Τις εφιαλτικές στιγμές που έζησε ο αγροτικός κόσμος της Ιρλανδίας περιγράφει στην «ΥΧ» ο πρόεδρος της κορυφαίας αγροτικής οργάνωσης της χώρας (IFA), Joe Healy. Παράλληλα, όμως, αναφέρθηκε και στις αλλαγές που συντελέστηκαν μόλις η Ιρλανδία βγήκε από την κρίση, με αποτέλεσμα ο πρωτογενής τομέας να εκτοξευθεί. Παρά ταύτα, ο Joe Healy καταθέτει τον προβληματισμό του για το μέλλον της αγροτικής οικονομίας της χώρας του, με αφορμή το ενδεχόμενο Brexit.
Ποιες ήταν οι οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης στον γεωργικό και αγροδιατροφικό τομέα γενικά;
Η οικονομική κρίση το 2009 είχε τεράστια αρνητική επίδραση στη γεωργία. Τα γεωργικά εισοδήματα έπεσαν κατά 30% το 2009, με μέσο όρο εισοδήματος 12.000 ευρώ εκείνη τη χρονιά, καθώς οι τιμές των προϊόντων κατέρρευσαν. Επιπλέον, εξαιτίας της κατάρρευσης των δημόσιων οικονομικών της Ιρλανδίας, η χρηματοδότηση των κοινοτικών και εθνικών μέτρων, ειδικά αυτών που είναι στο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης, περιορίστηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της ύφεσης. Μεταξύ 2008-2014, οι πληρωμές ενισχύσεων των αγροτών μειώθηκαν κατά 20%, από 1,9 δισ. ευρώ σε 1,5 δισ. ευρώ. Η αποδυνάμωση της στερλίνας είχε, επίσης, μεγάλη επίδραση, με το ευρώ και τη στερλίνα να έχουν την ίδια αξία στα τέλη του 2008. Για τον εξωστρεφή αγροδιατροφικό τομέα, το αποτέλεσμα ήταν η πτώση των εξαγωγών σε 7 δισ. το 2009, από 9 δισ. ευρώ σε σχέση με δύο χρόνια νωρίτερα. Η εξέλιξη αυτή είχε ως επακόλουθο και την απώλεια θέσεων εργασίας. Το μέγεθος της μείωσης των γεωργικών εισοδημάτων, αλλά και των εξωγεωργικών φαίνεται από την αύξηση των μελών γεωργικών οικογενειών που λαμβάνουν τη Γεωργική Βοήθεια, μια εισοδηματική ενίσχυση κοινωνικής πρόνοιας. Το 2007, 7.500 οικογένειες έλαβαν αυτή την πληρωμή. Ο αριθμός αυτός έφτασε γρήγορα τις 11.000 και μόλις τα τελευταία δύο χρόνια άρχισε να μειώνεται.
Ποιες ήταν οι κοινωνικές επιπτώσεις στους αγρότες και στον κόσμο που ζει στην ύπαιθρο;
Η ανεργία αυξήθηκε γρήγορα κατά τη διάρκεια της ύφεσης, από 6% στα μέσα του 2008 σε 15% στις αρχές του 2012. Από τότε η εικόνα έχει αντιστραφεί, με τη δημιουργία θέσεων εργασίας τα τελευταία τρία χρόνια. Κατά συνέπεια, το ποσοστό της ανεργίας είναι πιο κάτω από 9%. Η Ιρλανδία, επίσης, βίωσε μεγάλο κύμα μετανάστευσης, όταν το 2013 σχεδόν 90.000 μετανάστευσαν για την αναζήτηση εργασίας. Η ανεργία στους νέους ήταν πολύ υψηλή και η ύπαιθρος της Ιρλανδίας υπέφερε πολύ από αυτό. Πολλά μέλη οικογενειών και κοινοτήτων μετανάστευσαν.
Ο γεωργικός και αγροδιατροφικός τομέας βοήθησε στην έξοδο από την κρίση;
Η αγροτική παραγωγή και ο αγροδιατροφικός τομέας έχουν συνεισφέρει σε μεγάλο βαθμό στην ανάκαμψη της Ιρλανδίας, με τις αγροδιατροφικές εξαγωγές να αυξάνονται περισσότερο από 50% από το 2009, φτάνοντας τώρα σχεδόν 11 δισ. ευρώ! Αυτό αντιπροσωπεύει πάνω από το 10% των εξαγωγών της μεταποίησης. Έχουν γίνει επενδύσεις τόσο άμεσα στην αγροτική παραγωγή όσο και σε παράλληλες δραστηριότητες. Οι επενδύσεις αυτές αφορούν κυρίως τη διεύρυνση της παραγωγικής ικανότητας γάλακτος και γαλακτοκομικών και σχετίζονται με τα δεδομένα που θα προκύψουν από την κατάργηση των ποσοστών γάλακτος. Θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν στην κατασκευή αγροτικών έργων, αγροτικών υπηρεσιών, στο μάρκετινγκ και στην έρευνα τροφίμων. Αυτές οι θέσεις βρίσκονται κυρίως εκτός των μεγάλων πόλεων και, ως εκ τούτου, συνεισφέρουν περισσότερο σε μία πιο ισορροπημένη περιφερειακή ανάκαμψη. Τα οφέλη από την ανάπτυξη κυρίως μένουν στην Ιρλανδία, διότι υπάρχει μικρή εισαγωγή προϊόντων, αλλά και μεγάλο ποσοστό του αγροδιατροφικού τομέα ανήκει σε Ιρλανδούς ιδιοκτήτες.
Απέτυχε ο ανταγωνισμός στην ευρωπαϊκή αγορά λιπασμάτων
Ποιες είναι οι προοπτικές, πλέον;
Οι χαμηλές τιμές των προϊόντων το 2016 πιέζουν ξανά τα γεωργικά εισοδήματα, με τους Ιρλανδούς αγρότες να απαιτούν από την κυβέρνηση να πάρει πίσω τις περικοπές των εθνικών μέτρων, καθώς έχουν βελτιωθεί τα δημόσια οικονομικά. Η απειλή για έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ δημιουργεί, επίσης, μεγάλη ανησυχία. Το 40% των εξαγωγών προϊόντων διατροφής κατευθύνεται στη Βρετανία και μια μεγάλη υποτίμηση της στερλίνας μπορεί να μειώσει σημαντικά την αξία των εξαγωγών. Μακροπρόθεσμα, η έξοδος από την ΕΕ θα είχε αρνητικές επιπλοκές στο εμπόριο και στα γεωργικά εισοδήματα συνολικά. Το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων για το διεθνές εμπόριο είναι, επίσης, ιδιαίτερα σημαντικό για τον ιρλανδικό αγροδιατροφικό τομέα. Ο σημαντικός τομέας του βόειου κρέατος είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στην απειλή αύξησης του όγκου των εισαγωγών από τις εισαγωγές χαμηλού κόστους. Η Νότια Αμερική ή οι ΗΠΑ δεν τηρούν τις υψηλές προδιαγραφές των Ιρλανδών και Ευρωπαίων βοοτρόφων και αυτό οδηγεί σε αθέμιτο ανταγωνισμό.
Παρά τις θετικές, συνολικά, εξελίξεις, το κόστος των εισροών συνεχίζει να αυξάνεται. Για παράδειγμα, το κόστος και η αδυναμία δανεισμού, τα λιπάσματα, αποτελούν προβλήματα-«κλειδί». Πώς μπορούν οι αγρότες να τα αντιμετωπίσουν αυτά;
Το μεγάλο κόστος εισροών είναι ένα μείζον πρόβλημα, οι τιμές των λιπασμάτων και το κόστος δανεισμού υπονομεύουν την ανταγωνιστικότητα των Ιρλανδών αγροτών. Η εθνική συνομοσπονδία IFΑ διεξάγει μεγάλη εκστρατεία για τα λιπάσματα, για να τονίσει την αποτυχία της λειτουργίας ανταγωνισμού στην ευρωπαϊκή αγορά λιπασμάτων, όπου οι κατασκευαστές αυξάνουν άδικα τα κέρδη τους εις βάρος των αγροτών. Η IFA κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταργήσει αμέσως τους δασμούς στις εισαγωγές λιπασμάτων. Οι Ιρλανδοί αγρότες πληρώνουν επιτόκια 2% υψηλότερα κατά μέσο όρο σε σύγκριση με τους Ευρωπαίους συναδέλφους τους. Αυτό αντανακλά τα υψηλά κόστη δανεισμού των ιρλανδικών τραπεζών και την έλλειψη ανταγωνισμού στην ιρλανδική αγορά.
Συνέντευξη στον Νίκο Λάππα
Διαβάστε ακόμη: Το αγροτικό θαύμα της Ιρλανδίας παράδειγμα προς μίμηση
