Σε ριζικές αλλαγές που θα ανατρέψουν το σημαντικότερο κομμάτι της ΚΑΠ για τους Έλληνες παραγωγούς προσανατολίζεται το ΥΠΑΑΤ, με το έδαφος των ανακατατάξεων στον Πρώτο Πυλώνα να προετοιμάζεται ήδη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Κατάργηση των ιστορικών δικαιωμάτων και επανακαθορισμός –εκ του μηδενός– του καθεστώτος των συνδεδεμένων ενισχύσεων έχουν μπει στο τραπέζι των τροποποιήσεων που συζητά ήδη από σήμερα η Ελλάδα για την εφαρμογή τους τα επόμενα χρόνια.
Κι αυτά, ενώ μόλις την περασμένη Τρίτη 20 Οκτωβρίου το Συμβούλιο των Υπουργών Γεωργίας κατέληξε σε γενική συμφωνία της μεταρρύθμισης της ΚΑΠ και στο Ευρωκοινοβούλιο έχει αποτυπωθεί ξεκάθαρα η πολιτική γραμμή, η οποία και θα λάβει έγκριση σήμερα Παρασκευή 23 Οκτωβρίου, με την τελική ψηφοφορία από το σώμα της Ολομέλειας.
Οι μήνες που θα ακολουθήσουν δεν θα είναι καθόλου εύκολοι, αφού από τον Νοέμβριο θα ξεκινήσει ο τρίλογος, το τελευταίο στάδιο της διαπραγματευτικής αναμέτρησης ανάμεσα σε Συμβούλιο, Κομισιόν και Ευρωκοινοβούλιο, με βάση τα κείμενα που το καθένα έχει συμφωνήσει. Στόχος το αργότερο έως την άνοιξη με καλοκαίρι του 2021 να έχει επιτευχθεί η διαμόρφωση του συνόλου της νέας ΚΑΠ, η εφαρμογή της οποίας θα ισχύσει από 1/1/2023.
Η μάχη θα δοθεί σε δύο επίπεδα: Για την πράσινη αρχιτεκτονική της ΚΑΠ και δη τα οικολογικά συστήματα (eco-schemes) και για την οριοθέτηση της ευελιξίας που θα έχουν τα κράτη-μέλη μέσω των Στρατηγικών τους Σχεδίων.
«Πρόκειται για δύο κρίσιμα ζητήματα», υπογραμμίζει μιλώντας αποκλειστικά στην «ΥΧ» μία από τις πιο εμβληματικές προσωπικότητες της Ευρωβουλής, ο Paolo De Castro, εξηγώντας ότι διακυβεύεται ουσιαστικά η κοινή ευρωπαϊκή πολιτική. «Βλέπουμε ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος της επανεθνικοποίησης και γι’ αυτό πρέπει κατά τον τρίλογο να βρεθεί λύση, η οποία θα υποστηρίζει τον κοινό ευρωπαϊκό χαρακτήρα της αγροτικής πολιτικής».
Σύμφωνα με τον De Castro, ο κίνδυνος αυτός αποτυπώνεται στις αποφάσεις του Συμβουλίου όσον αφορά τα οικολογικά συστήματα. «‘‘Ναι’’ στην ευελιξία των κρατών-μελών, αλλά υπό όρους», αναφέρει χαρακτηριστικά. Όπως εξηγεί, δεν είναι δυνατόν κάθε κράτος-μέλος να κάνει ό,τι θέλει σχετικά με τις δράσεις που θα εφαρμόσει στο πλαίσιο των eco-schemes. «Πρέπει η Επιτροπή να καταλήξει σε μία συγκεκριμένη λίστα με δράσεις που θα εντάσσονται σε αυτά τα προγράμματα και, στη συνέχεια, το Ευρωκοινοβούλιο να τα εγκρίνει. Από αυτή την προκαθορισμένη κοινή λίστα, τα κράτη-μέλη θα μπορούν να επιλέξουν τις δράσεις που θα εφαρμόσουν», τονίζει.
Δράσεις των eco-schemes
Πριν από λίγες ημέρες, η Γενική Διεύθυνση Γεωργίας της Κομισιόν παρέδωσε στους υπουργούς Γεωργίας μία λίστα με δράσεις που προτείνει για τα οικολογικά συστήματα. Δράσεις, οι οποίες στηρίζονται σε τέσσερις κύριους άξονες:
1. Αγροδασοπονία
2. Αγρο-οικολογία
3. Γεωργία ακριβείας
4. Δέσμευση άνθρακα στη γεωργία
Σύμφωνα με το έγγραφο, που έχει στη διάθεσή της η «ΥΧ», η Κομισιόν προτείνει:
Ο άξονας 1 «Αγροδασοπονία» να στηρίζεται σε έναν συγκεκριμένο τύπο συστήματος χρήσης γης και τεχνολογίας, σύμφωνα με τον οποίο ξυλώδη πολυετή φυτά (δέντρα, θάμνοι κ.λπ.) χρησιμοποιούνται στην ίδια μονάδα διαχείρισης γης με τις γεωργικές καλλιέργειες ή/και τα ζώα. Πρόκειται για τα γνωστά δασογεωργικά συστήματα. Πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε ένα οικολογικό σύστημα:
✱ Κατάλογος με τις εντασσόμενες περιοχές (ανάλογα με τις ανάγκες).
✱ Ελάχιστη πυκνότητα δέντρων (δέντρα ανά εκτάριο για ορισμένες καλλιέργειες, δέντρα ανά εκτάριο για βοσκότοπους).
✱ Κανόνες διαχείρισης των δέντρων για μεγιστοποίηση του οφέλους για τη βιοποικιλότητα π.χ. χωρίς χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων.
Ο άξονας 2 «Αγρο-οικολογία» δεν αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο σύστημα παραγωγής, αλλά στην ολιστική προσέγγιση της παραγωγής με βάση την αγρονομία, την οικολογία και τη βιολογία. Στόχος είναι η παραγωγή αγροτικών προϊόντων σε αρμονία με το περιβάλλον. Οι δράσεις που προτείνονται είναι:
✱ Βιολογική γεωργία.
✱ Βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης γης, όπως εναλλαγή καλλιεργειών, χρήση φυσικών ουσιών ως φυτοπροστατευτικών στην παραγωγή, με έμφαση στην πρόληψη της υγείας των φυτών ή μη χρήση χημικών λιπασμάτων.
✱ Βελτιωμένη εναλλαγή καλλιεργειών, με την προϋπόθεση του Προτύπου 8.
✱ Υψηλότερο μερίδιο των μόνιμα αφιερωμένων περιοχών σε χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας και πρόσθετοι τύποι στοιχείων που πρέπει να διατηρηθούν, πέρα από το Πρότυπο 9.
✱ Αγρανάπαυση εδάφους με βελτιωμένη σύνθεση ειδών προσανατολισμένη στην επικονίαση κ.ά.
✱ Υποστήριξη της χαμηλής έως μέτριας έντασης βόσκησης σε περιοχές – στόχους.
✱ Εφαρμογή ζωνών με λειμώνες υψηλής ποικιλομορφίας και φυσικής αξίας κ.ά.
Στον άξονα 3 «Γεωργία Ακριβείας» προτείνεται ως eco-scheme σχέδιο διαχείρισης θρεπτικών συστατικών:
✱ Με την υποστήριξη των συμβουλευτικών υπηρεσιών.
✱ Ο γεωργός εφαρμόζει το πρόγραμμα κατά τη διάρκεια του έτους και υποβάλλει την αναφορά του σε πραγματικό χρόνο (πιθανώς σε μία βάση δεδομένων κάθε κράτους-μέλους).
✱ Οποιαδήποτε σημαντική απόκλιση στο σχέδιο προκαλεί την αντίδραση των συμβούλων για τη διόρθωση της κατάστασης.
Η γεωργία ακριβείας συνδέεται με την υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο».
Στον άξονα 4 «Δέσμευση άνθρακα στη γεωργία» περιλαμβάνονται γεωργικές πρακτικές που συμβάλλουν στην αύξηση της δέσμευσης άνθρακα και στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όπως:
✱ Γεωργία διατήρησης εδαφών (χωρίς όργωμα, μειωμένη χρήση άροτρου).
✱ Φύτευση καλλιεργειών κάλυψης.
✱ Αναδάσωση με γηγενή είδη για τη δημιουργία ενός πλούσιου σε είδη δάσους, ανθεκτικού στην κλιματική αλλαγή.
✱ Μετατροπή αρόσιμης γης σε λιβάδια.
Η πιο αποτελεσματική πρακτική, όμως, σύμφωνα με την Κομισιόν, αντιστοιχεί στο σύστημα Carbon Farming, μέσω του οποίου παρακολουθείται η εκπομπή CO2, υπολογίζεται η μείωσή του και ανταμείβεται ο παραγωγός για την επίτευξη του στόχου δέσμευσης.
Ποσοστό από τις άμεσες ενισχύσεις
Το Συμβούλιο των Υπουργών Γεωργίας κατέληξε ότι τα οικολογικά συστήματα θα είναι υποχρεωτικά και θα πρέπει να αξιοποιούν τουλάχιστον το 20% των άμεσων ενισχύσεων. Συμφωνήθηκε ότι θα προηγηθεί μία πιλοτική εφαρμογή δύο ετών των εν λόγω προγραμμάτων, ώστε τα κράτη-μέλη και, κατά συνέπεια, οι παραγωγοί να έχουν τον χρόνο να εξοικειωθούν, αλλά και να διασφαλιστεί ότι τα κονδύλια δεν θα χαθούν σε περίπτωση που μείνουν αναξιοποίητα (να παραμείνουν στον Πρώτο Πυλώνα).
Επιπλέον, παρέχεται ελευθερία στα κράτη-μέλη να επιλέξουν ποιες δράσεις θα υιοθετήσουν, ενώ συμφωνήθηκε και η δυνατότητα συμψηφισμού γεωργοπεριβαλλοντικών δαπανών του Πυλώνα ΙΙ με τα ποσά που θα διατεθούν για την υλοποίηση των οικολογικών σχημάτων. Αντίθετα, στο Ευρωκοινοβούλιο, η πρόταση που πρόκειται να κλείσει σήμερα Παρασκευή 23/10, αυξάνει το όριο της δέσμευσης τουλάχιστον στο 30% και ζητά από τα κράτη-μέλη να αναλάβουν δεσμεύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να μην προκληθούν στρεβλώσεις ανάμεσα στα κράτη-μέλη και να διατηρηθεί το κοινό σημείο αναφοράς της αγροτικής πολιτικής. «Επιπλέον, προτείνουμε την αύξηση από 30% στο 35% των κονδυλίων του Δεύτερου Πυλώνα να προορίζεται για περιβαλλοντικούς στόχους», τονίζει στην «ΥΧ» ο De Castro, επιμένοντας στην ανάγκη να υποστηριχθούν οι υψηλοί περιβαλλοντικοί στόχοι της ΚΑΠ.
Συμβούλιο Vs ΕυρωκοινοβούλιοΑπό τις άμεσες ενισχύσεις δεν θα αφιερωθεί ένα 20% ή 30% μόνο για τα eco-schemes. Το Ευρωκοινοβούλιο θα επιμείνει τουλάχιστον ένα 4% των κονδυλίων να αξιοποιηθεί υπέρ των νέων αγροτών, αν και το Συμβούλιο δεν κάνει καμία αναφορά. «Το μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας στηρίζεται στους νέους αγρότες και στην καινοτομία», υπογραμμίζει, μεταξύ άλλων, ο Ιταλός ευρωβουλευτής. Επίσης, οι ευρωβουλευτές υπερψήφισαν τροπολογία, σύμφωνα με την οποία τουλάχιστον το 6% των άμεσων ενισχύσεων να στηρίζει τις μικρές και μεσαίες εκμεταλλεύσεις. Από την πλευρά τους, οι υπουργοί συμφώνησαν ότι εάν θέλουν μπορούν να αξιοποιήσουν έως και το 1% των άμεσων ενισχύσεων που πρέπει να δοθεί σε έναν παραγωγό, με την προϋπόθεση ότι το ποσό αυτό θα χρησιμοποιηθεί για να στηριχθεί η συμβολή των αγροτών σε ένα εργαλείο διαχείρισης κινδύνου. Προαιρετική κρίθηκε και η αναδιανεμητική ενίσχυση, σε αντίθεση με τη θέση των ευρωβουλευτών που επιμένουν στην υποχρεωτικότητα του μέτρου υπέρ των μικρών εκμεταλλεύσεων. Όσον αφορά την εσωτερική σύγκλιση, ο De Castro ήταν κατηγορηματικός. «Πρέπει να επιταχύνουμε τη διαδικασία», υπογράμμισε στην «ΥΧ». Ήδη, εγκρίθηκε –κατά τη δεύτερη ψηφοφορία– η τροπολογία, σύμφωνα με την οποία τα κράτη-μέλη καλούνται να διασφαλίσουν την πλήρη σύγκλιση της αξίας των δικαιωμάτων ενίσχυσης προς ενιαία τιμή μονάδας το αργότερο έως το έτος 2026. Σύμφωνα με την τροπολογία, τα κράτη-μέλη μεριμνούν, ώστε το αργότερο μέχρι το έτος 2024 όλα τα δικαιώματα ενίσχυσης να έχουν αξία τουλάχιστον 75% του μέσου προβλεπόμενου μοναδιαίου ποσού για τη βασική εισοδηματική στήριξη για το έτος υποβολής αιτήσεων 2024 και ότι το αργότερο κατά το τελευταίο έτος υποβολής αιτήσεων της περιόδου προγραμματισμού, όλα τα δικαιώματα ενίσχυσης να έχουν αξία 100% του μέσου προβλεπόμενου μοναδιαίου ποσού για τη βασική εισοδηματική στήριξη για το έτος υποβολής αιτήσεων 2026. Αντίθετα, από το Συμβούλιο συμφωνήθηκε να δοθεί η ευχέρεια σε κάθε κράτος μέλος να μεριμνήσει, ώστε, το αργότερο μέχρι το έτος υποβολής αιτήσεων 2026, όλα τα δικαιώματα ενίσχυσης να έχουν αξία τουλάχιστον 75% του προβλεπόμενου μέσου μοναδιαίου ποσού, που θα έχει καθορίσει στο στρατηγικό του σχέδιο για τη βασική εισοδηματική στήριξη για το έτος υποβολής αιτήσεων 2026. Στην Ελλάδα, πάντως, οι αποφάσεις φαίνεται πως είναι ειλημμένες. Υπενθυμίζεται ότι την πρόθεσή του είχε αποκαλύψει ο ίδιος ο υπουργός, Μ. Βορίδης, πριν από λίγες εβδομάδες, μιλώντας στην «ΥΧ», αναφέροντας χαρακτηριστικά πως «ο κύκλος των ιστορικών δικαιωμάτων θα πρέπει σταδιακά να κλείσει». Ο ίδιος τάχθηκε υπέρ της επιτάχυνσης των διαδικασιών προσαρμογής. Τη θέση του ΥΠΑΑΤ επανέλαβε με μεγαλύτερη σιγουριά την Τετάρτη το απόγευμα, σε εκδήλωση του ΙΟΒΕ και των Συνδέσμων Γεωργικών Εφοδίων, λίγες ώρες μετά την επιστροφή του από το Λουξεμβούργο. Συνδεδεμένες ενισχύσειςΟ ίδιος αποκάλυψε ότι η χώρα κατά τη νέα προγραμματική περίοδο θα έχει ένα νέο καθεστώς συνδεδεμένων ενισχύσεων, καθώς το τρέχον θα εξεταστεί από μηδενική βάση. Όπως είπε, πρέπει να αξιολογηθεί εάν δικαιολογείται η συνδεδεμένη στήριξη σήμερα σε 19 προϊόντα. Εξάλλου, στο Συμβούλιο, συμφωνήθηκε στις επιλέξιμες καλλιέργειες να προστεθούν σιτηρά, ελαιούχοι σπόροι εξαιρουμένων των εδώδιμων ηλιόσπορων, μείγμα οσπρίων και αγρωστωδών, επιτραπέζιες ελιές, ρίζες κιχωρίου, γένος Capsicum-γένος Pimenta. Μάλιστα, εμφανίστηκε καθησυχαστικός, καθώς εξήγησε ότι κατά τα δύο χρόνια της μεταβατικής περιόδου, το ΥΠΑΑΤ θα εργαστεί προς την κατεύθυνση ενημέρωσης των Ελλήνων παραγωγών και της προετοιμασίας τους στα νέα δεδομένα της νέας προγραμματικής περιόδου. |
