Το έργο του ψηφιακού μετασχηματισμού της ελληνικής γεωργίας αποτελεί μια μεγάλη δημόσια επένδυση με έντονο περιβαλλοντικό αποτύπωμα στον πρωτογενή τομέα. Ουσιαστικά, το εν λόγω έργο προτάσσει την ανάπτυξη ενός πρωτοποριακού δημοσίου συστήματος έξυπνων αγροτικών κόμβων, που σκοπεύει να υποβοηθήσει την αγροτική παραγωγή.
Ένα πρώτο αυτονόητο και μάλλον καλοπροαίρετο ερώτημα είναι κατά πόσο ο τόπος χρειάζεται μια τέτοια επένδυση. Με πολύ γλαφυρό τρόπο, άλλωστε, υπήρξε διαδικτυακή ανάρτηση του τύπου «τι να τα κάνουμε τα ψηφιακά μεγαλεία, όταν ο αγρότης δεν έχει να ποτίσει;». Επικουρικά, θα μπορούσε κάποιος να θυμηθεί ότι κάποια χρόνια πριν, μια παρόμοιου εννοιολογικού τύπου ιδιωτική επένδυση είχε αναγγελθεί από εγχώρια συστημική τράπεζα και δεν προχώρησε. Εκεί λοιπόν που η ιδιωτική πρωτοβουλία είτε δεν μπόρεσε, είτε δεν τόλμησε, έρχεται το δημόσιο και επενδύει. Ανίκανοι, λαμόγια, μιζαδόροι… η εύκολη και λαϊκίστικη απάντηση. Πριν όμως την υιοθετήσουμε, ας συνυπολογίσουμε και τα ακόλουθα.
Μία απαραίτητη επένδυση
Μια σύγχρονη δημοκρατία με συνέχεια στη διοίκηση του κράτους επιτάσσει επενδύσεις σε δημόσιες υποδομές που μπορούν να διασφαλίσουν δίκαιη ανάπτυξη για την ευημερία των πολλών. Σε αυτό το πλαίσιο, άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι οι μεγάλες δημόσιες υποδομές αποτελούν το αναπτυξιακό στοίχημα και της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωσή της. Έχει απαντηθεί αμέτρητες φορές στον δυτικό κόσμο που ανήκει η χώρα μας, ότι μια μεγάλη δημόσια υποδομή μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, με συνέπεια να πολλαπλασιάζονται τα προσδοκώμενα κοινωνικά οφέλη.
Επιπροσθέτως, οφείλουμε να εντάξουμε το ερώτημά μας περί της αναγκαιότητας αυτής της δημόσιας υποδομής, στην ευρύτερη συζήτηση που διεξάγεται αυτή την εποχή επί των αλλαγών που προωθούνται σε σχέση με την εφαρμογή της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ). Έχει αποφασιστεί και δύσκολα μπορεί να ανατραπεί ότι οι εισροές των άμεσων και έμμεσων επιδοτήσεων της επόμενης προγραμματικής περιόδου δεν θα είναι πλέον διασφαλισμένες, αλλά θα εντάσσονται σε ένα εθνικό αγροτικό αναπτυξιακό σχέδιο, η επίδοση του οποίου θα παρακολουθείται και θα αξιολογείται με βάση ποιοτικές και ποσοτικές μετρικές. Μια δημόσια αγροτική υποδομή μπορεί να εγγυηθεί αυτές τις μετρικές, που με τη σειρά τους μπορούν να ικανοποιήσουν τις κοινοτικές απαιτήσεις και να μην χαθούν ευρωπαϊκοί πόροι.
Απαντώντας, λοιπόν, ορθολογικά στο αρχικό μας ερώτημα, καταλήγουμε στο ότι η χώρα έχει ανάγκη αυτήν τη δημόσια υποδομή και αξίζει να αποδοθούν τα εύσημα σε όσους εργάστηκαν, για να προκύψει μια ανοιχτή διεθνή διαγωνιστική διαδικασία επιλογής αναδόχου που θα υλοποιήσει αυτή την υποδομή.
Ευφυής Γεωργία για όλους
Το αμέσως επόμενο ερώτημα, εφόσον λοιπόν αποδεχθήκαμε την αναγκαιότητα της υποδομής, αφορά τη διαφάνεια και την ισονομία απέναντι σε όσους θα ενδιαφέρονταν να αναλάβουν να κάνουν πραγματικότητα αυτή την υποδομή. Πρακτικά, το ερώτημα επικεντρώνεται στη διαγωνιστική διαδικασία και στις σχετικές τεχνικές προδιαγραφές του έργου.
Όσον αφορά τη διαδικασία, το σχέδιο του κειμένου της διακήρυξης του εν λόγω διαγωνισμού τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση περίπου δέκα μήνες πριν και, κρίνοντας από την πολύπλευρη συμμετοχή και την πολυπληθή κατάθεση σχετικών απόψεων, ερωτημάτων, προβληματισμών και προτάσεων, δικαίωσε την πολιτική επιλογή αυτής της δημόσιας επένδυσης. Δίχως να προκύπτει από κάπου ότι κάποιο βήμα της προβλεπόμενης διαδικασίας παραλείφθηκε ή μερικώς ακολουθήθηκε, δύο μήνες περίπου πριν, αναρτήθηκε αρμοδίως το τελικό κείμενο της διακήρυξης και ουσιαστικά ξεκίνησε ο διαγωνισμός όσον αφορά την προθεσμία κατάθεσης προτάσεων, η οποία μετά από κάποια ολιγοήμερη παράταση, ολοκληρώθηκε στις 28/3/2019.
Εν σχέσει με τις τεχνικές προδιαγραφές του έργου, ας δεχθούμε ως βάση συζήτησης μια αρνητική κριτική που κατατέθηκε, τόσο σε θέματα που άπτονται της σχετικής επιστημοσύνης, όσο και περί της ύπαρξης φωτογραφικών διατάξεων που ευνοούν συγκεκριμένο εν δυνάμει ανάδοχο. Ως προς το αν υπάρχουν ή όχι επιστημονικά λάθη ή/και ανακρίβειες στο τεύχος της διακήρυξης, ειλικρινώς με όση καλή διάθεση και να το αντιμετωπίσει κάποιος, δεν μπορεί να καταλήξει σε ασφαλές συμπέρασμα. Για κάθε έναν καθηγητή που θα ισχυριστεί κάτι περί λάθους ή παράλειψης, υπάρχει κάποιος άλλος, που συνήθως είναι νεότερος, που θα καταθέσει μια διαφορετική άποψη. Στο επιστημονικό πεδίο της ψηφιακής γεωργίας συναντιούνται τόσες νέες τεχνολογίες που υπερβαίνουν –δίχως αυτονόητα να καταργούν– τις γεωτεχνικές δεξιότητες, που οποιαδήποτε άποψη περί επιστημονικά αλάθητου κινδυνεύει να χαρακτηριστεί γραφική. Ευτυχώς, το έργο αφορά κατά βάση υποδομή και αφήνει αρκετά από τα επιστημονικά ζητήματα να αντιμετωπιστούν αργότερα, συνδυαστικά και με άλλα υποσυστήματα που θα ακολουθήσουν.
Διασφαλίζοντας το δημόσιο συμφέρον
Τώρα όσον αφορά τις φωτογραφικές διατάξεις, είναι προφανές ότι μια τέτοια επένδυση όφειλε να προβλέψει δικλείδες που α) θα αποτρέπουν όσους κενού τεχνικού περιεχομένου και δυνατοτήτων αναζητούν μια εύκολη προκαταβολή και β) θα αξιοποιούν προγενέστερη εμπειρία προκειμένου έτσι να διασφαλιστεί η παράδοση μιας άρτιας υποδομής. Όλοι μπορούν να συμφωνήσουν ότι η διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος δεν συνιστά φωτογραφική διάταξη, αλλά το αντίθετο, πρέπει να αντιμετωπίζονται παραλείψεις και ενδεχόμενες αστοχίες που οδηγούν σε μακροχρόνιες δικαστικές διαμάχες με εν μέρει παράδοση έργων ως αποτέλεσμα καλών προθέσεων στον βωμό μιας αφελούς τύπου ανοιχτής διαδικασίας. Δυστυχώς, υπήρξαν πάρα πολλά παραδείγματα αναδόχων που είτε δεν υλοποίησαν, είτε υλοποίησαν μερικώς έργα του ελληνικού δημοσίου.
Το έργο του ψηφιακού μετασχηματισμού της ελληνικής γεωργίας αποτελεί το πρώτο βήμα προς την ψηφιακή γεωργία. Απαραίτητο μεν, αλλά όχι αρκετό. Όπως έχει αναδειχθεί και γραφτεί από πολλούς ακόμη, η υποδομή αυτού του έργου οφείλει α) να ενταχθεί στον σχεδιασμό ενός Εθνικού Συστήματος Παροχής Γεωργικών Συμβουλών και β) να επικουρηθεί από γενναίες αποφάσεις στήριξης της ηλιακής ανανέωσης του αγροτικού πληθυσμού. Προς την ίδια κατεύθυνση, για να έχουμε ψηφιακή γεωργία, οφείλουμε να προστατεύσουμε τη γεωργία και όπου ο αγρότης δεν έχει νερό να ποτίσει, είναι υποχρέωση όλων των εμπλεκομένων να φροντίσουν να του λύσουν το πρόβλημα, ακόμη και αν απαιτείται ψηφιακό μεγαλείο…
