Μετά από τρία έτη εξαντλητικής διαβούλευσης και έξι διαφορετικές προεδρίες κρατών-μελών της ΕΕ, επετεύχθη την Παρασκευή 25 Ιουνίου η πολυπόθητη προσωρινή συμφωνία για τη νέα ΚΑΠ, από τους συννομοθέτες στις Βρυξέλλες. Το πράσινο φως για τους τρεις Κανονισμούς έδωσε ακολούθως τη Δευτέρα 28 Ιουνίου το Συμβούλιο των Υπουργών Γεωργίας στο Λουξεμβούργο, και απομένει η έγκριση από το Ευρωκοινοβούλιο.
Το επόμενο διάστημα αναμένονται και τα νομικά κείμενα, με βάση τα οποία τα κράτη-μέλη θα καταρτίσουν τα Στρατηγικά τους Σχέδια, για να τα υποβάλουν έως το τέλος του έτους στην Κομισιόν προς έγκριση.
Η «ΥΧ» παρουσιάζει τα βασικά σημεία, όπως συμφωνήθηκαν από τους συννομοθέτες, και για τους τρεις Κανονισμούς της ΚΑΠ.
της Γεωργίας Μπόχτη
1: Κανονισμός για Στρατηγικά Σχέδια
Ενεργός γεωργός (Active farmer): Υποχρεωτικός ορισμός αλλά ευελιξία στα κράτη-μέλη, να καθορίσουν τα κριτήρια με τη δυνατότητα να καταρτίσουν «αρνητικό» κατάλογο. «Ενεργοί» μπορούν να χαρακτηριστούν και αγρότες που δεν έλαβαν κατά το προηγούμενο έτος ποσό άνω των 5.000 ευρώ.
Νέος αγρότης (Young farmer): Να μην υπερβαίνει το 40ό έτος ηλικίας. Ελάχιστο υποχρεωτικό επίπεδο στήριξης του εισοδήματός τους σε 3% του προϋπολογισμού της ΚΑΠ για κάθε κράτος-μέλος.
Μικροκαλλιεργητής: Απλοποιημένο σχήμα, εκούσια εφαρμογή του ορισμού, δυνατότητα στα κράτη-μέλη να καθορίσουν διαφορετικά εφάπαξ ποσά ή ποσά/εκτάριο, ανάλογα την έκταση.
Νεοεισερχόμενος (New farmer): Ορισμός διαφορετικός από του νέου αγρότη και τον επικεφαλής εκμετάλλευσης για πρώτη φορά. Δύναται στα κράτη-μέλη να συμπεριλάβουν απαιτήσεις όπως κατάρτιση, δεξιότητες.
Κοινωνική Αιρεσιμότητα: Προαιρετική εφαρμογή από το 2023 και υποχρεωτική από το 2025. Έλεγχοι και επιβολή κυρώσεων από σώμα επιθεώρησης εργασίας. Το 2025, η Κομισιόν θα υποβάλει έκθεση εάν χρειάζεται να προστεθεί άλλο ειδικό άρθρο σχετικά με την ελεύθερη μετακίνηση των εργαζομένων στο πλαίσιο της ΚΑΠ.
Οικολογικά συστήματα (Eco-schemes): Υποχρεωτικά για τα κράτη-μέλη, προαιρετικά για τους παραγωγούς.
Ποσοστό 25% ανά έτος από τον Πρώτο Πυλώνα θα προορίζεται στα οικολογικά συστήματα, με τη χρήση του συστήματος Rebate, όπως υιοθετήθηκε κατά τη Γενική Προσέγγιση του Συμβουλίου (επιτρέπεται δηλαδή η αφαίρεση ποσών που υπερβαίνουν το 30%-35% για τα μέτρα για το περιβάλλον και το κλίμα, αλλά το επίπεδο των ποσών υπολογίζεται για όλη την περίοδο και όχι ανά έτος).
Δοκιμαστική περίοδος προσαρμογής κατά τα έτη 2023 και 2024 με ορισμό κατωφλίου ίσο με το 20%. Την περίοδο μάθησης επιτρέπεται η πλήρης αξιοποίηση των αχρησιμοποίητων κονδυλίων (πάνω από το κατώφλι) από τα κράτη-μέλη. Ωστόσο, το ποσό των αχρησιμοποίητων κονδυλίων κάτω από το ελάχιστο όριο θα πρέπει να αντισταθμιστεί έως το τέλος της περιόδου, τουλάχιστον μέσω μηχανισμού αποζημίωσης. Ευελιξία 2% τα έτη 2025 και 2026, με αντιστάθμιση έως το τέλος της περιόδου προγραμματισμού.
Κάθε οικολογικό σύστημα πρέπει να περιλαμβάνει δύο πρακτικές από τους ακόλουθους τομείς:
✱ Μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και την ενίσχυση της γεωργίας δέσμευσης άνθρακα.
✱ Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με δράσεις για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των συστημάτων παραγωγής τροφίμων και της ποικιλομορφίας των ζώων και των φυτών.
✱ Προστασία ή βελτίωση της ποιότητας των υδάτων.
✱ Πρόληψη της υποβάθμισης του εδάφους, αποκατάσταση του εδάφους, βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους και της διαχείρισης των θρεπτικών συστατικών.
✱ Προστασία της βιοποικιλότητας, διατήρηση ή αποκατάσταση ενδιαιτημάτων ή ειδών, συμπεριλαμβανομένης της συντήρησης και της δημιουργίας χαρακτηριστικών τοπίου ή μη παραγωγικών περιοχών.
✱ Δράσεις για μειωμένη χρήση φυτοφαρμάκων.
✱ Δράσεις για την ενίσχυση της καλής διαβίωσης των ζώων ή την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής.
Αναδιανεμητική ενίσχυση: Υποχρεωτική εφαρμογή, σε ποσοστό 10% από τις άμεσες ενισχύσεις, με δυνατότητα εξαίρεσης όταν αποδεικνύεται στο Στρατηγικό Σχέδιο ότι η αναδιανομή επιτυγχάνεται και με άλλα εργαλεία του Πρώτου Πυλώνα.
Capping and degressivity: Προαιρετική εφαρμογή για κλιμακωτή μείωση ενισχύσεων.
Εσωτερική Σύγκλιση: Ποσοστό σύγκλισης 85% έως το 2026.
Συνδεδεμένες Ενισχύσεις: Ποσοστό έως 13% και επιπλέον 2% για τις πρωτεϊνούχες καλλιέργειες. Σύνδεση των ενισχύσεων με την οδηγία για τα ύδατα.
Δεύτερος Πυλώνας – Ελάχιστο υποχρεωτικό ποσοστό για περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους (EAFRD ring fencing): 35% υποχρεωτικό ποσοστό και συμπερίληψη σε αυτό των δαπανών για περιοχές με φυσικούς περιορισμούς σε ποσοστό 50% και ευζωία των ζώων σε ποσοστό 100%.
Μεταφορά πόρων μεταξύ των Πυλώνων: Τα κράτη-μέλη μπορούν να μεταφέρουν έως 25% των άμεσων ενισχύσεων στην αγροτική ανάπτυξη και αντίστροφα. Επίσης, μπορούν να μεταφέρουν επιπλέον 15% στον Β΄ Πυλώνα για περιβαλλοντικές παρεμβάσεις και 2% για τη στήριξη των νέων αγροτών.
Ελάχιστες απαιτήσεις: Τα κράτη-μέλη μπορούν αντί για ελάχιστη έκταση, να καθορίζουν ένα ελάχιστο ποσό άμεσων ενισχύσεων που μπορεί να καταβληθεί σε παραγωγό. Στην περίπτωση που επιλέγουν την ελάχιστη έκταση, πρέπει να ορίσουν και ελάχιστο ποσό για όσους λαμβάνουν συνδεδεμένη ενίσχυση για ζώα και κατέχουν μικρότερη έκταση από την οριζόμενη.
Παρεμβάσεις και χρηματοδότηση σε ορισμένους τομείς (φρούτα και λαχανικά): 15% των δαπανών θα προορίζονται για το περιβάλλον και το κλίμα.
Ετήσια αναφορά για την ειδική καλλιέργεια βάμβακος: Στις 15 Φεβρουαρίου 2025 και από 15 Φεβρουαρίου κάθε επόμενου έτους έως και το 2030, τα κράτη-μέλη παρέχουν στην Επιτροπή τον αριθμό των δικαιούχων, το ποσό της πληρωμής ανά εκτάριο και τον αριθμό των εκταρίων που καταβλήθηκαν οι ενισχύσεις.
2: Οριζόντιος Κανονισμός
Αποθεματικό κρίσης: Ποσό ύψους 450 εκατ. ευρώ με δυνατότητα προσαρμογής του όταν απαιτείται. Το αχρησιμοποίητο ποσό του διαθέσιμου αποθεματικού στο τέλος του 2022 θα μεταφερθεί στο 2023 και εάν οι πιστώσεις παραμείνουν διαθέσιμες μετά τη χρηματοδότηση του γεωργικού αποθεματικού, αυτές θα επιστραφούν στους δικαιούχους. Η δημοσιονομική πειθαρχία θα χρησιμοποιηθεί μόνο ως έσχατη λύση και για πληρωμές άνω των 2.000 ευρώ.
Στόχος Πληρωμών: Κανόνας ν+2 (τον στόχο πληρωμών που θέτει η ΕΕ) για κάθε έτος εφαρμογής για τα έτη 2023, 2024 και 2025.
Προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ: Προαιρετική χρήση του εργαλείου δεδομένων ARACHNE. Η Κομισιόν θα δημοσιεύσει έκθεση αξιολόγησης το 2025, ενδεχομένως συνοδευόμενη από νομοθετικές προτάσεις, με σκοπό να καταστεί υποχρεωτική η χρήση του εργαλείου αργότερα, όπου ενδείκνυται.
3: Κανονισμός Κοινής Οργάνωσης Αγοράς
✱ Συμπερίληψη των επιτραπέζιων ελιών στα προϊόντα που έχουν περιόδους εμπορίας.
✱ Δεν περιλαμβάνονται το χοίρειο και πρόβειο κρέας, τα πουλερικά και η ζάχαρη στον κατάλογο των προϊόντων που είναι επιλέξιμα για δημόσια παρέμβαση. Ομάδα εργασίας θα αξιολογήσει έως το τέλος του έτους την κατάσταση για την ζάχαρη.
✱ Ιδιωτική αποθεματοποίηση: Προστίθενται οι επιτραπέζιες ελιές, αλλά όχι το ρύζι, στα επιλέξιμα προϊόντα.
✱ Επεκτείνεται χρονικά το καθεστώς χορήγησης αδειών φύτευσης αμπέλου για οίνο μέχρι το 2045. Προβλέπεται ενδιάμεση επαναξιολόγηση του συστήματος χορήγησης των αδειών το 2028 και το 2040.
✱ Στα τρία χρόνια η περίοδος φύτευσης μετά τη χορήγηση άδειας. Κατά παρέκκλιση, τα κράτη-μέλη μπορούν να αποφασίσουν ότι όταν η αναφύτευση πραγματοποιείται στο ίδιο αγροτεμάχιο ή αγροτεμάχια στα οποία έγινε η εκρίζωση, οι άδειες να ισχύουν για έξι έτη από την ημερομηνία κατά την οποία χορηγήθηκαν.
✱ Συμπερίληψη του τομέα ελαιολάδου στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου για τους κανόνες εμπορίας για τη βελτίωση και τη σταθεροποίηση της λειτουργίας της κοινής αγοράς οίνων.
