Γενναία χρηματοδότηση σε μέτρα της ΚΑΠ που θα συμβάλουν στην στήριξη των φτωχότερων αγροτών συστήνουν, μεταξύ άλλων, στα κράτη-μέλη για τη νέα προγραμματική περίοδο ειδικοί μελετητές, που αξιολόγησαν για λογαριασμό της Κομισιόν τον αντίκτυπο που έχει η ΚΑΠ στην ανάπτυξη της υπαίθρου, σε ποιον βαθμό δηλαδή η Κοινή Αγροτική Πολιτική συμβάλλει στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών μειώνοντας τις ανισότητες σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.
«Η φτώχεια και η εγκατάλειψη της γης θα ήταν πιο έντονες εάν δεν υπήρχε η ΚΑΠ, αλλά ο διοικητικός φόρτος περιορίζει την αποτελεσματικότητά της, ώστε να στηριχθούν οι αγροτικές περιοχές», αναφέρουν χαρακτηριστικά.
Η έκθεση εξετάζει γεωγραφικά και τα 28 κράτη-μέλη, αξιολογώντας δεδομένα του Α’ Πυλώνα για την περίοδο 2015 έως και 2018 και του Β’ Πυλώνα την περίοδο από το 2014 έως και το 2018.
Σύμφωνα με την έκθεση αξιολόγησης, τα μέτρα της ΚΑΠ είναι στο σύνολό τους αποτελεσματικά για την περαιτέρω ισόρροπη ανάπτυξη της ευρωπαϊκής υπαίθρου, συμβάλλοντας σχεδόν κατά 50% στο αγροτικό εισόδημα στις πιο «οριακές αγροτικές εκτάσεις» (marginal land, συνήθως σε ορεινές και μειονεκτικές περιοχές) και απομακρυσμένες περιοχές, αλλά και στον εκσυγχρονισμό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και στην αύξηση της παραγωγικότητας. Επιπλέον, η ΚΑΠ έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ευρύτερη αγροτική οικονομία, ειδικά σε λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες, κυρίως χάρη στο LEADER.
Ωστόσο, όπως επισημαίνεται στην έκθεση, «η άνιση κατανομή της οικονομικής στήριξης περιορίζει την αποτελεσματικότητα της ΚΑΠ». Διαπιστώνεται ότι ο υπερβολικός διοικητικός φόρτος που συνδέεται με την εφαρμογή των καθεστώτων στήριξης της ΚΑΠ, ιδίως των μέτρων αγροτικής ανάπτυξης, εμποδίζει επίσης την αποτελεσματικότητά της.
«Και, ενώ οι άμεσες ενισχύσεις παρέχονται με σχετικά μικρό διοικητικό φόρτο, δεν στοχεύουν ιδιαίτερα στις κοινωνικές πτυχές της εδαφικής ανάπτυξης ή στις ανάγκες των ευάλωτων ή κοινωνικά αποκλεισμένων αγροτικών ομάδων», σημειώνεται. Όσον αφορά, δε, τους νέους, η έκθεση υπογραμμίζει ότι η ελκυστικότητα των αγροτικών περιοχών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις υποδομές και τις υπηρεσίες μεταφορών και επικοινωνιών, ιδίως στις απομακρυσμένες περιοχές.
Συστάσεις
Η μελέτη δείχνει ότι η αποτελεσματική στόχευση είναι πρωταρχικής σημασίας όσον αφορά την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχουν και οι δύο Πυλώνες της ΚΑΠ. Όπως επισημαίνεται, οι ενισχύσεις του Α’ Πυλώνα θα πρέπει να επικεντρώνονται όλο και περισσότερο σε περιοχές όπου τα εισοδήματα των παραγωγών και η ποιότητα ζωής τους υστερούν σε σχέση με αυτά των παραγωγών σε άλλες περιφέρειες ή και εντός της ίδιας περιφέρειας. Επιπλέον, οι ενισχύσεις θα πρέπει να επικεντρώνονται σε εκμεταλλεύσεις που πλήττονται περισσότερο από αρνητικές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες.
Τα μέτρα του Β’ Πυλώνα που στοχεύουν άμεσα στην ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών (όπως είναι το Μέτρο 19 – LEADER, Mέτρο 6 – Ανάπτυξη γεωργικών εκμεταλλεύσεων και επιχειρήσεων, Mέτρο 7 – Βασικές Υπηρεσίες και ανάπλαση χωριών και εν μέρει το Mέτρο 16 – Συνεργασία), θα πρέπει να λάβουν υψηλότερο μερίδιο χρηματοδότησης και πιο κατάλληλους κανόνες για την εφαρμογή τους κατά τη νέα προγραμματική περίοδο. Το ίδιο ισχύει και για την ΚΟΑ, που είναι σημαντική για τη βελτίωση της θέσης των αγροτών στην εφοδιαστική αλυσίδα και για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ αγροτών και μεταποιητικών μονάδων.
Άλλη υποστήριξη εντός της ΚΑΠ (Μέτρα 1 – Μεταφορά γνώσεων-Ενημέρωση, 2 – Συμβουλευτικές υπηρεσίες και 4 – Επενδύσεις) μπορεί επίσης να συμβάλει στον ίδιο στόχο, με την προϋπόθεση να απευθύνεται στις πιο ευάλωτες περιοχές. «Οι παρεμβάσεις, λοιπόν, θα πρέπει να επικεντρωθούν στις φτωχότερες αγροτικές περιοχές στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδίου της ΚΑΠ, μέσω ενός συνδυασμού μέτρων, που θα λαμβάνει υπόψη τα συμπληρωματικά αποτελέσματα όλων των μέσων και μέτρων της ΚΑΠ», εξηγούν οι ερευνητές.
Επιπλέον, και με βάση τα ευρήματα που προκύπτουν κυρίως από τις διαχειριστικές αρχές που ερωτήθηκαν, «η υιοθέτηση ενός προσαρμοσμένου ορισμού, αντί της αυστηρής τήρησης των διοικητικών περιορισμών, επιτρέπει καλύτερο προσανατολισμό στα αποτελέσματα της πολιτικής παρέμβασης και καλύτερη στόχευση των τοπικών αναγκών. Ως εκ τούτου, προτείνεται οι διαχειριστικές αρχές να προσαρμόσουν τον ορισμό της περιφερειακής/εθνικής αγροτικής περιοχής τους, συνδέοντάς τον στενά με τα κοινωνικοοικονομικά, δημογραφικά και εδαφικά χαρακτηριστικά αυτών των περιοχών», τονίζουν.
Προτάσεις
Τέλος, στη μελέτη συνιστάται:
✱ Αφενός να ενισχυθεί το πρόγραμμα LEADER και αφετέρου να διαμορφωθεί μία «συμφωνία εταιρικής σχέσης» ανάμεσα στους παραγωγούς και τους υπεύθυνους των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων.
✱ Τα στρατηγικά σχέδια της ΚΑΠ να ελέγχονται εξονυχιστικά από τους ενδιαφερόμενους φορείς που εκπροσωπούν μειονεκτούσες αγροτικές ομάδες και οι απόψεις και οι ανησυχίες τους να ενσωματώνονται πλήρως στη διαδικασία της εκ των προτέρων αξιολόγησης με διαφανή τρόπο.
✱ Να ελέγχονται οι διοικητικές επιβαρύνσεις που ισχύουν για τις μικρές εκμεταλλεύσεις και τους δικαιούχους μικρής κλίμακας των δύο Πυλώνων, ως μέρος της συνεχιζόμενης αξιολόγησης της ΚΑΠ σε επίπεδο κρατών-μελών και ΕΕ.
