Τις τελευταίες δεκαετίες, το καλλιεργούμενο ή αυτοφυές διαχειριζόμενο έλατο αποτελούσε σημαντικό εισόδημα για εκατοντάδες οικογένειες ορεινών περιοχών. Τα χρόνια της κρίσης, οι παραγγελίες δέντρων για τις γιορτές των Χριστουγέννων έχουν μειωθεί σε μεγάλο βαθμό, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του εισοδήματος των καλλιεργητών. Μέσα από αυτή την εικόνα, δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι η ενασχόληση των υλοτόμων-καλλιεργητών έλατου, με τη φυσική τους παρουσία στις απομακρυσμένες ορεινές περιοχές, παίζει σημαντικό ρόλο στην προστασία του περιβάλλοντος.
Ρεπορτάζ: Γιάννης Σάρρος, Γιώργος Αργυρίου, Αφροδίτη Χρυσοχόου
ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ
Μειωμένες οι παραγγελίες
Την περίοδο πριν τα Χριστούγεννα, στις ορεινές περιοχές της Φθιώτιδας και της Ευρυτανίας, δεκάδες οικογένειες ασχολούνται με την κοπή των γιορτινών ελάτων. Κάποια από τα αυτά είναι αυτοφυή, μέσα στα καστανοπερίβολα που έχουν παραχωρηθεί από τη Δασική Υπηρεσία. Τα υπόλοιπα καλλιεργούνται από τους ντόπιους. Σύμφωνα με την αγρότισσα και κάτοικο του χωριού Μερκάδα, Βασιλική Παπαδοστεργίου, η ενασχόληση με την κοπή ελάτων είναι μια περιβαλλοντικά φιλική και οικονομικά προσοδοφόρα δραστηριότητα:
«Στην περιοχή μας, κάθε χρόνο, διαχειριζόμαστε μεγάλο αριθμό ελάτων κατά την περίοδο των Χριστουγέννων. Όλη αυτή η διαδικασία γίνεται σε συνεργασία με τη δασική υπηρεσία και αποτελεί σημαντικό έσοδο για την τοπική κοινωνία. Επιπλέον, τα αυτοφυή έλατα συνυπάρχουν με τις καστανιές και έτσι μας δίνεται η δυνατότητα από την ίδια έκταση να έχουμε δύο εισοδήματα. Αν δεν ασκούσαμε αυτήν τη δραστηριότητα, το καστανόδασος δεν θα ήταν προσβάσιμο και η ανάπτυξη των φυτών θα ήταν προβληματική. Η ανανέωση των φυτών δημιουργεί εκείνες τις συνθήκες, ώστε το δάσος μας να είναι καθαρό και παράλληλα προστατευμένο από τις πυρκαγιές. Οι καλλιεργούμενες εκτάσεις ξεπερνούν τα 1.000 στρέμματα και με αυτό τον τρόπο κρατούμε ζωντανή την περιοχή μας. Παλαιότερα πουλάγαμε πάνω από 13.000 φυτά αυτή την περίοδο, σήμερα οι παραγγελίες έχουν μειωθεί στα 3.000 φυτά. Οι τιμές επηρεάζονται από την προσφορά και τη ζήτηση, ακόμη και των τεχνητών δένδρων, και κυμαίνονται από 8 έως 20 ευρώ το φυτό, σύμφωνα πάντα με την ηλικία και το ύψος του. Η διαδικασία κοπής γίνεται σε συνεργασία με τη δασική υπηρεσία, η οποία καταγράφει τον αριθμό των κομμένων δένδρων».
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Οργανωμένη παραγωγή και με εξαγωγές
Στον Ταξιάρχη Χαλκιδικής παράγεται από τους κατοίκους της περιοχής ο μεγαλύτερος αριθμός χριστουγεννιάτικων δέντρων της χώρας μας. Συντονιστής αυτή της δραστηριότητας είναι ο Συνεταιρισμός των Καλλιεργητών Έλατου. Τα δένδρα φυτεύονται και αναπτύσσονται για καθαρά εμπορική χρήση. Η συνολική έκταση της επιχείρησης ξεπερνά τα 15.000 στρέμματα και, όπως αναφέρει στην «Ύπαιθρο Χώρα» ο πρόεδρος του συνεταιρισμού Ιωάννης Ξάκης, τα 150 μέλη του συνεταιρισμού έχουν ταυτιστεί απόλυτα με την παραγωγή και διαχείριση αυτού του φυτού, συμβάλλοντας έτσι μέσα από αυτή την παραγωγική διαδικασία στην προστασία του περιβάλλοντος και την ανάδειξη της περιοχής:
«Κάθε χρόνο, κόβουμε πάνω από 20.000 φυτά, τα οποία τα αντικαθιστούμε άμεσα με νέα. Πριν την κρίση ξεπερνούσαμε τα 35.000 φυτά, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουμε περιοριστεί στα 22.000 περίπου. Αυτά πάνε στις μεγάλες πόλεις, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Βόλο κ.ά. Ένα μικρό μόνο μέρος εξάγεται. Η διαδικασία της εμπορίας γίνεται με απευθείας πώληση στον καταναλωτή μέσω υπαίθριων αγορών, που μας παραχωρούν οι δήμοι ή απευθείας από το χωράφι σε διάφορους εμπόρους. Στον Δήμο Θεσσαλονίκης καταβάλουμε μίσθωμα 800 ευρώ για το διάστημα των γιορτών και στον Δήμο Κηφισιάς πληρώνουμε περίπου 2.000 ευρώ. Οι τιμές απευθείας πώλησης στους καταναλωτές κυμαίνονται από 30 έως 50 ευρώ, ανάλογα με το ύψος του φυτού. Στους εμπόρους, τα αντίστοιχα μεγέθη τα διαθέτουμε από 15 έως 20 ευρώ για παραλαβή από το κτήμα».
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
Η οικονομική κρίση δεν άφησε ούτε τα έλατα
Εικόνα ανάλογη με αυτήν που διανύει οικονομικά η χώρα παρουσιάζουν οι φυτωριούχοι ελάτων. Όπως χαρακτηριστικά μας είπε ο Μιχάλης Αντωνόπουλος, που βρήκαμε στην Καστάνιτσα Αρκαδίας, «το χωριό πριν από χρόνια έκοβε πάνω από 15.000 έλατα τέτοιες μέρες και έφευγαν όλα. Τώρα πλέον είναι ζήτημα να κόβουν όλοι μαζί πάλι περίπου 1.000 έλατα και χωρίς να υπάρχει ζήτηση». Είναι γεγονός ότι η οικονομική κρίση έχει στοιχίσει αρκετά σε όσους ασχολούνται με την καλλιέργεια, αφού η ζήτηση έχει πέσει κατακόρυφα.
Όσο για τις τιμές, και αυτές πάνε μαζί με την κρίση. Ο Κώστας Κουτουμάνος, που συνεχίζει το φυτώριο στα Μαύρα Λιθάρια στον Ταΰγετο, θα μας πει: «Δεν είναι μια δουλειά που μπορείς να πεις ότι υπήρχε περιθώριο να αφήσει πολλά κέρδη. Από την στιγμή που ξέσπασε η κρίση όμως ήταν αναμενόμενο να δεχθούμε τις συνέπειες. Η πτώση των πωλήσεων έφτασε το 80%. Είναι μια κοπιαστική δουλειά με ένα προϊόν που χρειάζεται χρόνια για να είναι εμπορεύσιμο. Οι τιμές ποικίλουν και εξαρτώνται από το μέγεθος του δέντρου. Σήμερα, ένα κανονικό δέντρο για το σπίτι το δίνω 20 ευρώ και μπορεί να φτάσει στον καταναλωτή στη διπλάσια τιμή».
Στο χωριό Λάσα, κοντά στη Βυτίνα, ο Θανάσης Παπαζαφειρόπουλος είχε παλαιότερα μέχρι και 3.000 δέντρα. «Ξεκίνησα από το 1985 και τότε ήταν όλα καλά. Τώρα, πλέον, έχω χρόνια να λατομήσω, αλλά είναι φυσιολογικό, αφού ο καθένας προτιμά να δώσει χρήματα για να αγοράσει να φάει αντί να τα δώσει για να αγοράσει δέντρο και να το στολίσει. Στα μέτρια έλατα, η αγορά στοιχίζει 40-50 ευρώ».
