«Καμιά Άλλη Γη»: Το ντοκιμαντέρ για τον ξεριζωμό των Παλαιστίνιων χωρικών της Δυτικής Όχθης

Η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ το 1948 σηματοδότησε τον εκτοπισμό περίπου 700.000 Παλαιστίνιων από την περιοχή που θεωρούσαν ιστορικά ως πατρίδα τους. Ήταν η λεγόμενη «Νάκμπα», γνωστή και ως Παλαιστινιακή Καταστροφή για τους ανθρώπους που την έζησαν.

Μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1948, μία από τις περιοχές που δεν πέρασαν στα χέρια του Ισραήλ ήταν η Δυτική Όχθη, η οποία προσαρτήθηκε από την Ιορδανία. Εκεί ζούσαν εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι Άραβες, γηγενείς και πρόσφυγες. Η περιοχή παρέμεινε υπό ιορδανική κυριαρχία μέχρι τις 7 Ιουνίου του 1967, όταν και κατελήφθη από το Ισραήλ στο πλαίσιο του Πολέμου των Έξι Ημερών.

Στα χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι σήμερα, διαδοχικές ισραηλινές κυβερνήσεις έχουν συντελέσει στην ανέγερση πάνω από 100 παράνομων οικισμών στη Δυτική Όχθη και την εγκατάσταση εκατοντάδων χιλιάδων Εβραίων εποίκων στα κατεχόμενα παλαιστινιακή εδάφη, ως μέρος μιας απροκάλυπτα αποικιοκρατικής πολιτικής. Φυσικά, η «συνύπαρξη» με τους Παλαιστίνιους κατοίκους της περιοχής μόνο ειρηνική δεν μπορεί να χαρακτηριστεί.

«Η αποξένωση των οικογενειών της Μασάφερ Γιάτα από τη γη τους σημαίνει την καταστροφή της κοινότητας και του τρόπου ζωής τους, ως αγρότες», αναφέρει το σημείωμα των δημιουργών της ταινίας

Οι τελευταίοι βλέπουν συστηματικά την πατρογονική τους γη να δεσμεύεται με δόλιες μεθόδους ή να βανδαλίζεται από τους εποίκους. Φέτος, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έκρινε και με τη βούλα παράνομη την 57χρονη κατοχή της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ, τονίζοντας στη σχετική γνωμοδότησή του ότι οι ισραηλινές πολιτικές και πρακτικές εποικισμού στην περιοχή λαμβάνουν χώρα κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου.

Το παράνομο κατοχικό καθεστώς, οι οργανωμένες επιθέσεις και οι διωγμοί που βιώνουν εδώ και δεκαετίες οι Παλαιστίνιοι της Δυτικής Όχθης από το επικυρίαρχο Ισραήλ ήταν μια πραγματικότητα λίγο έως πολύ γνωστή, στηριγμένη σε πλήθος μαρτυριών και ντοκουμέντων, πολύ πριν την καταδίκη τους με κάθε επισημότητα από το ανώτατο δικαστήριο του ΟΗΕ.

Πλέον, υπάρχει ένα ντοκιμαντέρ που αποτυπώνει με γενναιότητα σε εικόνες αυτό το διαχρονικό, οργανωμένο και χειρουργικά εκτελεσμένο έγκλημα. Η κινηματογραφική παραγωγή, η οποία κέρδισε το Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στο φετινό Φεστιβάλ Βερολίνου, εστιάζει στον ξεριζωμό των παλαιστινιακών χωριών στην περιοχή Μασάφερ Γιάτα, καταγράφοντας τα συμβάντα από το καλοκαίρι του 2019 μέχρι και τον Οκτώβριο του 2023· πριν, δηλαδή, τα γεγονότα της πολύνεκρης επίθεσης που πραγματοποίησε η ισλαμιστική οργάνωση Χαμάς (σ.σ. 7/10/2023), ανάβοντας τη σπίθα για τον γενοκτονικό πόλεμο που διεξάγει έκτοτε το Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας, με επίσημο απολογισμό τουλάχιστον 43.000 νεκρούς μέχρι στιγμής (συμπεριλαμβανομένων θυμάτων και στη Δυτική Όχθη).

Ο Παλαιστίνιος ακτιβιστής Μπάζελ Άντρα, μαζί με μια ομάδα κινηματογραφιστών, πρωτοστατεί της «αντίστασης». Καταγράφει με την κάμερά του για περισσότερα από πέντε χρόνια τη σταδιακή καταστροφή του χωριού του. Όλα ξεκινούν μετά από μια απόφαση ισραηλινού δικαστηρίου, με την οποία κηρύσσονται κατεδαφιστέα τα χωριά των Παλαιστινίων, με την πρόφαση της εγκατάστασης ενός πεδίου στρατιωτικής εκπαίδευσης στη θέση τους. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα σχέδιο με σκοπό την αναχαίτιση και την απομόνωση των Παλαιστινίων.

Οι στρατιώτες γκρεμίζουν τα σπίτια των οικογενειών που μένουν εκεί, στο πλαίσιο της μεγαλύτερης επιχείρησης εκτοπισμού στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, η οποία καλύπτεται επιδερμικά από τα ξένα μέσα ενημέρωσης. Κινηματογραφώντας το έγκλημα, ο Μπάζελ προσπαθεί να τραβήξει τα βλέμματα της διεθνούς κοινότητας και να εμποδίσει το Ισραήλ από το να συνεχίσει ανενόχλητο το έργο της εκκαθάρισης της Δυτικής Όχθης.

Μέσα από σωρεία ανατριχιαστικών πλάνων-ντοκουμέντων από τις ισραηλινές επιχειρήσεις και επιδρομές ενάντια στις ανυπεράσπιστες παλαιστινιακές κοινότητες, η ταινία αποτυπώνει τις μεθόδους με τις οποίες το Ισραήλ έχει επιλέξει να παρενοχλεί, να εκφοβίζει, να ασκεί βία και εν τέλει να εκτοπίζει τους Παλαιστίνιους χωρικούς της Δυτικής Όχθης, χειραγωγώντας ακόμα και το νομικό σύστημα, προκειμένου να παρακάμπτει τα θεμελιώδη δικαιώματά τους.

Την ίδια στιγμή, οι παράνομοι ισραηλινοί οικισμοί επεκτείνονται με τις ευλογίες της κυβέρνησης Νετανιάχου και τα ακροδεξιά στοιχεία που κατοικούν εκεί διεξάγουν επιθέσεις στους παλαιστινιακούς οικισμούς, υπό την ανοχή και τη συνοδεία του ισραηλινού στρατού, ο οποίος, φυσικά, επιβλέπει και συνεπικουρεί το έργο των κατεδαφίσεων.

Το σημαντικότερο σε όλη αυτή την καταγραφή; Οι εικόνες του ντοκιμαντέρ σπάνε κόκαλα με την κρυστάλλινη αλήθεια τους και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των κεντρικών προσώπων αποπνέουν γνησιότητα, χωρίς να χρειάζεται οι κινηματογραφιστές να καταφεύγουν σε στημένα τεχνάσματα συναισθηματικού εκβιασμού.

Ιστορικό πλαίσιο

Η Μασάφερ Γιάτα είναι μια όμορφη ορεινή περιοχή, σπαρμένη με 20 αρχαία παλαιστινιακά χωριά στο νότιο άκρο της Δυτικής Όχθης. Οι χωρικοί της περιοχής είναι αγρότες και πολλοί ζουν σε παλιά πέτρινα κτίσματα και σπηλιές.

Τα μικρά χωριουδάκια της περιοχής εμφανίζονται στους χάρτες πριν από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, όπως για παράδειγμα στον βρετανικό χάρτη της Παλαιστίνης του 1945 (ως Al Mufaqqara, Al Markaz, Al Fakheit, Jinba – βλ. φωτογραφία). Παρ’ όλα αυτά, η ισραηλινή κατοχή δεν αναγνωρίζει την ύπαρξή τους. Τα χωριά έχουν αφαιρεθεί από τους ισραηλινούς χάρτες.

Το 1980, ο ισραηλινός στρατός κήρυξε τη γη στην περιοχή Μασάφερ Γιάτα ζώνη στρατιωτικής εκπαίδευσης, που σήμαινε ότι δεν ήταν πλέον ανοιχτή στους Παλαιστίνιους. Αργότερα, αποκαλύφθηκε από δύο απόρρητα ισραηλινά κρατικά έγγραφα ότι, όπως εξηγούσε ο Αριέλ Σαρόν, πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ και τότε υπουργός Γεωργίας, αυτό έγινε για να εκτοπιστούν τα χωριά και η περιοχή να διατεθεί σε Ισραηλινούς εποίκους.

Ο Μπάζελ Άντρα, ο σκηνοθέτης της ταινίας, γεννήθηκε σε ένα από αυτά τα χωριά το 1996. Τρία χρόνια αργότερα, το 1999, ο στρατός διέταξε όλους τους Παλαιστίνιους κάτοικους της Μασάφερ Γιάτα να φύγουν για να χρησιμοποιηθεί η περιοχή τους ως έδαφος για στρατιωτική εκπαίδευση.

Έτσι ξεκίνησε από τους γονείς του Μπάζελ και τους γείτονές τους ο αγώνας να σώσουν τα χωριά από τον εκτοπισμό. Το 2000, οι Παλαιστίνιοι κάτοικοι της περιοχής, που δεν έχουν δικαίωμα ψήφου και ζουν υπό κατοχή, προσέγγισαν μια ομάδα ισραηλινών δικηγόρων για να τους εκπροσωπήσει στο Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ κατά του διωγμού.

Το 2022, μετά από δύο δεκαετίες μακράς νομικής μάχης, το Ανώτατο Δικαστήριο έδωσε το πράσινο φως στον ισραηλινό στρατό να προχωρήσει στον εκτοπισμό, που αποτελεί τη μεγαλύτερη πράξη αναγκαστικής μετακίνησης πληθυσμού στη Δυτική Όχθη από την κατάκτησή της το 1967.

Η απόφαση της καταστροφής των παλαιστινιακών χωριών και ο εκτοπισμός περίπου 1.800 ανθρώπων πυροδότησε παγκόσμια κατακραυγή και θεωρείται από πολλούς, μεταξύ των οποίων η Διεθνής Αμνηστία και ειδικούς των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, έγκλημα πολέμου. Ένας από τους τρόπους που ο στρατός προχωρά στον εκτοπισμό είναι το συστηματικό γκρέμισμα κατοικιών με μηχανήματα.

Ταυτόχρονα, η ισραηλινή πολιτική διοίκηση στη Δυτική Όχθη απορρίπτει το 98% των αιτήσεων Παλαιστινίων για οικοδομικές άδειες, ενώ επιτρέπει ελεύθερα την εγκατάσταση εποίκων από το Ισραήλ στην περιοχή.

Αυτή η αποικιοκρατική πολιτική χρησιμοποιεί τον στρατιωτικό νόμο για να αναγκάσει τις οικογένειες να εγκαταλείψουν την γη των γονιών τους, αφού δεν μπορούν να χτίσουν και να κατοικήσουν νόμιμα. Όλα τα σπίτια, τα σχολεία, τα πηγάδια και οι δρόμοι θεωρούνται «παράνομα» και σημειώνονται για καταστροφή. Η ίδια η ύπαρξη των Παλαιστινίων στην ιδιόκτητη γη τους είναι παράνομη.

Από το Δελτίο Τύπου που συνοδεύει την κυκλοφορία της ταινίας.

Μια ισραηλινοπαλαιστινιακή κολεκτίβα

Πάνω στα χαλάσματα αυτής της τρομακτικής επίδειξης ισχύος από τη μια πλευρά προς την άλλη λαμβάνει χώρα και μια απροσδόκητη σύμπραξη, η οποία γίνεται η πιο ελπιδοφόρα υπενθύμιση προς όλους μας ότι μπορεί να καρποφορήσει ο σπόρος της ομόνοιας: Ο Μπάζελ θα λάβει την απρόσμενη βοήθεια του μαχητικού Ισραηλινού δημοσιογράφου Γιουβάλ Αμπραχάμ, ο οποίος είναι αποφασισμένος να εκθέσει τις ανομίες και τις ωμότητες των συμπατριωτών του.

Σιγά-σιγά, ένας δεσμός ειλικρινούς φιλίας θα καρποφορήσει ανάμεσα σε Μπάζελ και Γιουβάλ, καθώς οι δυο τους αντιπαλεύουν συστρατευμένοι τον ισραηλινό ζυγό. Εκτός από τους δύο, τη σκηνοθεσία του ντοκιμαντέρ υπογράφουν η Ισραηλινή διευθύντρια φωτογραφίας Ρέιτσελ Ζορ και ο Παλαιστίνιος κινηματογραφιστής Χαμντάν Μπαλάλ, συμπληρώνοντας μια κολεκτίβα ακτιβιστών με εντελώς αναπάντεχη σύνθεση.

Η συνύπαρξη των δύο ανδρών είναι μια αντιφατική συνθήκη, η οποία υπερτονίζεται, αλλά δεν οριοθετείται από τη μεταξύ τους ανισότητα, όπως αυτή αποτυπώνεται στην καθημερινότητα του καθενός: O Μπάζελ επιβιώνει υπό καθεστώς σκληρής κατοχής, συμβιώνοντας με την απομόνωση, τον φόβο και την ανασφάλεια, σαν αυτή που κάποτε ζούσαν οι Εβραίοι στη ναζιστική Γερμανία (όπως εύστοχα λέει ο ίδιος), ενώ ο Γιουβάλ ζει χωρίς περιορισμούς και είναι ελεύθερος, αν και κατακεραυνώνεται από τους εθνικιστές συμπατριώτες του για το γεγονός ότι στέκεται στη… σωστή πλευρά της Ιστορίας.

Βλέποντας την ταινία, αντιλαμβανόμαστε ότι βασικά προνόμια που ένας Ισραηλινός έχει δεδομένα, όπως η στέγαση και η πρόσβαση στην εκπαίδευση και την αγορά εργασίας, είναι αδιανόητα για την άλλη πλευρά, ή χρειάζεται να αγωνιστεί και να ρισκάρει κανείς ακόμα και τη ζωή του για να διεκδικήσει ακόμα και τα πιο στοιχειώδη…

«Έξωση» από τις αγροτικές περιοχές

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των ντόπιων στην πολύπαθη περιοχή Μασάφερ Γιάτα, το κυβερνητικό σχέδιο αποσκοπεί στον εκτοπισμό των Παλαιστινίων της υπαίθρου από την πατρογονική τους γη και τη συγκέντρωσή τους στα γκέτο των αστικών κέντρων, χωρίς κανένα περιουσιακό στοιχείο. «Όταν τα σπίτια των οικογενειών της Μασάφερ Γιάτα καταστρέφονται, οι ένοικοί τους δεν έχουν πού να καταφύγουν.

Οι επιλογές τους είναι είτε να ξαναχτίσουν τα σπίτια τους, είτε να μείνουν άστεγοι, ή να καταφύγουν σε νοικιασμένα διαμερίσματα, στις πλημμυρισμένες από ανθρώπους παλαιστινιακές πόλεις, που δεν έχουν χώρο για τις καλλιέργειες και τα ζώα τους. Η αποξένωση από τη γη τους σημαίνει την καταστροφή της κοινότητας και του τρόπου ζωής τους, ως αγρότες», αναφέρει το σημείωμα των δημιουργών της ταινίας.

Ωστόσο, το ντοκιμαντέρ γίνεται, μεταξύ άλλων, κοινωνός της άκαμπτης θέλησης των γηγενών χωρικών να αγωνισθούν για να παραμείνουν στον τόπο τους, να υπερασπισθούν τη γη και τις εστίες τους και να εξασφαλίσουν μια αξιοπρεπή διαβίωση, κόντρα στους πάνοπλους εξουσιαστές, που τους θέλουν γκετοποιημένους και χωρίς προοπτικές.

Το «No Other Land» είναι πραγματικά το ντοκιμαντέρ που τα λέει και τα δείχνει όλα για το έγκλημα του Ισραήλ στη Δυτική Όχθη. Συνιστά, δε, μια θαρραλέα καλλιτεχνική διακήρυξη, η οποία υποδεικνύει τα βήματα προς μια ενωμένη αντίσταση των ελεύθερα σκεπτόμενων ανθρώπων ενάντια στο ισραηλινό «Απαρτχάιντ», κατανοώντας ότι μόνο μέσα από κοινή χάραξη πορείας και αλληλοκατανόηση θα μπορέσουν να επιτευχθούν οι απαιτούμενες συνθήκες ισότητας και δικαιοσύνης μεταξύ των δύο λαών.

Η ταινία κυκλοφορεί από τις 17 Οκτωβρίου σε διανομή της Filmtrade.