Γενετική Βελτίωση: Καθοριστική για την ανάταξη της ελληνικής κτηνοτροφίας

Την επικαιροποιημένη μελέτη του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ) για την αύξηση της παραγωγικότητας στην κτηνοτροφία μέσω της γενετικής βελτίωσης, παρουσιάζει η «ΥΧ». Στόχος του πονήματος, που έχει κατατεθεί στο ΥΠΑΑΤ, είναι να συμβάλλει στην επίλυση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι επιμέρους τομείς των ελληνικών εκτροφών και ιδιαίτερα η αιγοπροβατοτροφία.

Αν και η τελευταία συχνά χαρακτηρίζεται ως η «ραχοκοκαλιά» της ελληνικής ζωικής παραγωγής, εντούτοις δεινοπαθεί λόγω των δυσχερών συνθηκών στην αγορά γάλακτος, το υψηλό κόστος παραγωγής και άλλων αιτίων. Ταυτόχρονα, η έλλειψη ενός στοιχειοθετημένου και μακρόπνοου σχεδιασμού από πλευράς Πολιτείας, γεγονός που επισημαίνεται στη μελέτη, θα πρέπει να δώσει τη θέση της σε μια στοχευμένη στρατηγική, ώστε να καταστεί βιώσιμος ο Έλληνας κτηνοτρόφος.

ΣΕΚ: Να ξεφύγουμε από τη θεωρία και να πάμε στην πράξη

Από το 2010, ο Σύνδεσμος Ελληνικής Κτηνοτροφίας έχει προχωρήσει στην κατάθεση τεκμηριωμένων προτάσεων για τη διαμόρφωση ενός εθνικού σχεδίου γενετικής βελτίωσης. Αυτό το σχέδιο επικαιροποιήθηκε και στα μέσα Ιουλίου, κατά τη συνάντηση των εκπροσώπων του ΣΕΚ με τον υπουργό ΑΑΤ, Μάκη Βορίδη (14/7), ο υπουργός το παρέλαβε για να το μελετήσει.

Κατά τη διάρκεια της ανωτέρω συνάντησης, ο πρόεδρος του ΣΕΚ, Τάκης Πεβερέτος, παρουσίασε το περιεχόμενο της μελέτης, όπου τεκμηριώνεται και περιγράφεται ο τρόπος που μπορεί να λειτουργήσει με αποτελεσματικότητα ένα εθνικό πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης στη χώρα μας, υπό την εποπτεία του υπουργείου, αλλά με την υλοποίηση να περνά στους κτηνοτρόφους.

Στις αρχές Αυγούστου πραγματοποιήθηκε στο ΥΠΑΑΤ σύσκεψη υπό τον υπουργό για το θέμα, με διευρυμένη συμμετοχή κτηνοτροφικών και αγροτικών φορέων (ΣΕΚ, ΠΕΚ, Ένωση Φυλής Χολστάιν, ΣΑΣΟΕΕ, Νέα ΠΑΣΕΓΕΣ). Εκεί, ο υπουργός υπογράμμισε τον ιδιαίτερο ρόλο της γενετικής βελτίωσης στην ελληνική κτηνοτροφία.

Αύξηση παραγωγικότητας και μείωση του κόστους

Όπως δήλωσε στην «ΥΧ» ο κ. Πεβερέτος, «πρόκειται για μια μελέτη που περιλαμβάνει προτάσεις βασισμένες σε επιτυχημένες πρακτικές και δράσεις που υλοποιούνται εδώ και χρόνια σε άλλες χώρες της ΕΕ, όπως η Γαλλία. Δυστυχώς, στη χώρα μας, ενώ στα χαρτιά υπάρχουν κέντρα γενετικής βελτίωσης και ενώ δαπανώνται αρκετά χρήματα εδώ και χρόνια για τέτοια προγράμματα, τα αποτελέσματα είναι πολύ περιορισμένα.

Μετά τις συζητήσεις που είχαμε με τον υπουργό και μετά την παρουσίαση της μελέτης μας, εκείνος δεσμεύθηκε να διερευνήσει, σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες, το πού έχουν διοχετευθεί τα κονδύλια των τελευταίων ετών και ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτής της χρηματοδότησης μέχρι σήμερα». Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΣΕΚ, εάν εφαρμοστεί το σχέδιο γενετικής βελτίωσης όπως προτείνεται στην εν λόγω μελέτη, μια εκμετάλλευση με αιγοπρόβατα θα αυξήσει σημαντικά την παραγωγικότητά της σε ορίζοντα τριετίας, ενώ παράλληλα ο κτηνοτρόφος θα διατηρεί λιγότερα ζώα, μειώνοντας έτσι και το κόστος παραγωγής του.

Στο νέο, προτεινόμενο από τον ΣΕΚ πλαίσιο, οι φορείς εποπτείας και υλοποίησης θα είναι, σύμφωνα με τη μελέτη, το ΥΠΑΑΤ και το Εθνικό Συμβούλιο Γενετικής Βελτίωσης, ένα ενιαίο, εθνικό («Συλλογικό» όπως αναφέρεται στη μελέτη), όργανο των Κτηνοτρόφων, οι Τοπικές Οργανώσεις Κτηνοτρόφων κατά είδος / φυλή ζώου, ο ΕΛΓΟ-Δήμητρα, τα κέντρα γενετικής βελτίωσης του ΥΠΑΑΤ, τα εργαστήρια (με σημαντικές όμως αλλαγές), τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα.

Αναγκαίος συντονιστής ένας εθνικός κτηνοτροφικός φορέας

Σύμφωνα με τον ΣΕΚ, «θα πρέπει να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει ως φορέας μία ισχυρή Συλλογική Οργάνωση των Κτηνοτρόφων με διαπραγματευτική δύναμη και δυνατότητα παρεμβάσεων στην παραγωγική διαδικασία. Η Συλλογική Οργάνωση των Κτηνοτρόφων (ΣΟΚ), με τις οργανώσεις των κτηνοτρόφων και με τις δραστηριότητές τους, θα συμβάλλουν στη δημιουργία των υποδομών και των προϋποθέσεων για την προώθηση της εξαγωγής Ελληνικού Γενετικού Υλικού».

Και προσθέτει: «Το Συλλογικό Όργανο των Κτηνοτρόφων, σε συνεργασία με τα Κέντρα Γενετικής Βελτίωσης Ζώων (ΚΓΒΖ) του ΥΠΑΑΤ, θα ενεργεί ως οργανισμός συγκέντρωσης, επεξεργασίας και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων του ελέγχου των αποδόσεων που συγκεντρώνονται από τις συνεταιριστικές οργανώσεις των κτηνοτρόφων.

Αυτές με τη σειρά τους θα έχουν ως κύριο έργο τη γενετική βελτίωση των ζώων των κτηνοτρόφων-μελών τους, σύμφωνα με ανάλογα πρότυπα οργανώσεων κτηνοτρόφων (breeders associations) που λειτουργούν στις κτηνοτροφικά προηγμένες χώρες».

Σχεδιασμός χωρίς τις οργανώσεις και επιστημονική καθοδήγηση

Κατά τη διαπίστωση της υφιστάμενης κατάστασης του συστήματος γενετικής βελτίωσης, στη μελέτη αναφέρονται τα εξής: «Το ΥΠΑΑΤ με τις υπηρεσίες του σχεδιάζει το εθνικό σύστημα χωρίς θεσμοθετημένη συμμετοχή των οργανώσεων των παραγωγών και των γεωτεχνικών επιστημόνων. Η διαδικασία του ελεύθερου και χωρίς δομή διαλόγου που εφαρμόζεται, λειτουργεί μεν εποικοδομητικά, δεν έχει όμως δεσμευτικό χαρακτήρα για τις υπηρεσίες του ΥΠΑΑΤ. Επίσης, δεν υπάρχει συμμετοχή των οργάνων των παραγωγών και των γεωτεχνικών στην αξιολόγηση των προτάσεων και στην κατανομή των χρηματικών πόρων, ούτε στον έλεγχο των αποτελεσμάτων του προγράμματος, που γίνεται αποκλειστικά από υπηρεσιακούς παράγοντες».

Συστηματική μετάδοση γνώσης στους κτηνοτρόφους, αλλαγές στους ελέγχους

Περιγράφοντας περαιτέρω το πώς θα λειτουργεί το ανασχεδιασμένο πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης ο ΣΕΚ αναφέρει: «Αυτές οι οργανώσεις θα είναι οργανωμένες με συνεταιριστικές αρχές σε διαφορετικά γεωγραφικά σημεία της χώρας, σύμφωνα με την πυκνότητα των κτηνοτροφικών μονάδων, και θα είναι υπεύθυνες για τον έλεγχο των αποδόσεων (γαλακτοπαραγωγής, κρεοπαραγωγής), τη δειγματοληψία και την αποστολή των δειγμάτων σε πιστοποιημένα εργαστήρια. Οι οργανώσεις θα είναι επίσης υπεύθυνες για τη δημιουργία των μηνιαίων πληροφοριακών καταστάσεων και την αποστολή τους στους παραγωγούς. Όλες οι επιμέρους οργανώσεις θα συνδέονται σε κεντρική βάση δεδομένων, που θα λειτουργεί υπό την επίβλεψη και την ευθύνη του συλλογικού οργάνου, ως κεντρικού φορέα της ελληνικής κτηνοτροφίας».

Σύμφωνα με τον ΣΕΚ, ο συλλογικός κτηνοτροφικός φορέας θα αναλάβει την ίδρυση και λειτουργία εργαστηρίων που θα πραγματοποιούν έλεγχο δειγμάτων γάλακτος και κρέατος και αναλύσεις ζωοτροφών. Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, «την περίοδο αυτήν, οι εργαστηριακές αναλύσεις πραγματοποιούνται από τον τομέα ελέγχων και συλλογής πληροφοριών αγοράς του ΕΛΓΟ-Δήμητρα. Το προτεινόμενο λειτουργικό πλαίσιο έχει ουσιαστική διαφορά από αυτό που βρίσκεται σε λειτουργία, καθόσον περιλαμβάνει τη συγκέντρωση των αρμοδιοτήτων του εθνικού προγράμματος γενετικής βελτίωσης σε όλα τα είδη των αγροτικών ζώων που εκτρέφονται στην Ελλάδα, στο ΣΟΚ, δηλαδή στον κεντρικό φορέα της κτηνοτροφίας».

Καινοτόμο πλαίσιο με στόχο την ανάδειξη υγιών, παραγωγικών φυλών

Όπως σημειώνεται στη μελέτη, από τις ανωτέρω προτεινόμενες αλλαγές δημιουργείται ένα καινοτόμο πλαίσιο για την υλοποίηση της γενετικής βελτίωσης. Οι καινοτομίες συνίστανται στα εξής:

Α) Η συλλογή και καταχώρηση των στοιχείων του ελέγχου των αποδόσεων και του γενεαλογικού βιβλίου υλοποιούνται αποκλειστικά από τους δικαιούχους ως ενιαία δράση.

Β) Οι δραστηριότητες που αφορούν την επεξεργασία των στοιχείων με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστικών συστημάτων υλοποιούνται από τους δικαιούχους (σε ό,τι αφορά την τοπική επεξεργασία των στοιχείων) και από το συλλογικό όργανο (σε ό,τι αφορά τη δημιουργία ενιαίας Εθνικής Βάσης Δεδομένων).

Γ) Αναλαμβάνεται από το συλλογικό όργανο των κτηνοτρόφων η προβολή των εκτρεφομένων φυλών που συμμετέχουν στα προγράμματα ελέγχου των αποδόσεων, με τη διάχυση πληροφοριών για τα χαρακτηριστικά και τις αποδόσεις τους, καθώς και με την οργάνωση εκθέσεων, σεμιναρίων και άλλων εκδηλώσεων σε συνεργασία με θεσμικούς φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού».

Προτάσεις – χρηματοδότηση

Περαιτέρω προτάσεις της μελέτης προς την Πολιτεία προβλέπουν την αποκέντρωση των Κέντρων Γενετικής Βελτίωσης, την αναβάθμιση του ελεγκτικού πλαισίου της υγείας και της διακίνησης των ζώων, καθώς επίσης και την ανάπτυξη συμβουλευτικών μηχανισμών για τη στήριξη των δραστηριοτήτων. «Ένα πρόγραμμα γεωργικών συμβούλων σαφώς θα μπορούσε να έχει κομβικό ρόλο στην υλοποίηση ενός αναβαθμισμένου πλαισίου γενετικής βελτίωσης», ήταν το σχόλιο του Χρήστου Τσομπάνου, αγελαδοτρόφου και αντιπροέδρου του ΣΕΚ στην «ΥΧ». Ως προς το σκέλος της χρηματοδότησης, προτείνεται να εξεταστεί η θεσμοθέτηση της κάλυψης της ίδιας συμμετοχής των παραγωγών από τον ΕΛΓΟ-Δήμητρα, από τις ετήσιες εισφορές των κτηνοτρόφων. «Η άμεση συμμετοχή των παραγωγών στο πρόγραμμα είναι ένα από τα κύρια προβλήματα του συστήματος με τη μορφή που λειτουργεί σήμερα», αναφέρει η μελέτη.