστώνεται υπέρβαση του ανώτατου ορίου υπολειμμάτων, των λεγόμενων MRL, τα στοιχεία αυτά δεν αποτελούν δείκτη επικινδυνότητας για τη δημόσια υγεία. Από τη στιγμή που διαπιστώνεται υπέρβαση των MRL, γίνεται ένας υπολογισμός μέσω μαθηματικού τύπου ώστε να διαπιστωθεί πράγματι η επικινδυνότητα αυτών των υπολειμμάτων. Όταν το κάθε κράτος-μέλος έχει στοιχεία των υπερβάσεων κάνει έναν ειδικό υπολογισμό, τον λεγόμενο ARD, που μας δείχνει την πιθανή επικινδυνότητα ενός δείγματος, ώστε να κάποιο ύποπτο τρόφιμο να μπει στο RASFF», το «σύστημα συναγερμού» δηλαδή, της ΕΕ ώστε να ληφθούν περαιτέρω μέτρα, εφόσον κρίνεται απαραίτητο.

Τop 10 με υπολείμματα φυτοφαρμάκων εκτός ορίων (συμβατικά τρόφιμα)

Προϊόν

ποσοστό επί συνόλου δειγμάτων (%)

1. Φασολάκια

3

2. Φράουλες

2,6

3. Μανταρίνια

2,5

4. Ρύζι

2,4

5. Καρότα

2,2

6.Μαρούλια

2,2

7. Επιτραπέζια Σταφύλια

1,8

8. Αχλάδια

1,7

9. Αγγούρια

1,6

10. Βρόμη

1,5

Πηγή: EFSA