Με σαφή προσανατολισμό σε επενδύσεις για τη βελτιστοποίηση της ανταγωνιστικότητας των εκμεταλλεύσεων και στη διαμόρφωση ενός παραγωγικού μοντέλου ανθεκτικού στην κλιματική αλλαγή και προσαρμοσμένου στις απαιτήσεις των νέων τεχνολογιών, καταρτίζεται το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο της ΚΑΠ για την περίοδο 2023-2027. Το στίγμα των προτεραιοτήτων που θέτει το ΥΠΑΑΤ για τη νέα προγραμματική περίοδο δίνει το ενδιάμεσο κείμενο διαβούλευσης του Σχεδίου, το οποίο είχε εξασφαλίσει η «ΥΧ» στο φύλλο της Παρασκευής 17/9 και ανάρτησε πριν λίγο το ΥΠΑΑΤ.
Πρόκειται για μία συνοπτική έκδοση, 26 σελίδων, που υπογράφει η Γενική Γραμματεία Αγροτικής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων του ΥΠΑΑΤ, η οποία, υπό την επίβλεψη του γενικού γραμματέα, Κ. Μπαγινέτα, διαχειρίζεται το έργο με τη σύμφωνη γνώμη της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΑΑΤ. Συγκεκριμένα, το κείμενο περιλαμβάνει ενότητες που περιγράφουν συνοπτικά την εξέλιξη της ΚΑΠ, την υφιστάμενη κατάσταση της ελληνικής γεωργίας με βάση τη SWOT ανάλυση και την ιεράρχηση των διαπιστωμένων αναγκών. Επίσης, παρουσιάζει τις παρεμβάσεις που προσδιορίζονται μέχρι σήμερα τόσο για τον Α’, όσο και για τον Β’ Πυλώνα.
Κονδύλια
Όσον αφορά τα κονδύλια που θα διατεθούν στον αγροδιατροφικό τομέα, από το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027 θα εισρεύσουν στην Ελλάδα συνολικά 19,362 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 14,529 δισ. ευρώ για τις άμεσες ενισχύσεις 4,021 δισ. ευρώ για την αγροτική ανάπτυξη και 440 εκατ. ευρώ για τα μέτρα αγοράς (τομεακά προγράμματα, στήριξη Μικρών Νησιών Αιγαίου). Συμπληρωματικά, θα διατεθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης 365,3 εκατ. ευρώ για δράσεις ενίσχυσης του πρωτογενούς τομέα.
Νέο παραγωγικό μοντέλο
Η στρατηγική που ακολουθεί η κατάρτιση του Στρατηγικού Σχεδίου βασίζεται σε πέντε κεντρικούς πυλώνες, που διαμορφώνουν το νέο παραγωγικό μοντέλο, όπως προτείνεται:
1) Ανταγωνιστικότητα: Σύμφωνα με το κείμενο διαβούλευσης, για την ισχυρή αύξηση της παραγωγικότητας απαιτούνται νέες επενδύσεις και ενσωμάτωση καινοτόμων μεθόδων παραγωγής και νέων τεχνολογιών. Για την επίτευξη του στόχου, εκτός από τους πόρους της ΚΑΠ, θα διατεθούν κονδύλια και μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. «Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης θα διατεθούν για τη χρηματοδότηση επενδυτικών σχεδίων σε επίπεδο γεωργικών εκμεταλλεύσεων και επιχειρήσεων πρώτης μεταποίησης και εμπορίας μεγάλου ύψους προϋπολογισμού, ενώ οι πόροι του Στρατηγικού Σχεδίου, μέσω του μέτρου των Επενδύσεων, θα στοχεύσουν σε σχετικά μικρού ύψους επενδυτικά σχέδια με συγκεκριμένη στόχευση, όπως η προώθηση της ευφυούς γεωργίας, η εξοικονόμηση ύδατος, η διαχείριση υγρών και στερεών αποβλήτων, η αξιοποίηση παραπροϊόντων και υποπροϊόντων της γεωργικής παραγωγής, τα επενδυτικά σχέδια των νέων γεωργών, επενδύσεις για τη βελτίωση της ευζωίας των ζώων», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Καθίσταται, μάλιστα, σαφές, ότι δεν θα επιλέγονται επενδυτικά σχέδια για την απλή αντικατάσταση μηχανολογικού εξοπλισμού, «που πολλές φορές δεν αξιοποιείται, οδηγώντας ταυτόχρονα σε αργούσα δυναμικότητα, υπερβολικό δανεισμό και αδυναμία απόσβεσης».
2) Ορθολογική διαχείριση πόρων: Προτείνεται η ενεργοποίηση μέτρων για την αξιοποίηση αποβλήτων των γεωργοκτηνοτροφικών μονάδων, την οργάνωση εφοδιαστικής αλυσίδας και τη χωροθέτηση θέσεων για την προσωρινή αποθήκευση της αγροτικής/δασικής υπολειμματικής βιομάζας, την αειφόρο διαχείριση των δασών, τη μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, την εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ μέσω του σχήματος του ενεργειακού συμψηφισμού και του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού, τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης υφιστάμενων μηχανημάτων και εγκαταστάσεων καθώς και αντλιοστασίων και συστημάτων άρδευσης, την ενημέρωση και εκπαίδευση των επαγγελματιών του αγροτικού τομέα. Τα παραπάνω θα επιτευχθούν μέσω των παρεμβάσεων του Στρατηγικού Σχεδίου: Μέτρο επενδύσεων, αγροπεριβαλλοντικά μέτρα (Β’ Πυλώνας) και Οικολογικά Σχήματα (Β’ Πυλώνας), LEADER, μέτρο για την ανταλλαγή γνώσεων και πληροφοριών.
Επιπλέον, «το Στρατηγικό Σχέδιο της ΚΑΠ προβλέπει την ενεργοποίηση του μέτρου της δάσωσης των γεωργικών γαιών, ενώ παράλληλα για την αύξηση της αποθήκευσης άνθρακα από τη γεωργική γη προβλέπεται η ενεργοποίηση δράσεων Carbon Farming (δράσεις που στοχεύουν στην αύξηση της αποθήκευσης άνθρακα στα γεωργικά εδάφη)».
Στον ίδιο Πυλώνα υπογραμμίζεται και ο ρόλος του Ταμείου Ανάκαμψης, μέσω του οποίου προβλέπεται η υλοποίηση μεγάλων επενδύσεων συνολικού προϋπολογισμού 750 εκατ. ευρώ σε αρδευτικά δίκτυα και συστήματα (κατασκευή και εκσυγχρονισμός φραγμάτων, αρδευτικών δικτύων, δεξαμενών κ.ά.), σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα (ΣΔΙΤ).
3) Ψηφιακός Μετασχηματισμός: Ως έργα άμεσης προτεραιότητας που προωθούνται στο Στρατηγικό Σχέδιο, είναι:
✱ Μητρώο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ενοποιημένο μητρώο δικαιούχων και για τους δύο Πυλώνες, η εγγραφή στο οποίο αποτελεί προϋπόθεση για την αναγνώριση των εγγεγραμμένων σε αυτό ως «ενεργών γεωργών»).
✱ Διοικητικό Μητρώο Φορέων του Τομέα Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
✱ Πληροφοριακό σύστημα κεντρικής γεωχωρικής πληροφορίας του ΥΠΑΑΤ.
✱ Πλατφόρμα διάθεσης μελετών αναπτυξιακών έργων του αγροδιατροφικού τομέα.
✱ Πλατφόρμα τηλεκατάρτισης (e-learning).
✱ Αποθετήριο Γνώσης που θα είναι ελεύθερα προσβάσιμο σε όλους.
Τα έργα αυτά, σημειώνεται στο κείμενο, «είναι απολύτως συμπληρωματικά με τις προβλεπόμενες στο Ταμείο Ανάκαμψης δράσεις του Άξονα 4.6 για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του Αγροδιατροφικού Τομέα».
4) Πληροφοριακά συστήματα υποστήριξης της νέας ΚΑΠ:
✱ Ανάπτυξη νέων διαχειριστικών εφαρμογών για καθεστώτα που δεν υποστηρίζονται μηχανογραφικά.
✱ Βελτίωση λειτουργικότητας – επεκτάσεις/αναβαθμίσεις υφιστάμενων πληροφοριακών συστημάτων.
5) Απασχόληση – δεξιότητες: Όπως σημειώνεται, μεταξύ άλλων, στο κείμενο «ο ριζικός ανασχηματισμός του ΕΛΓΟ-Δήμητρα, η διεύρυνση του αριθμού των φορέων που θα παρέχουν πιστοποιημένη κατάρτιση, η αξιοποίηση των δυνατοτήτων της τηλε-εκπαίδευσης, η προώθηση εναλλακτικών μεθόδων κατάρτισης, η σύζευξη της παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών με την κατάρτιση και τη μεταφορά τεχνολογίας – προαγωγή – υιοθέτηση καινοτομίας, αλλά και η θέσπιση ως κριτηρίου ένταξης στα Μέτρα του Β’ Πυλώνα της κατάρτισης των δικαιούχων, συνθέτουν το πλέγμα των παρεμβάσεων του Στρατηγικού Σχεδίου».
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
Α’ Πυλώνας – Άμεσες Ενισχύσεις
✔ Βασική Ενίσχυση: Για την περίοδο 2023-2027 διατηρούνται οι τρεις αγρονομικές περιφέρειες της προηγούμενης περιόδου, δηλαδή ΠΕ1: Βοσκότοποι, ΠΕ2: Αρόσιμες Εκτάσεις, ΠΕ3: Δενδρώνες και Αμπελώνες, από τις εκτάσεις μόνιμων καλλιεργειών και προτείνεται η κατάργηση της ιστορικότητας των δικαιωμάτων ενίσχυσης, μέσω της εφαρμογής πλήρους σύγκλισης της αξίας τους, που θα ξεκινήσει το έτος 2022 και θα ολοκληρωθεί το 2026.
✔ Αναδιανεμητική Ενίσχυση: Τα κράτη-μέλη πρέπει να αφιερώνουν ετησίως ποσοστό 10% του φακέλου των άμεσων ενισχύσεών τους (πλην της ειδικής καλλιεργητικής ενίσχυσης για το βαμβάκι) για την αναδιανεμητική ενίσχυση, η οποία θα έχει τη μορφή πρόσθετης ετήσιας αποσυνδεδεμένης ενίσχυσης ανά εκτάριο και θα αφορά τις μικρές και μεσαίες εκμεταλλεύσεις που είναι ήδη δικαιούχοι βασικής ενίσχυσης. «Η Ελλάδα θα εφαρμόσει την παρέμβαση αυτή από το 2023 σε αγρονομικό περιφερειακό επίπεδο, δηλαδή βάσει των υφιστάμενων τριών αγρονομικών περιφερειών και η κατανομή του συνολικού ποσού της αναδιανεμητικής ενίσχυσης ανά αγρονομική περιφέρεια θα ακολουθεί την ίδια κατανομή που ακολουθεί και η βασική ενίσχυση», επισημαίνεται. Όμως, το εύρος των εκταρίων ανά αγρονομική περιφέρεια των μικρότερων και μεσαίου μεγέθους εκμεταλλεύσεων που θα δικαιούνται αναδιανεμητική θα οριστικοποιηθεί μετά την ολοκλήρωση των διαβουλεύσεων.
✔ Οικολογικά Προγράμματα: Έναρξη εφαρμογής το 2023. Η στήριξη χορηγείται ως ετήσια ενίσχυση ανά επιλέξιμο εκτάριο. Η συνολική ενίσχυση για τα συγκεκριμένα προγράμματα θα απορροφήσει το 25% των πόρων των άμεσων ενισχύσεων σε ετήσια βάση. «Ο προτεινόμενος κατάλογος των γεωργικών πρακτικών θα περιλαμβάνει συγκεκριμένες παρεμβάσεις ανά θεματική ενότητα, όπως την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, την προστασία εδαφικών πόρων την προστασία υδατικών πόρων, την προστασία της βιοποικιλότητας και του τοπίου και την ορθολογική χρήση εισροών – γεωργία ακριβείας».
Όπως επισημαίνεται, ο κατάλογος και η κατανομή των πόρων ανά παρέμβαση θα οριστικοποιηθεί μετά την ολοκλήρωση των διαβουλεύσεων.
✔ Συμπληρωματική Εισοδηματική Ενίσχυση των Νέων Γεωργών: Το 3% των δαπανών της ΚΑΠ θα κατευθυνθεί για την ενίσχυση των Νέων Γεωργών. «Επιπλέον χρηματοδότηση μπορεί να προέλθει από τους πόρους του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης μέσω του Μέτρου της Πρώτης Εγκατάστασης Νέων Γεωργών, όπου επαναπροσδιορίζονται τα κριτήρια ένταξης και αυξάνεται σημαντικά το πριμ πρώτης εγκατάστασης, εισάγοντας υποχρεωτικό χρονικό διάστημα στον αγροτικό τομέα και ελάχιστο όριο στην εμπορική αξία της παραγωγής».
✔ Συνδεδεμένες Ενισχύσεις: Από το 2023 μελετάται να μεταβληθεί το καθεστώς, κυρίως όσον αφορά τους τομείς που θα απολαμβάνουν συνδεδεμένες ενισχύσεις. «Μελετάται η συνέχιση του καθεστώτος της συνδεδεμένης εισοδηματικής στήριξης για τους τομείς των Δημητριακών (κυρίως ψυχανθή) και της Κτηνοτροφίας». Ο καθορισμός λεπτομερειών για τη χορήγηση συνδεδεμένων ενισχύσεων στους προτεινόμενους τομείς θα οριστικοποιηθεί μετά την ολοκλήρωση των διαβουλεύσεων.
✔ Ειδική Ενίσχυση Βάμβακος: Η ειδική ενίσχυση για το βαμβάκι για την Ελλάδα ανέρχεται σε 183,9 εκατ. ευρώ ετησίως. «Η έκταση είναι επιλέξιμη μόνον εάν βρίσκεται σε γεωργική γη που έχει εγκριθεί από τη χώρα για παραγωγή βαμβακιού. Η έκταση αναφοράς για την Ελλάδα ανέρχεται σε 250.000 εκτάρια. Η επιλέξιμη έκταση πρέπει να σπέρνεται με ποικιλίες εγκεκριμένες από το κράτος-μέλος και να συγκομίζεται υπό κανονικές συνθήκες καλλιέργειας», σημειώνεται, μεταξύ άλλων.
Τομεακές παρεμβάσεις
Την περίοδο 2023-2027, θα υλοποιηθούν Τομεακά Προγράμματα στους ακόλουθους κλάδους:
✱ Οπωροκηπευτικά.
✱ Ελαιόλαδο και επιτραπέζιες ελιές.
✱ Οίνος.
✱ Μελισσοκομία.
Η υλοποίηση τομεακών προγραμμάτων προϋποθέτει την ύπαρξη Συλλογικών Μορφών Οργάνωσης των Παραγωγών.
Β’ Πυλώνας – Προγράμματα
Αγροτικής Ανάπτυξης
✔ Αγροπεριβαλλοντικά – Κλιματικά Μέτρα: Εντάσσονται τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα, η βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία, η δάσωση, η εγκατάσταση αγροδασικών συστημάτων, η ευζωία των ζώων και η μείωση της χρήσης των αντιβιοτικών. «Η διαφορά σε σχέση με τα Οικολογικά Προγράμματα (echo-schemes) είναι η μακροχρόνια δέσμευση του παραγωγού για συμμετοχή στα επιμέρους καθεστώτα (πενταετία)», διευκρινίζεται.
✔ Φυσικοί ή άλλοι περιορισμοί ανά περιοχή: Εξισωτική Αποζημίωση.
✔ Μειονεκτήματα ανά περιοχή που προκύπτουν από συγκεκριμένες υποχρεωτικές απαιτήσεις: Παροχή πρόσθετης ενίσχυσης για την εφαρμογή καλλιεργητικών πρακτικών σε γεωργούς/δασοκτήμονες η εκμετάλλευση των οποίων βρίσκεται σε περιοχές του Δικτύου NATURA 2000 και σε συγκεκριμένες περιοχές που προσδιορίζονται από την οδηγία-πλαίσιο για τα νερά.
✔ Ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις: Οι ιδιωτικές αφορούν τα εξής επενδυτικά σχέδια:
✱ Σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις και επιχειρήσεις πρώτης μεταποίησης και εμπορίας γεωργικών προϊόντων για τον εκσυγχρονισμό τους, τη μείωση της κατανάλωσης νερού, την ενεργειακή εξοικονόμηση, την παραγωγή ΑΠΕ και τη μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
✱ Για τη διαφοροποίηση της τοπικής οικονομίας (μεταποίηση, τουρισμός, λοιπές υπηρεσίες, κυκλική οικονομία) υλοποιούνται αποκλειστικά μέσω της προσέγγισης LEADER.
Σχετικά με τις δημόσιες επενδύσεις, αυτές αφορούν τα εξής:
✱ Εγγειοβελτιωτικά έργα (φράγματα, λιμνοδεξαμενές, αρδευτικά δίκτυα, εμπλουτισμός υπόγειων υδροφορέων).
✱ Αγροτική οδοποιία.
✱ Δασικούς δρόμους, αντιπυρικές ζώνες, έργα ορεινής υδρονομίας, πυροφυλάκια, αναδάσωση δασικών εκτάσεων που καταστράφηκαν από τις πυρκαγιές.
✔ Εγκατάσταση νέων γεωργών: Παροχή πριμ πρώτης εγκατάστασης σε νεοεισερχόμενους στην αγροτική δραστηριότητα νέους σε ηλικία έως 40 ετών (με σημαντική αύξηση του ύψους του πριμ) σε συνδυασμό με τη θέσπιση κριτηρίων που διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα της γεωργικής εκμετάλλευσης του νέου γεωργού, αλλά και επέκτασης του ελάχιστου χρόνου παραμονής του. «Εξετάζεται η δυνατότητα ενεργοποίησης χρηματοδοτικού εργαλείου αποκλειστικά για νέους γεωργούς και η δυνατότητα από κοινού προκήρυξης Σχεδίων Βελτίωσης – πριμ πρώτης εγκατάστασης», σημειώνεται.
✔ Εργαλεία διαχείρισης κινδύνων (σε εξέλιξη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας): Ενεργοποίηση παρεμβάσεων όπως η σύσταση Ταμείου Αλληλοβοήθειας ή/και επιχορήγηση ασφάλιστρων για την κάλυψη νέων κινδύνων.
✔ Συνεργασία: «Παροχή ενισχύσεων για τη σύσταση ομάδων παραγωγών, τη συμμετοχή σε συστήματα ποιότητας, τη σύσταση των Επιχειρησιακών Ομάδων της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας, τη σύσταση βραχέων αλυσίδων, τη δημιουργία συνεργατικών σχημάτων αποχωρούντος – νέου γεωργού, την προσέγγιση Leader, καθώς επίσης και σχήματα συνεργασιών μεταξύ όλων των δρώντων στην αγροδιατροφική αλυσίδα και ερευνητικών φορέων είτε για την αξιοποίηση ευκαιριών, είτε για την αντιμετώπιση προβλημάτων ιδιαίτερα στους τομείς ενδιαφέροντος/προτεραιότητες των στρατηγικών «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» και «Βιοποικιλότητα».
✔ Ανταλλαγή γνώσεων και πληροφοριών: Δράσεις κατάρτισης των γεωργών, παροχή συμβουλών προς τους γεωργούς, παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού, δημιουργία επιδεικτικών αγρών, λοιπές δράσεις βελτίωσης δεξιοτήτων όπως εκπαιδευτικές επισκέψεις και ανταλλαγές.
Το σύνολο των ανωτέρω δράσεων υλοποιείται στο πλαίσιο του AKIS. Με την ολοκλήρωση και δημοσίευση του ενδιάμεσου κειμένου διαβούλευσης του Στρατηγικού Σχεδίου της ΚΑΠ, η «ΥΧ» δίνει βήμα στους παραγωγούς της χώρας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη ενός όσο δυνατόν ευρύτερου ανοιχτού διαλόγου για τη διαμόρφωση των παρεμβάσεων που πρόκειται να ενταχθούν στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο.
Δείτε ΕΔΩ ενδιάμεσο κείμενο διαβούλευσης του Στρατηγικού Σχεδίου της νέας ΚΑΠ που ανάρτησε το ΥΠΑΑΤ
