Γιώργος Κομιανός, πρόεδρος του ΕΒΙΟΦ: «Να δούμε την απειλή σαν ευκαιρία»

Με τρία πολύ απλά εργαλεία το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων μπορεί να ελέγξει ποιοι φορείς πιστοποίησης κάνουν σωστά τη δουλειά τους και ποιοι όχι: Διασταυρώνοντας τα στοιχεία των δηλωθέντων ως βιολογικών παραγωγών με τα τιμολόγιά τους στο myData και με το σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, καθώς και εξετάζοντας δειγματοληπτικά την παραγωγή τους για υπολείμματα φυτοφαρμάκων.

Αυτό προτείνει ο Γιώργος Κομιανός, γεωπόνος, με μεταπτυχιακά πάνω στη βιολογική φυτοπροστασία στο Πανεπιστήμιο του Wageningen, ιδρυτής της Anthesis, CEO και μέτοχος της Andermatt Anthesis και πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικής Βιολογικής και Οικολογικής Φυτοπροστασίας (ΕΒΙΟΦ), μιλώντας αποκλειστικά στην «ΥΧ».

Πόσο έχει αναπτυχθεί ο κλάδος της βιολογικής φυτοπροστασίας τα τελευταία χρόνια και γιατί;

Στην Ελλάδα υπάρχει ανάπτυξη, που δυστυχώς, όμως, υπολείπεται αρκετά από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και χώρες εκτός ΕΕ, όπως το Μαρόκο και την Τουρκία. Ένα παράδειγμα θα σας πω: Στο Ουζμπεκιστάν, παράγονται μεγάλες ποσότητες βιολογικού βαμβακιού εδώ και πολλά χρόνια, ενώ εδώ στην Ελλάδα έχουμε σχεδόν μηδενική βιολογική παραγωγή βαμβακιού. Βέβαια, η βιολογική φυτοπροστασία αντιπροσωπεύει τη νέα τάση στη φυτοπροστασία και μπορεί να προσφέρει προϊόντα καθαρά, υψηλής ποιότητας, που παράγονται με ασφάλεια και χωρίς χημική επιβάρυνση για το περιβάλλον. Τρεις είναι οι λόγοι για τους οποίους αυξάνεται η βιολογική φυτοπροστασία στην Ελλάδα:

• Η απαγόρευση πολλών δραστικών ουσιών τα τελευταία χρόνια. Οι χημικές αυτές ουσίες ήταν πολύ φθηνές και πολύ αποτελεσματικές απέναντι στον εχθρό, αλλά με τα χρόνια αποδείχθηκαν ότι ήταν πάρα πολύ επιβλαβείς για το περιβάλλον, τον άνθρωπο και τα ζώα. Με την απαγόρευση πολλών δραστικών ουσιών, οι παραγωγοί αναζητούν εναλλακτικές μεθόδους. Όσοι τις δοκιμάζουν πραγματικά και έχουν καλή τεχνική υποστήριξη, βλέπουν πολύ καλά αποτελέσματα χωρίς σημαντική οικονομική επιβάρυνση. Πλέον, τα βιολογικά φυτοπροστατευτικά έχουν μελετηθεί τόσο πολύ, που δίνουν και πολύ καλές λύσεις και εφαρμόζονται πιο εύκολα. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, έχουμε εξαπολύσει ωφέλιμα έντομα σε μηλιές με drone!

Μαζί, λοιπόν, με τη βοήθεια της τεχνολογίας και της έρευνας, μπορούμε να αντικαταστήσουμε πλήρως τη χημική φυτοπροστασία και με μεγαλύτερη ασφάλεια, γνωρίζοντας από την αρχή και το κόστος. Πλέον, τα χημικά είναι πολύ ακριβά και υπάρχει και το κόστος των εργατικών.

Το «Κομφούζιο» είναι μια πολύ διαδεδομένη μέθοδος σε όλο τον κόσμο. Σε χώρες όπως στη Γαλλία, την Ισπανία, την Ολλανδία και τη Γερμανία, στο 80% των παραγωγών το «Κομφούζιο» είναι ο άξονας της φυτοπροστασίας σε αμπέλια, ροδάκινα και μήλα, αλλά στην Ελλάδα ήμασταν οι τελευταίοι που το εφαρμόσαμε.

• Η ανάπτυξη της ανθεκτικότητας στα φυτοφάρμακα. Τα νέα φυτοφάρμακα συνήθως είναι πιο εκλεκτικά και οι εχθροί-στόχοι εμφανίζουν πολύ γρήγορα ανθεκτικότητα, αν δεν γίνεται συνετή διαχείριση και χρήση διαφορετικών δραστικών. Πιθανώς, σύντομα να χάνουν την αποτελεσματικότητά τους, σε σχέση με βιολογικές εναλλακτικές λύσεις, που είναι πολύ πιο ανθεκτικές.
• Τα σούπερ μάρκετ, κυρίως οι ξένες αλυσίδες. Οι περισσότεροι έλεγχοι γίνονται κυρίως σε εξαγώγιμα προϊόντα. Δεν νοείται παραγωγός πιπεριάς στην Κρήτη να χρησιμοποιεί χημικά – αν θέλει να εξάγει. Το ίδιο ισχύει και με το σταφύλι ή τη φράουλα. Όλα τα σούπερ μάρκετ έχουν θέσει πολύ αυστηρά κριτήρια, τα οποία ουσιαστικά ωθούν τους παραγωγούς στο να χρησιμοποιούν βιολογικές μεθόδους καταπολέμησης των εχθρών και πολλοί από αυτούς γίνονται και βιοκαλλιεργητές.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι υπάρχουν από τη μία οι συμβατικοί, από την άλλη οι βιολογικοί καλλιεργητές και ενδιάμεσα είναι μεγάλο το χάσμα. Εμείς προσπαθούμε να γεφυρώσουμε αυτό το χάσμα, δηλαδή προσπαθούμε να φέρουμε τους συμβατικούς όσο πιο κοντά γίνεται στη βιολογική καλλιέργεια. Αυτό είναι μια μετάβαση που θα πάρει χρόνια. Ούτε στις άλλες χώρες έγινε από τη μια μέρα στην άλλη. Χρειάζεται μια μεταβατική περίοδος, την οποία μας παρέχει η ΕΕ με τα Οικολογικά Σχήματα.

Μας δίνει τον χρόνο να μεταβούμε από τον συμβατικό τρόπο σκέψης στον εναλλακτικό, στον καινούργιο. Να καταρρίψουμε τον μύθο της χημείας, γιατί ουσιαστικά περί μύθου πρόκειται, και να χρησιμοποιήσουμε τη φύση, τη βιολογία, με τρόπο τέτοιον ώστε, τελικά, να παράγουμε και αποδοτικά και φιλικά προς το περιβάλλον.

Πόσο έχουν βοηθήσει τα προγράμματα βιολογικής γεωργίας και –τελευταία– τα Οικολογικά Σχήματα;

Ως πραγματικά οικολογικές δράσεις, εμείς θεωρούμε τις φερομόνες παρεμπόδισης σύζευξης, που ξεκίνησαν το 2017, δηλαδή το γνωστό «Κομφούζιο». Βγήκαν μετά και άλλα τέτοια προγράμματα, που βοήθησαν πάρα πολύ στο να χρησιμοποιήσουν οι παραγωγοί εναλλακτικές μεθόδους.

Επίσης, οι δράσεις, τώρα, με τα ωφέλιμα έντομα και τους ωφέλιμους νηματώδεις, που έχουν μπει στα Οικολογικά Σχήματα, πιστεύουμε ότι θα δημιουργήσουν θύλακες παραγωγών και γεωπόνων, που θα αντιληφθούν την αποτελεσματικότητα αυτών των μεθόδων και τη χρησιμότητά τους, ώστε να τις χρησιμοποιήσουν και στο μέλλον, όταν πλέον θα έχουν αποσυρθεί από τις επιδοτήσεις αυτές οι δράσεις.

Στα δύο πρώτα χρόνια εφαρμογής των Οικολογικών Σχημάτων τι έχετε δει;

Υπάρχουν πάρα πολλοί παραγωγοί, οι οποίοι θέλουν να προχωρήσουν μπροστά. Βλέπω παραγωγούς, που είναι απεγνωσμένοι και ψεκάζουν δύο φορές την εβδομάδα σε υπαίθριες καλλιέργειες. Σε πολλές περιοχές οι παραγωγοί αχλαδιάς έχουν τεράστιο πρόβλημα με την ψύλλα. Είναι απελπισμένοι και ψεκάζουν με διάφορα φυτοφάρμακα, εγκεκριμένα και μη, προκειμένου να την αντιμετωπίσουν.

Τους ενημερώνουμε για το ωφέλιμο έντομο, που αντιμετωπίζει την ψύλλα αποτελεσματικά και περιλαμβάνεται για μεγάλη τους τύχη στα Οικολογικά Σχήματα. Το πρόβλημα είναι ότι είναι αδύνατον να προσπαθείς να συνδυάσεις εννέα χημικά με ένα ωφέλιμο έντομο. Τα Οικολογικά Σχήματα θα πρέπει να κατευθυνθούν προς τις ολοκληρωμένες λύσεις. Δεν γίνεται μόνο με αποσπασματική απελευθέρωση ωφέλιμων εντόμων ή με το «Κομφούζιο» μόνο. Θα πρέπει να συνδυάζει «Κομφούζιο», ωφέλιμα έντομα, βιολογικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα με χαμηλό ρίσκο για το περιβάλλον και τον άνθρωπο.

Να διατηρούν ανθοφόρα φυτά, που προσελκύουν φυσικούς εχθρούς. Δηλαδή, θα πρέπει να αλλάξει τελείως η νοοτροπία, αλλά όλο αυτό θέλει τεχνική υποστήριξη, η οποία δυστυχώς στην Ελλάδα δεν υπάρχει, γιατί οι γεωπόνοι είναι υποχρεωμένοι να είναι έμποροι και τράπεζες, όχι πραγματικοί σύμβουλοι.

Πέρα από τις ήδη υπάρχουσες δράσεις των Οικολογικών Σχημάτων, έχουμε καταθέσει στο υπουργείο πολύ συγκεκριμένες προτάσεις, στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης ανά καλλιέργεια. Από τα 500 εκατ. ευρώ που κατανέμονται ετησίως σε Οικολογικά Σχήματα, το ποσό που αντιστοιχεί στα ωφέλιμα έντομα και στο «Κομφούζιο» δεν είναι πάνω από 40 εκατ. ευρώ. Πολύ σωστά το υπουργείο έβγαλε επιδότηση για τα ωφέλιμα έντομα στα εσπεριδοειδή, αλλά θα πρέπει η δράση να εφαρμόζεται στη σωστή δοσολογία, όχι στην ελάχιστη δυνατή, για να πάρει κάποιος την επιδότηση.

H ουσία είναι ότι τα μεγαλύτερα κονδύλια πάνε σε Οικολογικά Σχήματα και φιλοπεριβαλλοντικά μέτρα του Στρατηγικού Σχεδίου της ΚΑΠ που είναι άστοχα, είναι καθαρά ψηφοθηρικά. Το 95% των χρημάτων κατευθύνεται σε δράσεις που είναι αμφισβητούμενες, στη βιολογική καλλιέργεια, κτηνοτροφία και μελισσοκομία, που, όπως αποδείχθηκε, μόνο βιολογική δεν είναι.

Είναι ολόκληρη φιλοσοφία το να πεις ότι «είμαι βιοκαλλιεργητής». Δεν φτάνει ένα πιστοποιητικό. Υπάρχουν κι άλλα παραδείγματα τέτοιων άστοχων δράσεων, όπως μηχανική ζιζανιοκτονία, θερινό κλάδεμα κ.ά.

Τα Οικολογικά Σχήματα είναι χρήσιμο εργαλείο, αλλά θα μπορούσε να είναι πολύ πιο χρήσιμο. Πιστεύουμε ότι μπορούν να βοηθήσουν πολύ περισσότερο στο να εκσυγχρονιστεί ο Έλληνας γεωργός και η ελληνική γεωργία να αποκτήσει μια σοβαρή στρατηγική, ώστε τα προϊόντα μας να είναι προστιθέμενης αξίας, να παράγονται με φιλοπεριβαλλοντικό τρόπο και να έχουν πολύ καλές τιμές και αποδόσεις.

Πώς βλέπετε τις εξελίξεις με τις αποκαλύψεις σχετικά με τους ελέγχους των φορέων πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων και τις μαζικές αιτήσεις για ένταξη στο πρόγραμμα;

Στείλαμε διαδοχικές επιστολές στο ΥΠΑΑΤ και στο ΕΣΥΔ με τους προβληματισμούς μας από τον Γενάρη. Λέγαμε ότι δεν γίνεται να υπάρχουν 60.000 νέοι βιολογικοί καλλιεργητές και κτηνοτρόφοι, αλλά η κατανάλωση, για παράδειγμα, σε βιολογικές ζωοτροφές ή σε ωφέλιμα έντομα να μην έχει αυξηθεί καθόλου. Βλέπαμε τα στοιχεία της αγοράς, συγκρίνοντας το 2023 με το 2024.

Εδώ και πάρα πολλά χρόνια είναι κοινό μυστικό ότι οι φορείς πιστοποίησης, κατ’ εμέ και με τις ευχές του υπουργείου, δίνουν πιστοποιητικά χωρίς πραγματικά να ελέγχουν αυτούς τους ανθρώπους. Ο μόνος πραγματικός έλεγχος γίνεται από τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ, που ελέγχουν για υπολείμματα χημικών δραστικών ουσιών.

Για εμάς, οι έλεγχοι από το υπουργείο προς τους πιστοποιητικούς οργανισμούς θα πρέπει να κινηθούν σε τρεις άξονες:

1. Χημικά υπολείμματα.
2. Τιμολόγια αγοράς εισροών στο myData.
3. Ψηφιακή συνταγογράφηση γεωργικών φαρμάκων.

Αυτές είναι οι προτάσεις μας προς το υπουργείο, προκειμένου να βρεθούν ποιοι από τους πιστοποιητικούς οργανισμούς κάνουν σοβαρά τη δουλειά τους και ποιοι όχι.

Μας δίνεται μια πολύ μεγάλη ευκαιρία, έστω και μέσα από αυτή την αρνητική δημοσιότητα, να συντάξουμε τη στρατηγική της αγροτικής οικονομίας και προσέγγισης στην Ελλάδα. Τα κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σημαντικά και μπορούν να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, να βοηθήσουν τον Έλληνα αγρότη να γίνει ανταγωνιστικός, αποτελεσματικός και σύγχρονος. Αυτό πρέπει να το εκμεταλλευτούμε. Δηλαδή, την απειλή πρέπει να τη δούμε σαν ευκαιρία. Ως πρόεδρος του ΕΒΙΟΦ, με τα μέλη του, είμαστε εδώ να βοηθήσουμε όσο μπορούμε το υπουργείο, αλλά και όλους τους συνεργάτες μας, προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι πάνε τα κονδύλια προς τη σωστή κατεύθυνση.

Πόσο πλήττεται από τις αποκαλύψεις και τη δημοσιότητα τόσο ο κλάδος της βιολογικής φυτοπροστασίας όσο και οι πραγματικοί βιοκαλλιεργητές;

Ως γνωστόν, μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά. Για παράδειγμα, τώρα οι πραγματικοί παραγωγοί περιμένουν να πληρωθούν τις επιδοτήσεις για τα βιολογικά ή το «Κομφούζιο» και ακόμα δεν έχει γίνει καμία πληρωμή. Όταν κάποιος ακολουθεί τη δράση πραγματικά, δηλαδή βάζει ωφέλιμα έντομα, κάνει «Κοµφούζιο» και προχωράει σε μια σειρά από έξοδα, χωρίς να παίρνει εγκαίρως την επιδότηση, επειδή πρέπει να ελεγχθούν οι δήθεν βιοκαλλιεργητές, αυτό από μόνο του είναι αποθαρρυντικό.

Ως κλάδος ή ως εταιρείες, θα θέλατε να επενδύσετε σε ένα δίκτυο καταστημάτων που να είναι μόνο για βιολογική φυτοπροστασία;

Σε πρόσφατες επισκέψεις μου, με μεγάλη μου λύπη αντιλήφθηκα το πόσο πίσω είναι τα γεωπονικά μαγαζιά σε πολλές περιοχές στο θέμα της βιολογικής φυτοπροστασίας. Για μένα, όλοι όσοι πουλάνε φυτοπροστατευτικά προϊόντα, θα έπρεπε να εκπαιδεύονται και να καταρτίζονται κάθε χρόνο για ό,τι νέο υπάρχει στην αγορά, προκειμένου να έχουν το δικαίωμα πουλήσουν γεωργικά εφόδια. Πέραν του ότι δεν έχουν γνώσεις πάνω στη βιολογική φυτοπροστασία, την πολεμάνε κιόλας και την απορρίπτουν, λέγοντας ότι «είναι άχρηστο», «είναι ακριβό», «δεν δουλεύει». Είναι πιο εύκολο να το ισχυριστεί αυτό, από το να καθίσει να μάθει για τα ωφέλιμα έντομα και τα βιολογικά φυτοπροστατευτικά, καθώς και τον συνδυασμό τους με τα εγκεκριμένα χημικά. Αυτού του είδους η εκπαίδευση δεν υπάρχει στην Ελλάδα.

Ποια «όπλα» είναι οι νέες τάσεις στη βιολογική φυτοπροστασία, που θα είναι σύντομα διαθέσιμα και για τους Έλληνες αγρότες;

Ακόμα και στα ωφέλιμα έντομα υπάρχουν νέα δεδομένα. Μαθαίνουμε πώς να τα παράγουμε βιομηχανικά και πώς να τα εξαπολύουμε πιο εύκολα. Είναι και αυτό μια επανάσταση για εμάς, όπως και η χρήση φυτών ως «τράπεζες» για την ανάπτυξη και τη διατήρηση ωφελίμων εντός και γύρω από την καλλιέργεια, που λειτουργούν σαν ασπίδα προστασίας.

Άλλη νέα μέθοδος είναι οι παθογόνοι ιοί, με τους οποίους ψεκάζουμε τα έντομα για να τα εξοντώσουν. Ήδη, εφαρμόζεται σε μεγάλη κλίμακα στον κόσμο και έρχεται και στην Ελλάδα. Οι ωφέλιμοι –εντομοπαθογόνοι– νηματώδεις (ΕΡΝ) είναι, επίσης, μια καινούργια σχετικά μέθοδος. Με αυτούς «ποτίζουμε» το έδαφος ή ψεκάζουμε το φυτό. Μόλις έλθουν σε επαφή με το έντομο-στόχο, θα διεισδύσουν μέσα από την επιδερμίδα του και θα το εξοντώσουν.

Επιπλέον, για την καταπολέμηση των βλαβερών νηματωδών γίνεται εκτεταμένη έρευνα σε ωφέλιμους μύκητες και βακτήρια. Ένας άλλος τομέας της βιολογικής φυτοπροστασίας, για τον οποίο έχει γίνει πολλή συζήτηση τώρα τελευταία και στις Βρυξέλλες, είναι τα πεπτίδια.