Ελεγκτικό Συνέδριο: «Ανεπαρκής η εφαρμογή της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας στην ΕΕ»

Σε μια αναλυτική έκθεση, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECA/ΕΕΣ) παρουσιάζει τους λόγους για τους οποίους η εφαρμογή της ορθολογικής προστασίας των φυτοπροστευτικών προϊόντων (ΦΠΠ) στην ΕΕ αποτελεί προς το παρόν περισσότερο φιλοδοξία παρά πραγματικότητα.

Στην έκθεση επισημαίνονται μια σειρά περιορισμών (π.χ. το καθεστώς λειτουργίας του ελεγκτικού και κυρωτικού μηχανισμού για την εφαρμογή των αρχών της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας, ελλιπή στοιχεία, μη ομοιόμορφη εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής στην εκπαίδευση και επιμόρφωση των αγροτών κ.ά.). Τα συμπεράσματα και οι προτάσεις του EΕΣ έρχονται τη στιγμή που το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων θέτει σε διαβούλευση το νέο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων.

Γνωστές πρακτικές στους αγρότες, άγνωστο αν εφαρμόζονται

Σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης, «οι συνολικές πωλήσεις των δραστικών ουσιών που χρησιμοποιούνται στα ΦΠΠ στην ΕΕ παρέμειναν μάλλον σταθερές τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, οι πωλήσεις τους δεν συσχετίζονται άμεσα με τους κινδύνους και τις επιπτώσεις που συνδέονται με τη χρήση τους. Οι κίνδυνοι και οι επιπτώσεις που προκύπτουν από τα ΦΠΠ ποικίλλουν ανάλογα με τις δραστικές τους ουσίες, αλλά και με τη σύνθεσή τους και το πού, πότε και πώς χρησιμοποιούνται στην πράξη».

Όπως αναφέρεται στη συνέχεια, «ένα σημαντικό μέτρο για την επίτευξη ορθολογικής χρήσης των ΦΠΠ είναι η ολοκληρωμένη φυτοπροστασία. Οι κανόνες της ΕΕ ορίζουν την ολοκληρωμένη φυτοπροστασία ως ένα σύνολο οκτώ γενικών αρχών που αποσκοπούν στην εφαρμογή άλλων προληπτικών, φυσικών ή λιγότερο επιβλαβών μεθόδων ελέγχου των επιβλαβών οργανισμών πριν από την προσφυγή σε χημικά ΦΠΠ». Τελικά, στην ερώτηση αν τηρούνται οι ανωτέρω αρχές από τους παραγωγούς, η απάντηση μοιάζει να είναι αβέβαιη.

Νομοθεσία από το 1991, αλλά με αρκετά κενά στην εφαρμογή

Όπως σημειώνεται στην έκθεση του ΕΕΣ, η ΕΕ διαθέτει νομοθετικό πλαίσιο από το 1991 για την έγκριση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων, την προώθηση της ορθολογικής χρήσης τους και τη μείωση του κινδύνου που ενέχει η χρήση τους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Όπως επισημαίνει, επιπλέον, το ΕΕΣ, «η διευκόλυνση της χρήσης εναλλακτικών μεθόδων και της πρόσβασης σε προϊόντα χαμηλότερου κινδύνου μπορεί να συντελέσει στην εφαρμογή περισσότερο ορθολογικών μέτρων ελέγχου των επιβλαβών οργανισμών».

Ωστόσο, μόλις το 2009 εισήχθη ο ευρωπαϊκός κανονισμός για την ορθολογική χρήση των ΦΠΠ. Συμπερασματικά, πρέπει να γίνουν ακόμα αρκετά με ορίζοντα εφαρμογής τη νέα ΚΑΠ, ώστε να θεωρηθεί ότι αυτά που προβλέπονται όντως εφαρμόζονται.

Καθυστερήσεις, ελλείψεις και άστοχες επιλογές

Στην έκθεση παρατίθενται μια σειρά από περιπτώσεις κενών και καθυστερήσεων που συνθέτουν το ελλιπές τοπίο εφαρμογής των αρχών της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας στην ΕΕ. Ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα είναι τα εξής:

i) Tα κράτη – μέλη όφειλαν έως 26/11/2012 να μεταφέρουν την ευρωπαϊκή οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο. Παρ’ όλα αυτά, φτάσαμε στο 2017 όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε έκθεσή της διαπίστωνε ελλείψεις, όσον αφορά τη διασφάλιση της εφαρμογής της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας στα αρχικά εθνικά σχέδια δράσης και επισήμαινε ότι τα κράτη-μέλη πρέπει να αναπτύξουν κριτήρια, προκειμένου να αξιολογούν την εφαρμογή της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας από μέρους των γεωργών.

ii) Επιπλέον, «τα εθνικά σχέδια δράσης επικεντρώνονταν κυρίως σε δραστηριότητες κατάρτισης, παροχής συμβουλών και ευαισθητοποίησης προκειμένου να ενισχυθεί η ενημέρωση σχετικά με την ολοκληρωμένη φυτοπροστασία. Δεν καθόριζαν ειδικές απαιτήσεις που να μετουσιώνουν τις γενικές αρχές της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας σε δράσεις που θα μπορούσαν να ελέγχονται στην πράξη».

iii) Ακόμη ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα σχετίζεται με την έλλειψη συμπαγούς πλαισίου για την επιλογή στατιστικών στοιχείων χρήσης των φυτοπροστατευτικών προϊόντων που επιλέγει η κάθε χώρα να στείλει στην Κομισιόν, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν συγκρίσιμα στοιχεία.

Οι προτάσεις του ΕΕΣ για καλύτερη χρήση των φυτοφαρμάκων

Σύμφωνα με το ΕΕΣ, στη Νέα Κοινή Γεωργική Πολιτική θα πρέπει να ελέγχεται με αποτελεσματικότερο και μετρήσιμο τρόπο εάν εφαρμόζονται οι αρχές της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. H δεύτερη σύσταση σχετίζεται με την ανάγκη βελτίωσης της πρόσβασης σε στατιστικά στοιχεία για το «πώς, πότε και πού» χρησιμοποιούνται τα φυτοφάρμακα.

Tέλος, η Ευρωπαϊκή επιτροπή θα πρέπει να βελτιώσει τους υφιστάμενους «δείκτες κινδύνου» (σ.σ. δείκτες με στόχο τη μείωση των κινδύνων και των επιπτώσεων που συνδέονται με τη χρήση ΦΠΠ) ή να αναπτύξει νέους, οι οποίοι να λαμβάνουν υπόψη τις γεωργικές εκτάσεις ή τις ποσότητες των δραστικών ουσιών και τον τρόπο χρήσης των φυτοπροτατευτικών προϊόντων.