Εurostat: Μεγάλη πτώση του αγροτικού εισοδήματος στην Ελλάδα το 2021

του Νίκου Λάππα

Πάρα τα όσα συνέβησαν από την έναρξη της κρίσης κόστους για το σύνολο της ευρωπαϊκής γεωργίας, τα τελικά στοιχεία για το 2021, που παρουσίασε η Eurostat, εμφανίζουν εικόνα αύξησης της αξίας της παραγωγής και της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας τόσο σε τρέχουσες, όσο και σε αποπληθωρισμένες σταθερές τιμές για τον μέσο όρο της ΕΕ.

Διαφορετική, ωστόσο, είναι η εικόνα που καταγράφει η Eurostat για την Ελλάδα, καθώς σε σταθερές τιμές η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία, δηλαδή το ποσό που εισέπραξαν οι αγρότες ως εισόδημα μετά την αφαίρεση των δαπανών τους, μειώθηκε το 2021 κατά 8,1%. Η εικόνα αυτή επιβαρύνεται περαιτέρω αν συνυπολογιστούν τα όσα συνέβησαν το έτος που διανύουμε.

Ο πίνακας 1 απεικονίζει τα βασικά μεγέθη που καθορίζουν το αγροτικό εισόδημα στην ΕΕ-27 και στην Ελλάδα σε τρέχουσες τιμές για το 2021. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτουν, εκτός των άλλων, τα εξής:

✱ Η αξία της αγροτικής παραγωγής στο σύνολο της ΕΕ σημείωσε σημαντική ετήσια αύξηση (+8,3%), ενώ στην Ελλάδα ήταν πολύ μικρότερη (+2,9%).

✱ Η εικόνα αυτή για την ΕΕ συνολικά οφείλεται κυρίως στη μεγάλη αύξηση των ονομαστικών τιμών παραγωγού και σε μια μικρή αύξηση του όγκου της παραγωγής, σε αντίθεση με όσα συνέβησαν στην Ελλάδα.

✱ Στη χώρα μας, και σε αντίθεση με την υπόλοιπη ΕΕ, η αξία της ζωικής παραγωγής εμφάνισε καλύτερη συγκριτικά εικόνα σε σχέση με τη φυτική παραγωγή, γεγονός που εν μέρει οφείλεται στις τιμές του γάλακτος.

✱ Η κατανάλωση των βασικών εισροών, δηλαδή της ενέργειας, των λιπασμάτων, των φυτοφαρμάκων και των ζωοτροφών, αυξήθηκε με πολύ πιο εντατικούς ρυθμούς στην ΕΕ-27 από ό,τι στην Ελλάδα.

✱ Οι εξελίξεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας, δηλαδή του ποσού που καταλήγει στον αγρότη μετά την αφαίρεση των δαπανών του, κατά 6,1% στο σύνολο της ΕΕ και κατά 1,4% στην Ελλάδα.

Πίνακας 1. Οικονομικοί λογαριασμοί γεωργίας, σε τρέχουσες τιμές

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Eurostat

Ο αποπληθωρισμός ανατρέπει την εικόνα

Εάν, ωστόσο, ληφθεί υπόψη ο πληθωρισμός και υπολογιστούν τα παραπάνω μεγέθη σε σταθερές τιμές (βλ. πίνακα 2), η εικόνα ανατρέπεται, καθώς η Προστιθέμενη Αξία που προσδιορίζει το εισόδημα του αγρότη στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 0,4%, ενώ στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 8,1%.

Πίνακας 2. Οικονομικοί λογαριασμοί γεωργίας σε σταθερές τιμές 2015

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Eurostat

Εάν στα παραπάνω προστεθούν τα όσα συνέβησαν το έτος που διανύουμε, ειδικά μετά την εισβολή και τον πόλεμο στην Ουκρανία και οι προοπτικές που διαφαίνονται, η κατάσταση επιδεινώνεται σημαντικά.

Όλα αυτά απεικονίζονται και στα ρεπορτάζ που ακολουθούν για τις ζωοτροφές και τα λιπάσματα, που λειτουργούν καταλυτικά στο τελικό αποτέλεσμα της παραγωγικότητας, αλλά και του εισοδήματος του αγρότη.

Ζωοτροφές: «Αιχμάλωτοι πολέμου» οι κτηνοτρόφοι
Διαρκής επιδείνωση στις τιμές από τις αρχές του έτους

του Αντώνη Ανδρονικάκη

Σε σταθερά υψηλές τιμές, πολύ υψηλότερες σε σύγκριση με το 2021, αγοράζουν ζωοτροφές οι κτηνοτρόφοι. Ήδη με την έλευση του 2022 και την κλιμάκωση της ενεργειακής κρίσης, οι τιμές παρουσίασαν σημαντική αύξηση σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Ωστόσο, η έναρξη του πολέμου, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στα τέλη Φεβρουαρίου ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Τόσο οι χονδροειδείς, όσο και οι σύνθετες ζωοτροφές ανατιμήθηκαν εκ νέου, πιέζοντας ακόμη περισσότερο το εισόδημα των παραγωγών.

Η «ΥΧ» πραγματοποίησε έρευνα σε επιχειρήσεις παραγωγής και πώλησης ζωοτροφών και παραθέτει τα στοιχεία της εξέλιξης των τιμών πριν και μετά τον πόλεμο, ως έχουν αυτή την περίοδο. Στην εφημερίδα μας μίλησαν εκπρόσωποι διάφορων κλάδων εκτροφών, μεταφέροντάς μας τη δύσκολη κατάσταση που επικρατεί καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς στην αγορά ζωοτροφών. Σύμφωνα με το πρόσφατο Δελτίο Τύπου εισροών – εκροών της ΕΛΣΤΑΤ, οι τιμές στις ζωοτροφές για τον μήνα Σεπτέμβριο παρουσίασαν αύξηση 27% σε σύγκριση με το προηγούμενο δωδεκάμηνο.

Αιγοπροβατοτροφία: Αύξηση στις σύνθετες ζωοτροφές έως 25%

Για αυξήσεις τιμών που μεσοσταθμικά κινούνται από 20% έως 25% έκαναν λόγο στην «ΥΧ» εκπρόσωποι επιχειρήσεων. Κύκλοι μεγάλων εταιρειών ζωοτροφών δήλωσαν τα εξής: «Αν δούμε τις αυξήσεις στις τιμές των πρώτων υλών πριν και μετά τον πόλεμο και συνυπολογίσουμε την αύξηση στο κόστος ενέργειας και μεταφοράς των πρώτων υλών, γίνεται αντιληπτό ότι οι αυξήσεις στον παραγωγό είναι μικρότερες συγκριτικά.

Μεγάλο μέρος τους απορροφήθηκε από τις επιχειρήσεις για αυτό και ορισμένες μείωσαν τα κέρδη τους για να συγκρατήσουν τις τιμές». Προβατοτρόφος από τα Ανώγεια και μέλος συνεταιρισμού (τα στοιχεία του είναι στη διάθεση της «ΥΧ») επιβεβαίωσε το παραπάνω αριθμητικό στοιχείο της εξέλιξης των τιμών στις σύνθετες ζωοτροφές: «Αγόρασα την καλύτερη σύνθετη ζωοτροφή για πρόβατα γαλακτοπαραγωγής στα 22 ευρώ το 40κιλο σακί. Πέρσι, πριν από τον πόλεμο, την αγόραζα 17 ευρώ», μας είπε.

Πτηνοτροφία: Αύξηση έως 40% στις σύνθετες

Η «ΥΧ» συνομίλησε με τον εμπορικό διευθυντή της «ΝΙΤΣΙΑΚΟΣ», Απόστολο Ανθομελίδη. Όπως μας είπε, «η αύξηση της τιμής των ζωοτροφών, που εκτιμάται ότι κινείται στο 35% – 40%, καλύφθηκε σε μικρότερο ποσοστό από τους παραγωγούς, ενώ το μεγαλύτερο μέρος μετακυλήθηκε στην κατανάλωση, μέσω αύξησης της τιμής του κρέατος». Όπως ανέφερε ο ίδιος, το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης του κόστους των πρώτων υλών και της παρασκευής των ζωοτροφών απορροφήθηκε από τις επιχειρήσεις και μάλιστα ακόμα και με ζημία».

Αγελαδοτροφία: Δεν λένε να πέσουν οι τιμές στις πρώτες ύλες

Ο αναπληρωτής πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ) και αγελαδοτρόφος γαλακτοπαραγωγής από τη Θεσσαλονίκη, Χρήστος Τσομπάνος, αγόρασε πρόσφατα ζωοτροφές.

Όπως φαίνεται από τα παραδείγματα που μας έδωσε, οι τιμές των πρώτων υλών των ζωοτροφών από τα τέλη Φεβρουαρίου που ξεκίνησε ο πόλεμος παραμένουν στα ίδια, υψηλά επίπεδα. «Ενδεικτικά, να σας πω τα εξής: Σογιάλευρο 60 λεπτά/κιλό, καλαμπόκι 33 λεπτά/κιλό, τριφύλλι 25 λεπτά/κιλό, κράμβη 47 λεπτά/κιλό».

Οι εκτιμήσεις για τις αρχές του 2023

Σε εκτίμηση της εξέλιξης της αγοράς ζωοτροφών στις αρχές του 2023 προέβη στην «ΥΧ», το στέλεχος της αγοράς και διδάκτορας Ζωικής Παραγωγή του ΑΠΘ, Ιωάννης Καϊμακάμης: «Ως προς τις τιμές των δημητριακών καρπών προβλέπω σταθερότητα έως και το τέλος του α’ τριμήνου 2023. Σταδιακή, αλλά με αργό ρυθμό μείωση βλέπω στην αγορά του σογιάλευρου και των λοιπών πρωτεϊνούχων ζωοτροφών.

Υπάρχουν αποθέματα, προβληματίζομαι όμως για τη ζήτηση και την κατανομή των μεριδίων πώλησης και κατ’ επέκταση την ένταση και τη διάρκεια του ανταγωνισμού μεταξύ των εταιρειών που δραστηριοποιούνται κυρίως σε αγορές αιγοπροβατοτροφών και βοοτροφών. Το κεντρικό ερώτημα είναι ποιος θα κερδίσει από μια τέτοια εξέλιξη, δηλαδή την ένταση του ανταγωνισμού μεταξύ των εταιρειών και την ανακατανομή των μεριδίων; Μάλλον οι κτηνοτρόφοι, ιδιαίτερα εάν κινηθούν έξυπνα και στρατηγικά».

Εξέλιξη τιμών ζωοτροφών, Iανουάριος 2022 VS Νοέμβριος 2022
(σε ευρώ/τόνο)

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΣΕΒΙΖ και Κομισιόν

Λιπάσματα: Το φρένο στη ζήτηση και το κρίσιμο σταυροδρόμι της αγοράς
Αυξήση 149% στις τιμές των αζωτούχων μέσα σε 12 μήνες

του Γιάννη Τσατσάκη

Σε ένα μεταβατικό -ή «νεκρό», όπως το χαρακτηρίζουν παράγοντες του κλάδου- σημείο φαίνεται να βρίσκεται αυτήν τη στιγμή η διεθνής και δη η ευρωπαϊκή αγορά λιπασμάτων, με τα δεδομένα σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση των τιμών το επόμενο διάστημα να επιδέχονται δύο τουλάχιστον ερμηνειών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται σε πρόσφατο έγγραφο της Κομισιόν, οι τιμές των αζωτούχων λιπασμάτων αυξήθηκαν 149% στο δωδεκάμηνο Σεπτεμβρίου 2021 – Σεπτεμβρίου 2022. Αντίστοιχα, οι τιμές των ορυκτών (π.χ. άλατα καλίου) αυξήθηκαν από 63% έως και 90% στο ίδιο διάστημα. Το χαμηλότερο ποσοστό οφείλεται στο γεγονός ότι τα εν λόγω προϊόντα δεν επηρεάζονται στον ίδιο βαθμό από τις τιμές του φυσικού αερίου, που είναι απαραίτητο για την παραγωγή αμμωνίας, βασικού συστατικού των αζωτούχων λιπασμάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι το καλοκαίρι το φυσικό αέριο έφτασε να αποτελεί το 90% του συνολικού κόστους παραγωγής των αζωτούχων λιπασμάτων.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι το φυσικό αέριο, μετά από πολλά και συχνά ακραία σκαμπανεβάσματα, μοιάζει να έχει σταθεροποιηθεί το τελευταίο διάστημα σε ένα εύρος 90 έως 120 ευρώ/Μεγαβατώρα στον ευρωπαϊκό κόμβο TTF. Τα επίπεδα αυτά βέβαια παραμένουν πολύ ακριβά, ιδίως αν σκεφτεί κανείς ότι στην ίδια αγορά αναφοράς τον Οκτώβριο του 2020, η τιμή του φυσικού αερίου ήταν… 15 ευρώ/Μεγαβατώρα.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι τιμές των λιπασμάτων έχουν μεν υποχωρήσει από τα υψηλά του Απριλίου 2022, χωρίς ωστόσο η πτώση αυτή να αντισταθμίζει τις αυξήσεις που σωρεύτηκαν στη διάρκεια και, κυρίως, στο δεύτερο μισό του 2021 και στις αρχές του 2022. Στην ανοδική τάση που προϋπήρχε, ο πόλεμος στην Ουκρανία ήρθε να προσθέσει την παράμετρο των επιπλέον αυξήσεων στο φυσικό αέριο, αλλά και της δυσκολίας πρόσβασης στα λιπάσματα της Ρωσίας, ενώ την κατάσταση περιέπλεξαν «παράπλευρες» εξελίξεις, όπως π.χ. το μπλόκο στις αγορές καλίου από τη Λευκορωσία.

Η αύξηση των τιμών παγκοσμίως οδήγησε, σύμφωνα με τα στοιχεία της Κομισιόν, στη μείωση των εισαγωγών λιπασμάτων στην ΕΕ από τον Απρίλιο του 2022 και μετά, ωστόσο οι εισαγωγές αμμωνίας και αζωτούχων τον Αύγουστο είχαν αυξηθεί κατά 34%, κυρίως λόγω της μείωσης της ευρωπαϊκής παραγωγής. Ενδεικτικά, στη διάρκεια του καλοκαιριού, η παραγωγή αμμωνίας στην ΕΕ υποχώρησε κατά 70% για να αυξηθεί στη συνέχεια, χωρίς όμως και πάλι να ξεπερνά τον Οκτώβριο το 50% της παραγωγικής δυναμικότητας.

«Φάση εξορθολογισμού»

Σύμφωνα με παράγοντες του κλάδου, αυτήν τη στιγμή η αγορά βρίσκεται σε μια φάση «εξορθολογισμού των τιμών», χωρίς βέβαια αυτό να μεταφράζεται απαραίτητα σε «πτώση των τιμών». Αυτό που έχει ήδη αρχίσει να γίνεται αισθητό είναι η μείωση της ζήτησης, ως αντίδραση στην αλματώδη άνοδο των τιμών, κάτι που επισημαίνει στο έγγραφό της και η Κομισιόν, αναφέροντας ότι «οι αγρότες αγοράζουν και χρησιμοποιούν λιγότερα λιπάσματα. Αυτό εγκυμονεί κινδύνους για τις αποδόσεις και την ποιότητα των επόμενων σοδειών» και, με τη σειρά του, μπορεί να οδηγήσει σε νέες αυξήσεις των τιμών των τροφίμων.

Ρυθμιστής η πορεία των αγροτικών προϊόντων

Όπως αναφέρουν στην «ΥΧ» οι ίδιες πηγές, η αγορά βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η «φάση εξορθολογισμού» που προαναφέρθηκε μπορεί να αποτελεί το προοίμιο μιας διόρθωσης, ωστόσο μπορεί να είναι παροδική και να αποδειχθεί, όπως συχνά συμβαίνει με τις χρηματιστηριακές καμπύλες, το εφαλτήριο για μια νέα άνοδο των τιμών. Το δεύτερο ενδεχόμενο είναι να αποτελεί το πρώτο βήμα για μια αλλαγή τάσης, δηλαδή για μια αποκλιμάκωση των τιμών.

Το ποιο από τα δύο αυτά σενάρια θα επιβεβαιωθεί βρίσκεται, σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, σε άμεση συνάρτηση με την εξέλιξη των τιμών των βασικών αγροτικών προϊόντων. Εφόσον οι τελευταίες συνεχίσουν την ανοδική τους πορεία, πολλοί προεξοφλούν ότι στο… διάβα τους θα ακολουθήσουν και οι τιμές των λιπασμάτων.

Σε κάθε περίπτωση, μια πρώτη εικόνα της τάσης που θα επικρατήσει αναμένεται να αρχίσει να αποκρυσταλλώνεται στις αρχές του 2023, όταν και θα ξεκινήσουν οι αγορές λιπασμάτων ενόψει των εαρινών σπορών στην ΕΕ.