Νέα ΚΑΠ, οικολογικά σχήματα και νέες καλλιέργειες

των Αναστασίας Ζώτου* και Νικόλαου Κορρέ**

Σύμφωνα με τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) 2023-2027 και την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η οποία εισάγει την έννοια της «Πράσινης Γεωργίας» μέσω διάφορων οικολογικών σχημάτων, που ενσωματώνουν τις καλές γεωργικές πρακτικές και την κλιματική αλλαγή, πρέπει οι όποιες στρατηγικές αποφάσεις λαμβάνονται να σχεδιάζονται με τέτοιον τρόπο ώστε να εξασφαλίζουν την ανάπτυξη βιώσιμων και αποδοτικών πρακτικών αγροτικής παραγωγής.

Σύμφωνα με το πρώτο οικολογικό σχήμα (eco-scheme) του στρατηγικού σχεδιασμού της χώρας μας για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική, από το έτος 2023 προωθείται η «χρήση ειδών και ποικιλιών ανθεκτικών στην ξηρασία και προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες», όπως π.χ. το κριθάρι μικρού βιολογικού κύκλου, κτηνοτροφικά ψυχανθή και αρωματικά/φαρμακευτικά φυτά, προς αντικατάσταση υδροβόρων καλλιεργειών, όπως π.χ. καλαμπόκι και βαμβάκι.

Επίσης, ενισχύεται η εισαγωγή νέων ή/και καινοτόμων καλλιεργειών ανθεκτικών σε επιπτώσεις κλιματικής αλλαγής. Για κάποιες καλλιέργειες, η κλιματική αλλαγή φαίνεται να έχει σχεδόν συνολικά αρνητικές επιπτώσεις, όπως π.χ. τα λαχανικά, το αμπέλι, η ελιά, ο αραβόσιτος και το βαμβάκι.

Αναφορικά με τις καλλιέργειες που εκπληρούν επιπρόσθετες προϋποθέσεις, εκτός από αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω, τις οποίες θέτει η ΚΑΠ (π.χ. εφαρμογή πρακτικών εδαφοκάλυψης) και μπορούν να συμπεριληφθούν στα οικολογικά σχήματα, αλλά επίσης διαδραματίζουν βασικό ρόλο στον κλάδο της κτηνοτροφίας, είναι και τα κτηνοτροφικά ψυχανθή.

Επίσης, τα αρωματικά φυτά, μέσω των νέων τάσεων που εμφανίζονται αναφορικά με τη χρήση τους, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο ως εναλλακτικές καλλιέργειες προστιθέμενης αξίας και να συμμετάσχουν στα οικολογικά σχήματα που προωθεί η νέα ΚΑΠ 2023-2027.

Η καλλιέργειά τους μπορεί να προσφέρει εναλλακτικές λύσεις στην ελληνική γεωργία, διότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως νέες καλλιέργειες, να συνεισφέρουν στην αξιοποίηση ημιορεινών, ορεινών και εκτάσεων οριακής εκμετάλλευσης, είναι καλλιέργειες με χαμηλές εισροές και έχουν τη δυνατότητα εφαρμογής οικολογικής γεωργίας. Έχουν προταθεί επίσης και άλλες νέες καλλιέργειες στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, όπως π.χ. η κινόα και αυτές για παραγωγή φυτομάζας ως ζωοτροφή, αλλά και φυτά βιομάζας, ως ενεργειακές καλλιέργειες.

Απαιτούνται συνέργειες για να εφαρμοστούν τα οικολογικά σχήματα στην πράξη

Λόγω της καινοτομίας των οικολογικών σχημάτων, υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με το πώς θα μπορούσαν να λειτουργήσουν στην πράξη και πώς θα μπορούσαν να σχεδιαστούν καλύτερα με τη συμμετοχή του αγροτικού κόσμου για να συμβάλουν στους περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους του στρατηγικού σχεδίου. Απαιτείται η συνέργεια έρευνας, παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας, έτσι ώστε να μειωθεί η όποια αβεβαιότητα σχετικά με λειτουργικότητά τους και την επίτευξη των στόχων της νέας ΚΑΠ.

Κριτήρια επιλογής

Η επιλογή των παραπάνω εναλλακτικών καλλιεργειών, που ενδεχομένως μπορούν να συμπεριληφθούν στα προαναφερόμενα οικολογικά σχήματα της νέας ΚΑΠ, πρέπει να βασίζεται στα παρακάτω κριτήρια: Προσαρμοστικότητα στις εδαφο-κλιματικές συνθήκες, μέγεθος καλλιεργούμενων εκτάσεων, εμπειρία και τεχνογνωσία (εγκατάστασης, διαχείρισης της καλλιέργειας), ύψος των εισροών που απαιτούνται, χρόνος συγκομιδής και πρακτικές ελαχιστοποίησης των απωλειών της συγκομιδής, αποθήκευση και υποδομές για την ενδεχόμενη μεταποίηση του παραγομένου προϊόντος (μετασυλλεκτικοί χειρισμοί, συσκευασία, σήμανση, μεταφορές) και, τέλος, να εξασφαλιστεί η ύπαρξη μιας συντονισμένης και ολοκληρωμένης στρατηγικής που να επιτυγχάνει πρόσβαση στις αγορές.

Λόγω της καινοτομίας των οικολογικών σχημάτων, υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με το πώς θα μπορούσαν να λειτουργήσουν στην πράξη και πώς θα μπορούσαν να σχεδιαστούν καλύτερα με τη συμμετοχή του αγροτικού κόσμου για να συμβάλουν στους περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους του στρατηγικού σχεδίου. Απαιτείται η συνέργεια έρευνας, παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας, έτσι ώστε να μειωθεί η όποια αβεβαιότητα σχετικά με τη λειτουργικότητά τους και την επίτευξη των στόχων της νέας ΚΑΠ.

 


* Γεωπόνος, υποψήφια κάτοχος MSc στο Διαπανεπιστημιακό Πρόγραμμα Περιβάλλοντος και Αγροτοδιατροφής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

** Αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Γεωπονίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων


ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το παρόν άρθρο αποτελεί μέρος της μεταπτυχιακής διατριβής της κας Ζώτου υπό την επίβλεψη του Δρος Κορρέ.