Το… νερό νεράκι λένε φέτος οι καλλιεργητές στις περισσότερες περιοχές της χώρας

Προβληματισμό για εαρινές και θερινές καλλιέργειες προκαλούν ανομβρία και χαμηλές στάθμες νερού

γράφουν οι Μαρία Αμπατζή, Μαρία Αντωνίου, Γιώργος Αργυρίου, Γιώργος Ρούστας, Γιάννης Σάρρος, Νικολέτα Τζώρτζη, Αφροδίτη Χρυσοχόου

«Αν ρίξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνο το ζευγά που ‘χει πολλά σπαρμένα» έλεγαν οι παλιοί. Βέβαια, στη φετινή παραγωγή, οι βροχές της άνοιξης κρίνονται κρισιμότερες από ποτέ, δεδομένων των προβλημάτων που προκάλεσε σε πολλές περιπτώσεις ο άνυδρος και με περιορισμένες χιονοπτώσεις φετινός χειμώνας. Η ανομβρία και οι χαμηλές στάθμες στους ταμιευτήρες νερού απασχολούν τις περισσότερες περιφέρειες της Ελλάδας, προκαλώντας επιπλέον ανησυχία για την άρδευση των εαρινών και καλοκαιρινών καλλιεργειών.

Όλα αυτά, την περίοδο που σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο χαράσσονται νέες στρατηγικές για το περιβάλλον και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, μέσω του νέου οδικού χάρτη της ΕΕ, που ακούει στο όνομα Πράσινη Συμφωνία και της στρατηγικής «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο (Farm2Fork)», στο πλαίσιο των οποίων συμπεριλαμβάνονται και μέτρα για την ορθολογική διαχείριση των υδάτων και την προστασία των υδάτινων πόρων. Η βέλτιστη χρήση του νερού που τίθεται στο επίκεντρο της ΕΕ, στοχεύει στην αύξηση της παραγωγής, περιορίζοντας τις ποσότητες υδάτων που καταναλώνονται για αγροτική χρήση, στρατηγική που αναμένεται να επιστρατεύσει νέες τεχνολογίες, μεθόδους και καινοτομίες προς αυτή την κατεύθυνση.

Σε εθνικό επίπεδο, η αρχή βρίσκεται στη σύσταση της Επιτροπής για τη σύνταξη Εθνικού Σχεδίου Ανασυγκρότησης Αγροπεριβαλλοντικών Υποδομών από τον Δεκέμβριο του 2019 (ΦΕΚ Β 4549, 11/12/2019), υπό την προεδρία του υφυπουργού Κώστα Σκρέκα και μέλη έξι γενικούς γραμματείς, αλλά και την ένταξη του στόχου της αειφορικής διαχείρισης των υδάτων στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα. Κατά την πρόσφατη συνάντηση της ηγεσίας του ΥΠΑΑΤ με τον πρωθυπουργό για την αξιολόγηση της πορείας του έργου, το ενδιαφέρον του Κ. Μητσοτάκη επικεντρώθηκε στο Εθνικό Σχέδιο Άρδευσης που ετοιμάζει το υπουργείο, η αναλυτική συζήτηση για το οποίο, ωστόσο, μετατέθηκε για το επόμενο διάστημα.

Η εικόνα όμως της παρατεταμένης ανομβρίας παραμένει, το ίδιο και η ανησυχία για τους επόμενους καλλιεργητικούς μήνες, όπως αποτυπώνεται στο οδοιπορικό της «ΥΧ» που ακολουθεί.

Αρκετό το νερό… αφού εγκαταλείφθηκαν οι μισοί οπωρώνες στο αγρόκτημα της Νάουσας

Χωρίς προβλήματα γίνεται την τελευταία τετραετία η διαχείριση και διανομή του αγροτικού νερού στο αγρόκτημα της Νάουσας, γεγονός που ωστόσο οφείλεται στον περιορισμό σχεδόν κατά το ήμισυ της αγροτικής δραστηριότητας. «Όλο τον χειμώνα δεν έβρεξε, ούτε είχαμε χιόνια. Θεωρητικά θα είχαμε μεγάλο πρόβλημα, αλλά καθώς υπάρχει σταδιακά μεγάλη εγκατάλειψη εκτάσεων, τα αποθέματα νερού αρκούν», τονίζει στην «ΥΧ» ο κ. Μπλιάτκας, πρόεδρος του ΤΟΕΒ Αγροκτήματος Νάουσας. Σύμφωνα με τον ίδιο, το 48% των πολυετών καλλιεργειών στην περιοχή (οπωροφόρα δέντρα) έχει εγκαταλειφθεί την τελευταία τετραετία. Ο Οργανισμός παίρνει κατά 80% νερό από την Αράπιτσα και τον Άγιο Νικόλαο, ενώ διαθέτει μόνο 20 γεωτρήσεις για την κάλυψη της αγροτικής περιοχής Ναούσης και των αγροκτημάτων Ροδακινέας, Γιαννακοχωρίου και Στενημάχου.

Σε περιορισμό των εκτάσεων ή καλλιέργειες χαμηλότερων απαιτήσεων οδηγεί η ανομβρία στην Ανατολική Μακεδονία-Θράκη

Ελλείψει βροχών και χιονοπτώσεων, σημαντικά αρδευτικά προβλήματα αναμένεται να αντιμετωπίσουν οι περισσότεροι νομοί της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.

Οι ποσότητες νερού στο Κάτω Νευροκόπι Δράμας είναι οι μισές από τις απαιτούμενες για την κάλυψη των 60.000 στρεμμάτων της περιοχής, σύμφωνα με τον Νεκτάριο Χατζηλαζαρίδη, πρόεδρο του τοπικού ΤΟΕΒ. Οι παραγωγοί ενημερώθηκαν σχετικά, ώστε να σπείρουν λιγότερα στρέμματα, για να μην υπάρξουν προβλήματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις καλλιέργειες της περιοχής πρωταγωνιστεί η ΠΓΕ πατάτα σε ποσοστό 80%.

Σε σύσκεψη για τη διάθεση αρδευτικού νερού που πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο στην Καβάλα καταγράφηκε από τον αντιπεριφερειάρχη, Κώστα Αντωνιάδη, ότι η ανομβρία που προκάλεσε η κλιματική αλλαγή έφερε μικρές ποσότητες νερού στους ταμιευτήρες, ενώ η μείωση του νερού από το φράγμα Θησαυρού θα έχει αρνητικές συνέπειες στο πότισμα των χωραφιών το καλοκαίρι. Χαμηλή πληρότητα στο φράγμα του Θησαυρού επεσήμανε στην «ΥΧ» και ο πρόεδρος του ΤΟΕΒ Θαλασσιάς Ξάνθης, Ευάγγελος Ναθαναηλίδης, ο οποίος ήταν παρών στη σύσκεψη. Το δίκτυο, σύμφωνα με τον κ. Ναθαναηλίδη, έχει δυνητικά τη δυνατότητα επέκτασης για την κάλυψη και άλλων περιοχών, ενώ εάν συνεχιστεί η ανομβρία και δεν αυξηθεί η ποσότητα των ταμιευτήρων, στην περιοχή θα προσανατολιστούν σε καλλιέργειες χαμηλότερων αρδευτικών απαιτήσεων.

Στη Ροδόπη, τρίτο νομό σε καλλιεργούμενες εκτάσεις βαμβακιού πανελλαδικά με 340.000 στρέμματα, κατ’ ουσίαν δεν λειτουργεί ΤΟΕΒ, με αποτέλεσμα να αυξάνεται δραματικά το κόστος άρδευσης, έως και 70 ευρώ/στρέμμα. Ο μισός νομός είναι ξηρικός και μέρος του υπόλοιπου είναι υφάλμυρο λόγω της υπεράντλησης υδάτων από τις πολλές γεωτρήσεις.

Αντίθετα, παρά την παρατεταμένη ξηρασία ο ΓΟΕΒ Ορεστιάδας και οι ΤΟΕΒ δικαιοδοσίας του δεν φαίνεται ότι θα αντιμετωπίσουν αρδευτική ανεπάρκεια την τρέχουσα περίοδο, σύμφωνα με τον διευθυντή του ΓΟΕΒ, Ορέστη Βουρνέλη.

Κατά 1,5 μέτρο πιο ρηχή η λίμνη Ταυρωπού στη Θεσσαλία

Σε περιορισμό των εκτάσεων με ποτιστικές καλλιέργειες οδηγούνται οι αγρότες του κάμπου, λόγω ανομβρίας και υψηλών θερμοκρασιών, θεωρώντας μάλιστα δεδομένη την αύξηση του κόστους παραγωγής λόγω των παρεμβάσεων που θα χρειαστεί να γίνουν για να ποτιστούν τα χωράφια. Ήδη η λειψυδρία θα καθυστερήσει το πρώτο μαχαίρι στα τριφύλλια, ενώ για το καλαμπόκι που είναι σπαρμένο, οι παραγωγοί ετοιμάζονται να αξιοποιήσουν τις γεωτρήσεις τους.

Συνιστώντας ψυχραιμία στους παραγωγούς, σε εγρήγορση βρίσκονται οι ΤΟΕΒ, με τις διοικήσεις να μην κρύβουν πια την ανησυχία τους για το «δυσκολότερο καλοκαίρι των τελευταίων ετών».

Η στάθμη στη λίμνη Πλαστήρα αυτές τις μέρες είναι κατά 1,5 μέτρο χαμηλότερη από πέρυσι, ενώ κατά μήκος του Πηνειού άρχισαν ήδη να κατασκευάζονται τα πρώτα χωμάτινα φράγματα, διατηρώντας τη στάθμη του νερού στα δύο μέτρα, ώστε να υπάρξει ομαλή τροφοδοσία των αντλιοστασίων που μεταφέρουν νερό στη λίμνη Κάρλα. Οι ταμιευτήρες των ΤΟΕΒ για την ώρα είναι γεμάτοι, αλλά εφόσον συνεχιστεί η ανομβρία και οι υψηλές θερμοκρασίες που σημειώνονται, η χρήση τους θα γίνει νωρίτερα από κάθε άλλη χρονιά.

Στις συνελεύσεις που πραγματοποιήσαν οι ΤΟΕΒ του κάμπου, έγινε αναφορά στην υιοθέτηση σύγχρονων διαδικασιών και πρακτικών για τη μείωση του κόστους άρδευσης, όπως για παράδειγμα το πρόγραμμα τηλεμετρίας (για το οποίο εγκρίθηκαν 1,6 εκατ. ευρώ), το πλάνο καθαρισμού καναλιών, την εργολαβία μέσω της οποίας το Φράγμα Γυρτώνης θα ανεφοδιάζει διά βαρύτητας πολλά χωριά της περιοχής, αλλά και την πλήρωση της λίμνης Ομορφοχωρίου, που ετοιμάζει ο ΤΟΕΒ Πηνειού.

Στον ΤΟΕΒ Ταυρωπού τονίστηκε η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών, όπως το ηλεκτρονικό σύστημα καταγραφής δεδομένων άρδευσης «Καλλιρόη», η ολοκλήρωση GIS του Οργανισμού και ενός συστήματος τηλεπισκόπησης για την αναγνώριση των καλλιεργειών και την εκτίμηση των αναγκών τους σε νερό.

Από τις καταστροφές λόγω υπερχείλισης στα όρια της ξηρασίας και η Στερεά

Οι βροχές των τελευταίων ημερών έδωσαν μία ανάσα στις καλλιέργειες των σιτηρών, ωστόσο οι μειωμένες χιονοπτώσεις κάνουν στελέχη του αγροτικού τομέα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας να μιλάνε για μία δύσκολη αρδευτικά χρονιά, η οποία θα απαιτήσει καλό συντονισμό και ορθή διαχείριση των υδάτων. «Η αισθητά μειωμένη στάθμη νερού στον Σπερχειό και οι μειωμένες χιονοπτώσεις στα ορεινά μάς δίνουν την εικόνα για το τι θα ακολουθήσει το επόμενο διάστημα», σχολίασε ο διαχειριστής του ΤΟΕΒ Λιανοκλαδίου-Ζηλευτού, Κωνσταντίνος Φράγκος, υπενθυμίζοντας τις καταστροφές σε καλλιέργειες και κτήρια από τα νερά του ποταμού τα προηγούμενα χρόνια.

Εντονότερος είναι, φυσικά, ο προβληματισμός των καλλιεργητών ρυζιού. «Οι ανάγκες άρδευσης των ορυζώνων είναι μεγάλες και απαιτούνται σωστοί χειρισμοί στη διαχείριση», ανέφερε ο Θανάσης Παπαθανασόπουλος, πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Λαμίας. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο διαχειριστής του ΤΟΕΒ Ροδίτσας, Κώστας Τσεκούρας, που ανέφερε ότι «το 95% του νερού που χρησιμοποιούμε προέρχεται από τον Σπερχειό», αφού πρώτα καλυφθούν οι ανάγκες κατά μήκος του ποταμού.

Αντίστοιχο είναι το τοπίο και στη Βοιωτία. «Το υδάτινο δυναμικό βρίσκεται σε οριακά επίπεδα και όλα θα εξαρτηθούν από τις βροχοπτώσεις της άνοιξης. Αν χρειαστεί, να γίνει άντληση από την Υλίκη με μεγαλύτερο κόστος», σχολίασε ο Γιώργος Ζιώγας, γεωπόνος και πρώην πρόεδρος του Οργανισμού Κωπαΐδας.

Χορήγηση νερού με «δελτίο» στην Ηλεία

«Εφιαλτικό καλοκαίρι» φοβούνται και οι παραγωγοί των περισσότερων καλλιεργειών στη Δυτική Ελλάδα και κυρίως στην Ηλεία, καθώς πέρα από τα προβλήματα που προκύπτουν εξαιτίας του παλαιωμένου αρδευτικού δικτύου, καλούνται να αντιμετωπίσουν και τη φετινή παρατεταμένη ανομβρία.

«Δεν θα είναι η πρώτη φορά που την καλοκαιρινή περίοδο οι παραγωγοί θα προσπαθούν κακήν κακώς να ποτίσουν τις καλλιέργειές τους και μάλιστα για τέσσερις αντί επτά ημέρες για να μην ξεμείνουν από νερό», σχολίασε ο πρόεδρος του ΤΟΕΒ Πελοπίου, Νίκος Μπακοβασίλης. Τα νερά είναι ελάχιστα και το βάρος πέφτει στους παραγωγούς, οι οποίοι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί με τη χρήση του νερού για το πότισμα των καλλιεργειών τους. Σύμφωνα με τον ίδιο, η πολιτεία θα πρέπει να συνδράμει τους ΤΟΕΒ στην ορθολογική διαχείριση των υδάτων, ενώ σημαντικά σημεία κατά τον ίδιο είναι η εκτίμηση των αναγκών σε νερό βάσει χαρτογράφησης των καλλιεργειών, αλλά και ο υπολογισμός του κόστους νερού βάσει κυβικών και όχι στρεμμάτων.

Χαρακτηριστική της κατάστασης είναι η πρόσφατη ανακοίνωση του ΤΟΕΒ Μυρτουντίων, με την οποία ειδοποιούνται οι παραγωγοί-μέλη του οργανισμού πως την ερχόμενη αρδευτική περίοδο το νερό θα χορηγηθεί βάσει προγράμματος, όπου τα σαββατοκύριακα δεν θα χορηγείται νερό για πότισμα. Αντίθετα, στον μεγάλο όγκο βροχοπτώσεων των προηγούμενων μηνών απέδωσε την έλλειψη σημαντικών προβλημάτων στην Αιτωλοακαρνανία ο προϊστάμενος της ΔΑΟΚ, Στέφανος Νικολόπουλος.