Μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις γυναίκες των αγροτικών περιοχών: Οι αφανείς ηρωίδες της υπαίθρου

Σύμφωνα με τα στοιχεία, το μερίδιο της απασχόλησης των γυναικών στον τομέα της γεωργίας, της δασοκομίας και της αλιείας στην ΕΕ των 28 υπολογίζεται περίπου στο 34%. Όμως, μεγάλες αποκλείσεις εντοπίζονται μεταξύ της συμμετοχής των γυναικών στην εργασία πλήρους απασχόλησης (κάτω του 30% επί του συνόλου) σε σύγκριση με εκείνη της μερικής απασχόλησης (περίπου 52%), όταν περίπου το 80% όλων των θέσεων εργασίας μερικής απασχόλησης στην ΕΕ καταλαμβάνεται από γυναίκες.

Ευάλωτες σε άτυπες μορφές εργασίας, αντιμετωπίζουν δυσκολίες δανεισμού και προώθησης καινοτόμων ιδεών

Παρά τη συνολική αύξηση των ποσοστών απασχόλησης των γυναικών στην ΕΕ από το 2013 έως το 2017, συμπεριλαμβανομένων και των περιοχών της υπαίθρου, υπάρχουν ακόμη σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών-μελών, αλλά και ανισότητες μεταξύ των φύλων, καθώς και ανισότητες μεταξύ των γυναικών της υπαίθρου και αυτών των αστικών κέντρων. Αντιπροσωπεύοντας περίπου το 1/3 των αυτοαπασχολούμενων στην ΕΕ, οι γυναίκες διαχειρίζονται ένα περίπου 30% των εκμεταλλεύσεων, με βάση τα στοιχεία της Eurostat.

Ωστόσο, οι γυναίκες τείνουν να έχουν μικρότερες εκμεταλλεύσεις σχεδόν κατά 55% από αυτές των αντρών, αφού κατά μέσο όρο η αναλογία κυμαίνεται στα 5,84 εκτάρια για τις γυναίκες, σε σύγκριση με τα 12,88 εκτάρια που κατά μέσο όρο ανήκουν σε άντρες αγρότες. Σύμφωνα με την έρευνα, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες λαμβάνουν ρίσκα κατόπιν υπολογισμού των κινδύνων περισσότερο από ό,τι οι άνδρες, ωστόσο, αντιμετωπίζουν δυσκολίες κατά την αναζήτηση δανεισμού, ενώ δυσκολίες αντιμετωπίζουν και κατά την προώθηση των ιδεών τους για την καινοτομία, κυρίως από τους ανδροκρατούμενους ενδιαφερόμενους φορείς, παρά το εμπορεύσιμο του χαρακτήρα αυτών των ιδεών.

Ακόμη ένα ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι οι γυναίκες παρουσιάζουν αυξημένες πιθανότητες παγκοσμίως για συμμετοχή σε άτυπες και ευάλωτες μορφές απασχόλησης, καθώς και στην ανεργία, συγκριτικά με τους άνδρες, φέροντας ακόμη δυσανάλογες ευθύνες για τη φροντίδα του σπιτιού και της οικογένειας.

Στις ευρωπαϊκές αγροτικές περιοχές, η μετανάστευση λόγω φύλου αποτελεί ακόμη ένα χαρακτηριστικό, αφού ο αριθμός των γυναικών που επιλέγει να εγκαταλείψει την ύπαιθρο υπερβαίνει τον αντίστοιχο αριθμό των αντρών. Την ίδια στιγμή, βέβαια, κάποια κράτη-μέλη εμφανίζουν το εξής χαρακτηριστικό: γυναίκες υψηλού μορφωτικού επιπέδου επιλέγουν να εγκαταλείψουν τα αστικά κέντρα, συνεχίζοντας την εργασιακή τους δραστηριότητα από την ύπαιθρο.

Μειώθηκε το εργασιακό χάσμα των φύλων, παραμένει κατά 2% υψηλότερο στις αγροτικές περιοχές

Τα ποσοστά απασχόλησης επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις διαφορές μεταξύ των φύλων και ιδίως από τα διαφορετικά επίπεδα γυναικείας συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό. Το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων για τις ηλικίες 20-64 στην ΕΕ-28 από το 17,3% που ήταν το 2002 περιορίστηκε σε 11,6% το 2015.

Μια ανάλυση για τις αγροτικές περιοχές αποκαλύπτει παρόμοια εικόνα, με ελαφρώς μεγαλύτερη ψαλίδα μεταξύ των φύλων ως προς τα ποσοστά απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές (13,1%).

Σύμφωνα με την ίδια ανάλυση, η απασχόληση των γυναικών στις αγροτικές περιοχές της ΕΕ (ηλικίες 15-64 ετών) αυξήθηκε σχεδόν κατά 2% την περίοδο 2013-2017, με τη μεγαλύτερη αύξηση να καταγράφεται στην Ουγγαρία (17,1%), ακολουθούμενη από τις Ισπανία, Λιθουανία και Κροατία, με περίπου 12%. Σε ό,τι αφορά την ηλικιακή κατηγορία 20-64, οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης είναι η Σουηδία, η Γερμανία, η Αυστρία και το Ηνωμένο Βασίλειο, όταν στον αντίποδα βρίσκονται χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Ιταλία, η Ελλάδα και η Κροατία.

Ανεργία και άτυπη απασχόληση των γυναικών της υπαίθρου φέρνουν την Ελλάδα στις πρώτες θέσεις

Σε ό,τι αφορά την άτυπη απασχόληση γυναικών στον αγροτικό τομέα, η μεγαλύτερη συμμετοχή παρατηρείται σε χώρες όπως η Ρουμανία με 77%, η Σλοβενία με 54,3%, η Ελλάδα με 36,3% και η Κροατία με περίπου 30%, ενώ αντίστροφα χαμηλότερη συμμετοχή γυναικών σε άτυπες μορφές απασχόλησης παρατηρείται στη Σουηδία, στη Μάλτα, στην Τσεχία και στη Γερμανία.

Παρόλο που το ποσοστό ανεργίας στις αγροτικές περιοχές άρχισε να μειώνεται κατά την πενταετία 2013-2017, οι γυναίκες φαίνεται ότι επηρεάστηκαν περισσότερο από την ανεργία από ό,τι οι άντρες (7,1% έναντι 7,6% αντίστοιχα), με το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικείας ανεργίας να καταγράφεται στις αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, αγγίζοντας το 25,2% το 2017 (βλ. πίνακα πάνω).

Λιγότερο αμειβόμενες από τους άντρες

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, ανισότητες εντοπίζονται ακόμη και σε ό,τι αφορά τις αμοιβές. Σε παγκόσμια κλίμακα, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων εκτιμάται στο 23% υπέρ των αντρών. Σε ολόκληρη την ΕΕ των 28, για το 2016, οι ακαθάριστες ωριαίες αμοιβές των γυναικών ήταν κατά μέσο όρο 16,2% χαμηλότερες από εκείνες των αντρών, ενώ εντός της ευρωζώνης το ποσοστό αυτό διαμορφώνεται στο 16,3%. Στα κράτη-μέλη, παρόλο που δεν παρείχαν όλα αναλυτικά στοιχεία, η ψαλίδα των αμοιβών μεταξύ των δύο φύλων ανοίγει ακόμη και κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες, εντοπίζει η έκθεση, από το 5,2% στη Ρουμανία έως το 25,3% στην Εσθονία, ενώ αντίστοιχα σημαντικές αποκλίσεις εντοπίζονται και στη μερική απασχόληση.

Ανοίγει η ψαλίδα υπέρ των αντρών στη συνταξιοδότηση

Σε μεγαλύτερο από το διπλάσιο του μισθολογικού υπολογίζεται το χάσμα των συντάξεων μεταξύ των δύο φύλων, με μεγάλες πάλι αποκλίσεις μεταξύ των κρατών-μελών που κυμαίνονται από 4% έως και 49%. Αξίζει να σημειωθεί ότι περίπου οι μισές από τις χώρες της ΕΕ των 28 εμφάνιζαν μία ψαλίδα της τάξεως του 30% ή και περισσότερο, με τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης να εμφανίζουν μεγαλύτερες ανισότητες σε σύγκριση με μερικά της Ανατολικής Ευρώπης.

Το χάσμα μεταξύ των φύλων σε ό,τι αφορά το συνταξιοδοτικό δικαίωμα ανέρχεται στο 37,6% για την ηλικιακή ομάδα των 65 ετών, ενώ στις αγροτικές περιοχές αυτό καταγράφεται κατά 10% υψηλότερο.

Δεδομένων των περιορισμών που αντιμετωπίζουν, αλλά και του χρονικού διαστήματος που η φροντίδα του σπιτιού και των παιδιών τις αναγκάζουν να απέχουν από την εργασία ή να εργάζονται περιστασιακά, οι γυναίκες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, με τη συνταξιοδότησή τους να βρίσκονται εγγύτερα στο όριο της φτώχειας σε σύγκριση με εκείνη των αντρών, επισημαίνεται σε έκθεση της ΕΕ.

Στο 38% το ποσοστό των αυτοαπασχολούμενων γυναικών της υπαίθρου

Σύμφωνα με την Eurostat, περίπου 30,6 εκατομμύρια άτομα ηλικίας από 15 έως 64 ετών στην ΕΕ ήταν αυτοαπασχολούμενοι το 2016, αποτελώντας το 14% των συνολικά απασχολουμένων. Δύο στους τρεις εξ αυτών ήταν άντρες (67%), πάνω από το ήμισυ (55%) ήταν από 45 ετών και άνω και περίπου το 1/3 (35%) είχε λάβει τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Για τη συνολική οικονομία της ΕΕ, το μέσο ποσοστό των αυτοαπασχολούμενων γυναικών για το 2017 υπολογίζεται περίπου σε 36%, κάτι που ωστόσο διαφέρει σημαντικά μεταξύ των κρατών-μελών. Το μεγαλύτερο ποσοστό των αυτοαπασχολούμενων γυναικών καταγράφεται στην Κύπρο, στην Ελλάδα, στην Κροατία και στη Φινλανδία. Σε ό,τι αφορά τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ, το μερίδιο των αυτοαπασχολούμενων γυναικών καταγράφεται στο 38%, ελαφρώς υψηλότερο από το αντίστοιχο στο σύνολο της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Ο μεγαλύτερος αριθμός αυτοαπασχολούμενων στις αγροτικές περιοχές αναφέρεται στη Γαλλία, στη Γερμανία και στην Ιταλία, ενώ σε διαφορετικά κράτη εντοπίζεται το υψηλότερο ποσοστό αυτοαπασχολούμενων γυναικών στις αγροτικές περιοχές, το οποίο καταγράφεται υψηλότερο στην Κροατία (93,75%), στην Κύπρο (70%) και στην Ελλάδα (63,64%).