Από τους δυναμίτες, τα ηλεκτρονικά συστήματα παρακολούθησης μέχρι και τα δίχτυα, οι εμπλεκόμενοι σε αυτές τις δραστηριότητες βρίσκουν τρόπους να αλιεύουν μεγάλες ποσότητες ψαριών και να τις διακινούν στην αγορά χωρίς παραστατικά. Η «ΥΧ», με ρεπορτάζ από όλη την Ελλάδα, προσπαθεί να παρουσιάσει την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στον τομέα της αλιείας, τα προβλήματα των επαγγελματιών ψαράδων, αλλά και την καταστροφή του θαλάσσιου πλούτου της πατρίδας μας.
Σε απόγνωση βρίσκονται οι αλιείς της Μαγνησίας, καθώς, πέρα από τα γνωστά προβλήματα που αντιμετωπίζουν (αύξηση φορολογικών-ασφαλιστικών συντελεστών, έλλειψη αλιευτικού πληθυσμού), βρίσκονται αντιμέτωποι και με την παράνομη αλιεία, η οποία παρουσιάζει αυξητικές τάσεις, τόσο σε ερασιτεχνικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο.
Η άδεια
Σύμφωνα με τον πρόεδρο Παράκτιων Αλιέων Βόλου, Χρήστο Ξηραδάκη, «το φαινόμενο με τη χρήση ρομβοειδών διχτυών (συρόμενος σάκος) από μηχανότρατες ή το ψάρεμα στον βυθό της θάλασσας με υποβρύχιες μπουκάλες λαμβάνει ανησυχητικά μεγάλες διαστάσεις. Όπως αποδεικνύεται, η κατάργηση της άδειας ερασιτεχνικής αλιείας ευνοεί τέτοιες παραβατικές συμπεριφορές, τόσο στον Παγασητικό όσο και στο Ανατολικό Πήλιο, οι οποίες ενισχύονται και από τους ελλιπείς ελέγχους του λιμεναρχείου, λόγω μη επαρκούς προσωπικού. Μπήκαν όλοι στη θάλασσα και αλιεύουν εντατικά».
Θλιβερή πραγματικότητα εξακολουθεί να αποτελεί η παράνομη αλιεία στη Δυτική Ελλάδα, κυρίως, στην Αιτωλοακαρνανία, η οποία διαθέτει το 42% των λιμνοθαλάσσιων εκτάσεων της χώρας. Λόγω των συνθηκών που επικρατούν στις συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές, ευνοείται η ανάπτυξη ψαριών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως το μεγάλο μέγεθος. Ωστόσο, οι επαγγελματίες αλιείς αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα από τη μη εφαρμογή των νόμων για την παράνομη αλιεία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την επαγγελματική τους δραστηριότητα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περιοχή του Αμβρακικού κόλπου, ενός οικοσυστήματος με μεγάλη οικολογική αξία, που προστατεύεται από δεκάδες οδηγίες. Τα τελευταία χρόνια, όμως, βλάπτεται από την παράνομη αλιεία που καταστρέφει τον γόνο, με αποτέλεσμα τα ψάρια να κινδυνεύουν με ολοκληρωτικό αφανισμό.
Η παραγωγή
Κύριο εισόδημα των αλιέων της περιοχής είναι η κουτσομούρα και η γνωστή ανά τον κόσμο γαρίδα «γάμπαρη», η οποία γεννιέται και αλιεύεται κατ’ αποκλειστικότητα στον κόλπο, ενώ το μήκος της φτάνει τα 20 εκατοστά. Όπως έχει επισημάνει κατά καιρούς με επίσημα έγγραφα προς τους αρμόδιους φορείς ο πρόεδρος του αλιευτικού συλλόγου Ακτίου-Βόνιτσας, Τάκης Κουτσούμπας, τα τελευταία χρόνια λόγω της παράνομης αλιείας η παραγωγή έχει μειωθεί σημαντικά. Σε λίγο καιρό, η συγκεκριμένη γαρίδα δεν θα υπάρχει, αφού οι παράνομοι αλιείς την ψαρεύουν ακόμα και στην περίοδο της γονιμοποίησης, τον Αύγουστο. Χρησιμοποιούν ακόμα και καραμπίνες για να εκφοβίσουν τους επαγγελματίες, ενώ σημειώνονται και απειλές κατά της ζωής τους. Σύμφωνα με τις καταγγελίες, το παράνομο εμπόριο γίνεται κυρίως από αλλοδαπούς και δεν μπορούν να ελεγχθούν, γιατί διαθέτουν σύγχρονα μηχανήματα. Τα λιμεναρχεία, με τα λιγοστά μέσα που διαθέτουν, πραγματοποιούν ελέγχους και ανακαλύπτουν συνεχώς παράνομα εργαλεία που εντοπίζονται στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή, χωρίς ωστόσο να έχουν βρεθεί αυτοί που τα τοποθετούν.
H λίστα των παραβάσεων
Σύμφωνα με το Λιμεναρχείο Βόλου, σε ελέγχους, που πραγματοποιούνται κατά καιρούς, εντοπίζονται συνήθως παράνομες περιπτώσεις αλιείας με ληγμένα βεγγαλικά εφοδίων του σκάφους, χρήση μανιωμένων διχτυών ή αθερινόδιχτων και υποβρύχιου ψαρέματος σε ψάρια υπολειπόμενου βάρους. Στις περιπτώσεις αυτές, επιβάλλονται πρόστιμα και κατάσχονται τα απαγορευμένα όργανα. Οι αλιείς αναζητούν τρόπους για την αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων, όμως, το γεγονός ότι η Ομοσπονδία καταργήθηκε δυσκολεύει την αποστολή τους.
Βαφτίζονται ερασιτέχνες, δουλεύουν επαγγελματικά
Η σκληρή στάση της πολιτείας απέναντι στους επαγγελματίες και η τεράστια ανοχή προς ερασιτέχνες και «εισαγόμενους» ψαράδες οδηγεί τους πρώτους σε εγκατάλειψη του επαγγέλματος. «Από τον Έβρο μέχρι την Καβάλα δουλεύουν 35 μηχανότρατες επαγγελματιών αλιέων», μεταφέρει ο πρόεδρος του Αγροτικού Αλιευτικού Συλλόγου Αλεξανδρούπολης, Δημήτρης Σαρίκας.
Το γεγονός ότι οι επονομαζόμενοι ερασιτέχνες χρησιμοποιούν επαγγελματικά εργαλεία καθιστά τη δραστηριότητα επαγγελματική. Επιπλέον, πολλοί από τους μη επαγγελματίες πουλούν τα αλιεύματα, ενώ είναι μόνο για προσωπική κατανάλωση. «Όταν τους θερινούς μήνες ως επαγγελματίας ψαράς πιάσω 4-5 κιλά καλής ποιότητας ψάρια και απευθυνθώ σε ψαροταβέρνες αυτές είναι ήδη κορεσμένες από ‘‘ερασιτεχνικά’’ ψάρια. Ο καταναλωτής το αντιλαμβάνεται, γιατί τα ψάρια είναι τρυπημένα με ψαροντούφεκο. Οι λεγόμενοι υποβρύχιοι ψαράδες χρησιμοποιούν φιάλες οξυγόνου, ακόμα μια παρανομία».
Οι νόμοι
Για παράνομη αλιεία κατηγορούνται ενίοτε οι επαγγελματίες αλιείς, αλλά ο κ. Σαρίκας θέτει το ερώτημα «για ποιους νόμους μιλάμε», όταν ο νόμος θα πρέπει να προστατεύει τους επαγγελματίες, αλλά και τα αλιεύματα. «Τα τελευταία 25 χρόνια, λαμβάνονται μέτρα προστασίας των ιχθυαποθεμάτων, αλλά στον χώρο που δουλεύουμε βλέπουμε άλλους να δραστηριοποιούνται χωρίς να τηρούν κανέναν νόμο», λέει, αναφερόμενος στην παράνομη δραστηριότητα Τούρκων ψαράδων που πλήττουν σοβαρά τους αλιείς της Θράκης και του Βορειοανατολικού Αιγαίου, πουλώντας ακολούθως τα ψάρια στην ελληνική αγορά.
«Η λαθραλιεία είναι ένα φαινόμενο που συμβαίνει παντού και συμμετέχουν όλοι όσοι ασχολούνται με τη θάλασσα, άλλοι σε μικρότερο κι άλλοι σε μεγαλύτερο ποσοστό», δηλώνει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Πλοιοκτητών Μέσης Αλιείας, που εδρεύει στη Ν. Μηχανιώνα Θεσσαλονίκης, Ιωάννης Μπουντούκος, σημειώνοντας ότι το θέμα έχει δευτερεύουσα σημασία μπροστά στα πραγματικά ζητήματα, που απασχολούν τον κλάδο.
Υποβάθμιση
«Δεν είμαστε υπέρ της λαθραλιείας, που σημαίνει ότι γίνεται αλιεία κατά παράβαση κάποιου νόμου και καταδικάζουμε φαινόμενα και πρακτικές που καταστρέφουν το οικοσύστημά μας», αναφέρει ο κ. Μπουντούκος. Διερωτάται, ωστόσο, κατά πόσο οι νόμοι αυτοί είναι δίκαιοι, σωστοί και δεν έχουν δημιουργηθεί με πελατειακό τρόπο χωρίς να εξοντώνονται κάποιες ομάδες. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της πανελλήνιας ένωσης, η αλιευτική νομοθεσία είναι παρωχημένη, αφού υπάρχουν ακόμη βασιλικά διατάγματα, τα οποία ενσωματώνονται σε νέους νόμους δημιουργώντας ένα «αλαλούμ». Σε ό,τι αφορά τον Θερμαϊκό κόλπο, τονίζει ότι συμβαίνει το φαινόμενο, αλλά, όπως λέει, η θάλασσα υποβαθμίζεται από παράγοντες που είναι εξωγενείς από τη λαθραλιεία. Ο κ. Μπουντούκος επισημαίνει, τέλος, πως «εδώ και δύο μήνες, ανοιχτά του Θερμαϊκού, υπάρχει έντονη παρουσία οργανισμών, που ονομάζονται γυαλί (είδος μέδουσας), οι οποίοι δυσκολεύουν την αλιεία και δεν έχει δοθεί κάποια απάντηση, αν κινδυνεύει η θάλασσα ή τα αλιεύματα από το φαινόμενο αυτό.
ΚΡΗΤΗ: Αθέμιτος ανταγωνισμός και φοροδιαφυγή
Οργισμένοι δηλώνουν και οι επαγγελματίες αλιείς στην Κρήτη από την παράνομη δράση ερασιτεχνών αλιέων που μόνο ερασιτέχνες δεν είναι. «Καθημερινά, τέτοιοι ερασιτέχνες προμηθεύουν ψάρια τις ταβέρνες. Μιλάμε για ποσότητες ψαριών που καταλήγουν στο τραπέζι δίχως κανείς να έχει φορολογηθεί γι’ αυτά. Ένας αθέμιτος ανταγωνισμός που μας έχει εξοντώσει, αν υπολογίσει κανείς ότι εμείς με όλη αυτήν τη φορολόγηση καλούμαστε να καλύψουμε τα έξοδα και να συντηρήσουμε τις οικογένειές μας», είπε στην «ΥΧ» ο πρόεδρος του Συλλόγου Επαγγελματιών Αλιέων Ηρακλείου, Μανώλης Μαντζαράκης, που εξήγησε ότι οι έλεγχοι είναι ανύπαρκτοι και το φαινόμενο, αντί να περιορίζεται, διευρύνεται, κυρίως ενόψει της τουριστικής περιόδου.
Η επαγγελματική αλιεία έχει συρρικνωθεί δραματικά, όπως εξηγεί ο ίδιος, στα χρόνια της οικονομικής κρίσης και η παράνομη δράση αλιέων είναι ένας από τους βασικούς λόγους. «Όταν ο ιδιοκτήτης της ψαροταβέρνας παίρνει τα ψάρια σε τιμή χαμηλότερη, αφού ο παράνομος ψαράς, επειδή δεν έχει τη φορολογική επιβάρυνση, το δίνει φθηνότερα, αντιλαμβάνεστε ότι δεν θα πληρώσει περισσότερα για να αγοράσει από τους επαγγελματίες. Δεν λείπουν, βέβαια, και εκείνοι που αγοράζουν κάτι αφρόψαρα από εμάς και παίρνουν τα ‘‘ακριβά’’ ψάρια από τη ‘‘μαύρη αγορά’’».
Στερεά Ελλάδα: Σε λίγα χρόνια δεν θα μείνει λέπι
Η εικόνα της παράνομης αλιείας είναι ίδια και στη Στερεά Ελλάδα, όπως και στην υπόλοιπη χώρα. Όσο η επίσημη πολιτεία με αναποτελεσματικούς νόμους και αποφάσεις προσπαθεί να ελέγξει τις παράνομες δραστηριότητες, οι λαθραλιείς θα βρίσκουν τρόπους για να κάνουν τη δουλειά τους. Ο πρόεδρος του αλιευτικού συνεταιρισμού Στυλίδας, Αθανασίου Ιωάννης, δίνοντας μια εικόνα της κατάστασης που επικρατεί στην περιοχή, αναφέρει: «Αν δεν υπάρξει σοβαρός έλεγχος και προστασία του θαλάσσιου πλούτου, κυρίως, των περιοχών όπου γεννούν τα ψάρια, σε λίγα χρόνια ο Ευβοϊκός κόλπος δεν θα έχει ούτε λέπι και, κατ’ επέκταση, εμείς απασχόληση. Στον Δήμο Στυλίδας δραστηριοποιούνται περίπου 200 ψαράδες και ο συνεταιρισμός μας έχει 35 μέλη. Τα ψάρια που αλιεύουμε περνούν μέσω του συνεταιρισμού με νόμιμα παραστατικά. Από την ομάδα μας διακινούνται στην αγορά όλες οι συλλεγόμενες ποσότητες και, με αυτόν τον τρόπο, ελέγχουμε την αλίευση και την εμπορία των ψαριών. Δυστυχώς, όμως, έχουμε απέναντί μας εκατοντάδες ερασιτέχνες, οι οποίοι συλλέγουν και διακινούν παράνομα αλιεύματα χωρίς κανέναν έλεγχο. Θέλουμε από την πολιτεία να μας προστατεύσει από τον αθέμιτο ανταγωνισμό και να δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στον θαλάσσιο πλούτο της χώρας μας. Τα ιχθυοαποθέματα έχουν μειωθεί σε μεγάλο βαθμό και υπάρχει κίνδυνος εξαφάνισης διάφορων ειδών ψαριών και οστρακοειδών από την περιοχή μας».
Ερμιονίδα: Με πεζότρατα αλλά και γρι-γρι
Μείωση της παράνομης αλιείας, τα τελευταία χρόνια, βλέπουν στην Ερμιονίδα οι υπεύθυνοι για την τήρηση του νόμου τόσο στην περιοχή του Πορτοχελιού όσο και στην περιοχή της Ερμιόνης. Οι μουρμούρες, που υπάρχουν από τους επαγγελματίες της περιοχής για τη δράση των ερασιτεχνών αλιέων, ειδικά στα χρόνια της κρίσης, ακόμα δεν έχουν μεταφραστεί σε συγκεκριμένες καταγγελίες, αφού είναι σχεδόν αδύνατον να εντοπιστούν και, στη συνέχεια, να βρουν πού διαθέτουν τα ψάρια τους. Η κατάργηση της πεζότρατας έχει μειώσει τα προβλήματα στην περιοχή, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχει επιλυθεί το πρόβλημα. Πρόσφατα, στην περιοχή της Ερμιόνης, εντοπίστηκαν μία πεζότρατα και ένα γρι-γρι για παράνομη αλιεία. Το εντυπωσιακό είναι ότι κάποιοι συνεχίζουν την παράνομη δράση τους, αν και πλέον υπάρχει εγκατεστημένο ένα σύστημα ηλεκτρονικής παρακολούθησης στον Πειραιά και έχει τον απόλυτο έλεγχο της κίνησης των σκαφών.
Ρεπορτάζ: Αφροδίτη Χρυσοχόου, Μαρία Αμπατζή, Νικολέτα Τζώρτζη, Κάλια Πετσαλάκη, Γιώργος Αργυρίου, Γιώργος Ρούστας, Γιάννης Σάρρος
