Η μαγεία της ελληνικής παράδοσης πάνω σε ένα τσακώνικο χαλί

Το πρόσταζε η παράδοση. Μόλις τέλειωναν το δημοτικό οι κοπέλες, μάθαιναν ή μοδιστρική ή υφαντική. Ότι έφτιαχναν, το έβαφαν, μάλιστα οι ίδιες. Τα φύλλα από κυπαρίσσι έβγαζαν το σκούρο πράσινο, η ροδιά το κίτρινο, τώρα δε βρίσκεις μπογιά να βάψεις τα νήματα. Βρίσκεις δεν βρίσκεις, ακόμα θέλει πάνω από δύο μήνες για να φτιαχτεί ένα κιλίμι. Δέκα μέρες δουλειάς το τετραγωνικό μέτρο!

Και κάτι επίσης σημαντικό: ο τσακώνικος αργαλειός είναι όρθιος, για να βγαίνουν τα υφαντά μονοκόμματα, να είναι πιο ανθεκτικά. Οι δε Κοσμίτες ήταν οι κατεξοχήν χτενάδες (ή «γιωργατζάδες»), αυτοί που κατασκεύαζαν τα χτένια του αργαλειού, 250 ευρώ, παρακαλώ, το τετραγωνικό μέτρο.

Παλιά τα πουλούσανε με το κιλό. το νήμα το έφερνε αυτός που έδινε την παραγγελίαι. Και φυσικά υπάρχουν στάνταρ σχέδια. Χτενάκι, κορδονάκι, τριανταφυλλάκι, οι φιόγκοι, ο ιβίσκος, η γλάστρα της ζωής, του Β. Τσούχλου – του Λενιδιώτη ζωγράφου που τους σχεδίασε ένα και τους το άφησε ενθύμιο.

Στο νοτιοανατολικό τμήμα της επαρχίας Κυνουρίας του νομού Αρκαδίας, εκτείνεται η περιοχή της Τσακωνιάς. Η περιοχή αυτή χαρακτηρίζεται από κάποιες ιδιαιτερότητες, οι οποίες είναι αξιοσημείωτες όπως η διάλεκτος της, απομεινάρι της αρχαίας δωρικής, ο δαιδαλώδης χώρος της, ο οποίος αναπαριστά το λαβύρινθο του Μινώταυρου της Κρήτης, η ενδυμασία της (ο τσουμπές = το νυφικό των γυναικών) την οποία βλέπει κανείς πλέον στις εθνικές παρελάσεις και ο αργαλειός και τα υφαντά της, τα οποία δεν μπορεί κανείς να εντοπίσει σε άλλο μέρος της Ελλάδας και σηματοδοτούν την παραδοσιακή υφαντική τέχνη της περιοχής.

Αυτή η παραδοσιακή υφαντική τέχνη, η οποία ξεκίνησε στο τέλος του 18ου και αρχές του 19ου αιώνα (ένα κιλίμι από το 1890 στη μονή Ελώνης πιστοποιεί την ύπαρξη της) για καθαρά πρακτικούς και βιοποριστικούς λόγους. Στην αρχή ύφαιναν σακιά για τη μεταφορά των σιτηρών από τα χωράφια, ταγάρια για να παίρνουν στη δουλειά τους είτε τα τρόφιμά τους και διαδρόμους και κιλίμια για να στρώνουν τα σπίτια τους το χειμώνα ή για προίκα στα παιδιά τους.

Τα υφαντά αυτά δημιουργούνταν και δημιουργούνται σε έναν μοναδικό αργαλειό, καθώς είναι όρθιος και το πλεονέκτημά του είναι πως σε αυτόν τα υφαντά βγαίνουν μονοκόμματα γι’ αυτό και είναι μεγαλύτερης ανθεκτικότητας και επίσης το ότι υφαίνεται στις διαστάσεις που ο καθένας επιθυμεί.

Αρχικά τα σχέδιά τους ήταν απλά, έπειτα γεωμετρικά και αργότερα η θεματολογία τους ήταν παρμένη από τη φύση από όπου προέρχονταν και τα υλικά για το χρωματισμό των νημάτων. Τα συστατικά τους αρχικά ήταν μαλλί, με μαλλί όμως για προφύλαξη από το σκώρο. Στη σημερινή εποχή είναι το στιμόνι βαμβάκι και η ύφανση μαλλί. Όλα τα προαναφερθέντα συντελούν στο να είναι μια δύσκολη τέχνη. Μόνο αν διαθέτεις υπομονή, μεράκι, αγάπη και χρόνο γι’ αυτά εξασκείς την τέχνη αυτή.

Σήμερα υπάρχουν ακόμα εργαλειοί σε αρκετά σπίτια. Σε τοπικές εκθέσεις που διοργανώνονται τακτικά στην περιοχή της Κυνουρίας, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει και συχνά να αγοράσει τα υφαντά της περιοχής. Μια αντιπροσωπευτική έκθεση υφαντών φιλοξενείται στην συλλογή του Λαογραφικού Μουσείου στα Πέρα Μέλανα.

Από τις λίγες γυναίκες που ασχολούνται θέλοντας να συνεχίσουμε την παράδοση που μας κληροδότησαν οι προγιαγιάδες μας είμαστε και εμείς. Μπορείτε να μας βρείτε στον Τυρό Κυνουρίας πάνω στον επαρχιακό δρόμο Αθηνών – Λεωνιδίου, δίπλα στο πρατήριο SHELL και να επισκεφθείτε την έκθεσή μας και να θαυμάσετε από κοντά τη δουλειά μας.

Κεντρική Φωτογραφία: Φίλιππος Κατσιγιάννης @TRAVEL BOOK