Οι εξαγωγές βαμβακιού αυξάνονται σε βάρος των τιμών παραγωγού

του Γιάννη Τσιφόρου

Στο διάστημα των τελευταίων ετών καταγράφεται άνοδος στις εξαγωγές εκκοκκισμένου βαμβακιού, ιδιαίτερα σε σχέση με τη μέση τιμή εξαγωγής. Εντούτοις, οι τιμές παραγωγού δεν παρακολουθούν την αύξηση αυτή και είτε μειώνονται είτε υπολείπονται αισθητά της αύξησης της μέσης τιμής εξαγωγής. Πραγματικά, το 2017 παρατηρείται σημαντική άνοδος των εξαγωγών σε σχέση με το προηγούμενο έτος ως προς τον όγκο (+6,8%) και πολύ μεγαλύτερη ως προς την αξία (+12%) εξαιτίας της σημαντικής αύξησης της μέσης τιμής εξαγωγής (+5,2%).

Η μέση τιμή παραγωγού όχι μόνο δεν αυξήθηκε, αλλά αντίθετα παρουσίασε μείωση (-3,9%). Το 2018 εξάλλου η μέση τιμή εξαγωγής του προϊόντος κατέγραψε και νέα σημαντική άνοδο (+4,9%), ενώ πολύ μικρότερη ήταν η αύξηση της μέσης τιμής παραγωγού (+2%), όπως προκύπτει από τα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Στη διάρκεια, εξάλλου, του 1ου εξαμήνου του 2019 διαπιστώνεται πολύ μεγάλη άνοδος των εξαγωγών εκκοκκισμένου βαμβακιού σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2018, ως προς τον όγκο (+89%) και την αξία (+91%), σε συνδυασμό με τη βελτίωση της μέσης τιμής εξαγωγής.

Αντιμέτωποι με τους εκκοκκιστές οι παραγωγοί

Η ανισορροπία αυτή συνιστά επαναλαμβανόμενη αθέμιτη πρακτική των εκκοκκιστών σε βάρος των παραγωγών. Σημειώνεται ότι το 2018 η έκταση της καλλιέργειας αυξήθηκε σημαντικά, εκτιμώμενη, σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΑΑΤ, σε 2,73 εκατ. στρέμματα. Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή οδηγεί στη μείωση της συνδεδεμένης ενίσχυσης που καταβάλλεται στους παραγωγούς, η οποία από 73,3 ευρώ/στρέμμα υπολογίζεται ότι περιορίστηκε σε 68,6 ευρώ το στρέμμα (-6,4%). Στην τρέχουσα περίοδο, οι παραγωγοί, αν και εκτιμούν θετικά τη συγκομιδή του προϊόντος, κυρίως από άποψη ποιότητας, βρίσκονται ήδη αντιμέτωποι με τους εκκοκκιστές, οι οποίοι, επικαλούμενοι δυσμενή συγκυρία στη διεθνή αγορά του προϊόντος επιδιώκουν τη σημαντική μείωση των τιμών παραγωγού.

Σύμφωνα, πάντως, με τις εκτιμήσεις του υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA/FAS, Cotton: World Markets and Trade, 12/9/2019) την περίοδο 2019/20 αναμένεται αισθητή άνοδος της παγκόσμιας παραγωγής εκκοκκισμένου βαμβακιού (+4,9%) και μικρότερη της κατανάλωσης (+1%), με αποτέλεσμα την αύξηση των παγκόσμιων αποθεμάτων (+3,6%).

Η Ελλάδα όμως δεν φαίνεται να επηρεάζεται άμεσα από τις προηγούμενες προβλέψεις, μια και η εγχώρια παραγωγή εκκοκκισμένου βαμβακιού προβλέπεται να μειωθεί σε 283.000 τόνους (-3,7%), ενώ ο όγκος εξαγωγών της χώρας αναμένεται να περιοριστεί με παρόμοιο ποσοστό μείωσης (-3,7%). Σημειώνεται επιπλέον ότι τα εγχώρια αποθέματα εκκοκκισμένου βαμβακιού την περίοδο 2019/20 προβλέπεται να ανέλθουν σε 17.000 τόνους, έναντι των 14.000 τόνων της περιόδου 2018/19 και των 19.000 τόνων της περιόδου 2017/18.

Στην Τουρκία, η παραγωγή αναμένεται να παρουσιάσει σημαντική αύξηση (+10,8%) και περιορισμό των εισαγωγών της (-11,4%), εξέλιξη που ενδέχεται να επηρεάσει τις ελληνικές εξαγωγές, μια και η χώρα αυτή απορροφά το 28% του όγκου των ελληνικών εξαγωγών εκκοκκισμένου βαμβακιού. Εντούτοις, οι ελληνικές εξαγωγές απευθύνονται σε 27 χώρες και μάλιστα σε 15 από αυτές η τιμή εξαγωγής είναι σημαντικά υψηλότερη του μέσου όρου, αλλά και από εκείνη της Τουρκίας, γεγονός που επιτρέπει στα εκκοκκιστήρια να προσαρμόσουν ανάλογα τον προορισμό των εξαγόμενων προϊόντων.

Στην αναφερόμενη έκθεση σημειώνεται, επίσης, ότι ο Δείκτης Cotlook A, που εκφράζει το επίπεδο των τιμών προσφοράς του προϊόντος στη διεθνή αγορά, από 70,78 σεντς δολαρίου/λίβρα στις 19 Αυγούστου 2019, περιορίστηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2019 σε 69,79 σεντς/λίβρα, παρουσιάζοντας μείωση της τάξεως του 1,4%. Ωστόσο, από τα τέλη Σεπτεμβρίου μέχρι και τις αρχές Οκτωβρίου 2019, η τιμή του δείκτη αυτού κινείται σταθερά σε επίπεδο υψηλότερο των 71 σεντς/λίβρα.

Μια επόμενη πρόσφατη έκθεση προέρχεται από τη Διεθνή Συμβουλευτική Βάμβακος (ICAC, Annual Report, 20/9/2019), η οποία εκτιμά για την περίοδο 2019/20 περιορισμό της παγκόσμιας κατανάλωσης βαμβακιού στο επίπεδο των 26,9 εκατ. τόνων, μέγεθος μικρότερο της παγκόσμιας παραγωγής (27,7 εκατ. τόνοι), ενώ τα αποθέματα προβλέπεται να αυξηθούν σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο σε 18,7 εκατ. τόνους, μέγεθος μεγαλύτερο μεν ως προς την προηγούμενη περίοδο (17,9 εκατ. τόνοι), αλλά ακριβώς ίδιο με το επίπεδο αποθεμάτων της περιόδου 2017/18.

Σύμφωνα, εξάλλου, με τις μεσοπρόθεσμες προβλέψεις της έκθεσης της ICAC, η παγκόσμια ζήτηση ινών αναμένεται το 2025 να ανέλθει στο επίπεδο των 121 εκατ. τόνων, μέγεθος που αντιστοιχεί σε πρόσθετη ζήτηση της τάξεως των 25,5 εκατ. τόνων στο διάστημα 2017-2025, εξέλιξη που παρέχει σημαντικές ευκαιρίες στον τομέα του βαμβακιού.

Συμπερασματικά, οι αναφερόμενες προβλέψεις δεν αιτιολογούν τάση μείωσης των εγχώριων τιμών παραγωγού στην τρέχουσα περίοδο, και μάλιστα της τάξεως του 16% και πλέον, όπως προτείνουν ορισμένοι εκκοκκιστές. Οι παραγωγοί, εξάλλου, δεν φαίνονται διατεθειμένοι να συζητήσουν μείωση σε σχέση με την περυσινή μέση τιμή, η οποία άλλωστε ήταν μικρότερη από εκείνη που έπρεπε να εισπράξουν μετά τη σημαντική αύξηση της μέσης τιμής εξαγωγής του προϊόντος το 2018 (+4,9%). Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η τωρινή, αλλά και η προηγούμενη στάση των εκκοκκιστών φαίνεται να έχει κλονίσει την εμπιστοσύνη των παραγωγών του προϊόντος.

Εξαγωγές και μέσες τιμές
ελληνικού εκκοκκισμένου βαμβακιού 2016-2018

Πηγές: Eurostat, (EU trade by HS4, Κωδικός Σ.Ο: 5201) για τις εξαγωγές και ΥΠΑΑΤ για τις τιμές παραγωγού

Μεταβολή εξαγωγών και μέσης τιμής εξαγωγής βαμβακιού
1ου εξαμήνου 2018-2019

Πηγή: Eurostat, EU trade by CN8, Κωδικός Σ.O.: 5201

Κρίσιμη η συμβολή του ΥΠΑΑΤ

Από την άλλη πλευρά, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων δεν μπορεί να περιορίζεται απλά και μόνο σε ανακοινώσεις με αόριστες νουθεσίες για μια δίκαιη τιμή. Οφείλει να συμβάλει ουσιαστικά στη διαπραγμάτευση μεταξύ των δύο πλευρών για την τεκμηρίωση των επιχειρημάτων των παραγωγών και εάν χρειαστεί έχει τη δυνατότητα να επιβάλει και μέτρα, όπως για παράδειγμα την άρση της άδειας λειτουργίας σε περιπτώσεις που διαπιστώνονται αθέμιτες πρακτικές σε βάρος των παραγωγών.

Είναι άγνωστο, εξάλλου, εάν το σύνολο των 65 εκκοκκιστηρίων της χώρας τηρεί την υποχρέωση σύναψης συμβάσεων αγοραπωλησίας με τους παραγωγούς, εάν και πότε ελέγχονται οι συμβάσεις αυτές, εάν πραγματικά διαφοροποιείται η τιμή παραγωγού ανάλογα με την ποιότητα που παραδίδει και, εντέλει, πότε, επιτέλους, θα αποφασίσει το υπουργείο να θεσπίσει το αυτονόητο, δηλαδή την υποχρέωση τήρησης (και ελέγχου) ποιοτικών προδιαγραφών στην ίνα του βάμβακος που παραλαμβάνουν τα εκκοκκιστήρια (μήκος, αντοχή, λεπτότητα, χρώμα, ξένες ύλες) και ιδιαίτερα τη συσχέτισή τους με την τιμή παραγωγού.

Η πλέον κρίσιμη, όμως, παρέμβαση του υπουργείου, θα ήταν η συμβολή του στη δημιουργία ισχυρών οργανώσεων παραγωγών βάμβακος, επιχειρηματικού χαρακτήρα, με όρους, προϋποθέσεις και κίνητρα που ευνοούν την ένταξη των παραγωγών για τη βελτίωση της εμπορεύσιμης αξίας του προϊόντος και την ενίσχυση του εισοδήματός τους. Να σημειωθεί ότι μεταξύ των 190 οργανώσεων παραγωγών, που εντάχθηκαν το 2019 στο μέτρο στήριξης των επιχειρηματικών τους σχεδίων στο πλαίσιο του ΠΑΑ 2014-2020, περιλαμβάνονται 18 περιπτώσεις που αφορούν τον τομέα του βάμβακος. Οι περισσότερες από αυτές αποτελούν ΙΚΕ, με μικρό αριθμό μελών και αντικειμενικά καλύπτουν πολύ μικρό μέρος της συγκομιδής του προϊόντος, αλλά και του πλήθους των καλλιεργητών, ο αριθμός των οποίων το 2018 υπερέβαινε τους 47.000 παραγωγούς.

Αξία, όγκος και μέση τιμή ελληνικών εξαγωγών
εκκοκκισμένου βαμβακιού (2018)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, 2019 (Κωδικός Σ.Ο. 5201)

Εξελίξεις και προβλέψεις στην αγορά
εκκοκκισμένου βαμβακιού (σε 1.000 τόνους)

Πηγές: USDA/FAS, Cotton: World Markets and Trade, 12.9 2019 -12.9.2018, (*) Πρόβλεψη