των Δημήτριου Κωτούζα, Παναγιώτη Μυλωνά,
Mπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο
Με τη συνεχώς αυξανόμενη τάση του παγκόσμιου πληθυσμού και τον περιορισμό έκτασης καλλιεργήσιμης γης, εντείνεται η αναζήτηση εναλλακτικών πηγών πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας για τη θρέψη των ζωικών οργανισμών.
Παγκοσμίως υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για τη χρήση εντόμων ως τροφή και ζωοτροφή και έως σήμερα τα είδη Hermetia illucens και Tenebrio molitor παρουσιάζουν ευνοϊκές προοπτικές για συναφή χρήση.
Aρχικά, o Κανονισμός (2017/893) της ΕΕ σχετικά με την εκτροφή εντόμων, επέτρεψε τη μαζική εκτροφή και διάθεση επτά ειδών εντόμων πανευρωπαϊκά, με σκοπό τη σίτιση των εκτρεφόμενων οργανισμών στις υδατοκαλλιέργειες. Επίσης, πρόσφατα εκδόθηκε συμπληρωματικός Κανονισμός (2021/1372) που επιτρέπει την προσθήκη εντομαλεύρων στα σιτηρέσια των εκτρεφόμενων χοίρων και πτηνών.
Δεδομένη είναι η θετική συμβολή της εκτροφής εντόμων σε καίρια προβλήματα που προκαλούν διάφορα είδη «κρίσης» παγκοσμίως, όπως:
✱ Περιβαλλοντική: Η παραγωγή εντόμων συνεισφέρει άμεσα στον περιορισμό του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής, με εξαιρετικά χαμηλές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και ελάχιστη χρήση φυσικών πόρων, όπως το νερό, συγκριτικά με τις συμβατικές μεθόδους παραγωγής ζωικής πρωτεΐνης.
✱ Επισιτιστική: Η θρεπτική σύσταση των εντόμων είναι παρόμοια ή ανώτερη με αυτήν των λοιπών συμβατικών πηγών πρωτεϊνών (κρέας, σόγια, ιχθυάλευρα). Πρόκειται για εναλλακτική πρωτεΐνη ζωικής προέλευσης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρόσθετο τροφίμων ή και ως βασική πηγή θρέψης της πλειονότητας των ζωικών οργανισμών.
✱ Yγειονομική: Σημαντική είναι η συμβολή στη μείωση επιπέδων ρύπανσης, π.χ. μέσω αξιοποίησης οργανικών υπολειμμάτων, τα οποία αποτελούν υγειονομικό κίνδυνο, ειδικά στο αστικό περιβάλλον.
✱ Οικονομική: Η εκτροφή εντόμων για παραγωγή τροφής και ζωοτροφής είναι μια δραστηριότητα που εμπίπτει αμιγώς στον γεωργοκτηνοτροφικό τομέα και επιδοτείται ήδη σε χώρες, όπως η Ελβετία και το Βέλγιο. Για παράδειγμα, ο Καναδάς διαθέτει τη μεγαλύτερη φάρμα γρύλων για ανθρώπινη κατανάλωση στη Βόρεια Αμερική.
Σύμφωνα με μελέτες, η παγκόσμια αγορά βρώσιμων εντόμων από 406 εκατ. δολάρια το 2018 αναμένεται να αυξηθεί σε 1,2 δισ. δολάρια έως το 2023 (FAO 2021). Πρόκειται για δραστηριότητα προσανατολισμένη στην κυκλική οικονομία και στην ενίσχυση των σημαντικότερων εγχώριων και παγκόσμιων πρωτογενών παραγωγικών κλάδων, όπως υδατοκαλλιέργειες, χοιροτροφία, πτηνοτροφία, λοιπά τρόφιμα κ.ά. Στη χώρα μας, με τα έως τώρα δεδομένα, η δραστηριότητα φαίνεται ικανή να αναπτυχθεί ραγδαία.
Στο πλαίσιο της Πράξης «Insects for Aqua», που χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αλιείας και Θάλασσας 2014-2020, πραγματοποιήθηκε ενδελεχής μελέτη για την αξιοποίηση των οργανικών υπολειμμάτων από την Κεντρική Αγορά Αθηνών, που διαχειρίζεται ο Οργανισμός Κεντρικών Αγορών και Αλιείας (ΟΚΑΑ) για την παραγωγή πρωτεΐνης προνυμφών εντόμων, με στόχο τη μείωση της εξάρτησης των σιτηρεσίων της τσιπούρας και του λαβρακιού από τα ιχθυάλευρα.
Τα οργανικά απορρίμματα από την Κεντρική Αγορά Αθηνών αξιολογήθηκαν ως υποστρώματα ανάπτυξης προνυμφών δύο ειδών εντόμων: του μεγάλου σκαθαριού των αλεύρων Tenebrio molitor (mealworm beetle) και της μαύρης μύγας των απορριμμάτων Hermetia illucens (black soldier fly), ενώ καταρτίστηκαν πρωτόκολλα παραγωγής των εντομαλεύρων για την ενσωμάτωση σε ιχθυοτροφές σε διάφορα ποσοστά (από 30% έως 60% υποκατάσταση) και την αξιολόγησή τους ως πρώτες ύλες στα σιτηρέσια της τσιπούρας και του λαβρακιού.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι μπορούν να παραχθούν ικανές ποσότητες εντομαλεύρων με χρήση των οργανικών υπολειμμάτων του ΟΚΑΑ, που χρησιμοποιήθηκαν επιτυχώς στη σίτιση ιχθύων υδατοκαλλιέργειας.
