του Κωνσταντίνου Καζαντζή, ΕΛΓΟ-«Δήμητρα», Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων, Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας
Τα τελευταία χρόνια, οι δενδρώδεις καλλιέργειες πυρηνόκαρπων δέχονται ισχυρές οικονομικές πιέσεις από τις αγορές, με αποτέλεσμα να προκαλείται προβληματισμός στους δενδροκαλλιεργητές για τη βιωσιμότητα των μακροχρόνιας φύσεως εκμεταλλεύσεών τους και φυσικά για την οικονομική τους επιβίωση.
Τα αίτια της υφιστάμενης διαμορφωμένης κατάστασης είναι ποικίλα και σύνθετα και πολλές φορές ξεφεύγουν από τους κανόνες της οικονομίας και του εμπορίου. Περιοδική εξαίρεση στην κατηγορία των πυρηνόκαρπων κατά χρονιά παρουσιάζουν οι καλλιέργειες της βερικοκιάς και της κερασιάς, με την κερασοκαλλιέργεια να επιδεικνύει παραδόξως σταθερή οικονομική αξία τα τελευταία χρόνια για καλλιεργητές και διακινητές. Η καλλιέργεια της κερασιάς στη χώρα μας είναι δυναμικά αυξανόμενη σε μέγεθος τα έτη της δεκαετίας που διανύσαμε. Ο κύριος όγκος παραγωγής παραμένει στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας και ιδιαίτερα στην Περιφέρεια Πέλλας, αν και η διασπορά της καλλιέργειας συνεχώς επεκτείνεται και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Καλλιεργούμενα στρέμματα, παραγόμενοι τόνοι, εξαγωγές σε τόνους και αξία προϊόντος (σε χιλ. ευρώ) κερασιάς, την τελευταία πενταετία στη χώρα μας
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Incofruit Hellas, περιοδικό Φρουτονέα.
Επεξεργασία στοιχείων: Τ.Φ.Ο.Δ.Ν.
Συστήματα διαμόρφωσης
Ένα στοιχείο που προβληματίζει είναι η επιλογή υποκειμένου και συστήματος διαμόρφωσης των δέντρων από τους παραγωγούς. Τα τελευταία χρόνια, κερδίζει συνεχώς έδαφος η γραμμική διαμόρφωση των δέντρων κερασιάς (κυρίως μονόκλωνο, αλλά και UFO), αλλά ο κύριος όγκος των καλλιεργειών εξακολουθεί να είναι διαμορφωμένος σε παραδοσιακό ελεύθερο κύπελλο.
Η εντατικοποίηση και η πιο επαγγελματική αντιμετώπιση της καλλιέργειας αποτελεί την αιτία της στροφής προς τα γραμμικά συστήματα διαμόρφωσης των δέντρων, παρουσιάζοντας πλεονεκτήματα στη συγκομιδή και στην αύξηση των στρεμματικών αποδόσεων λόγω πυκνών φυτεύσεων. Από την άλλη πλευρά, παρουσιάζονται και μειονεκτήματα στα γραμμικά συστήματα, όπως π.χ. υψηλό αρχικό κόστος εγκατάστασης και προμήθειας φυτικού κεφαλαίου.
Χρησιμοποιούμενα υποκείμενα
Η επιλογή υποκειμένου ξεκινά από τον επιθυμητό τρόπο διαμόρφωσης των δέντρων. Αυτήν τη στιγμή, στην Ελλάδα μεγαλύτερη δυναμική φυτεύσεων παρουσιάζει το Maxma 14, όσον αφορά τη διαμόρφωση σε ελεύθερο ή χαμηλό κύπελλο και το χαμηλότερης ζωηρότητας Gisela 6, όσον αφορά τη διαμόρφωση σε γραμμικά συστήματα. Σε παραδοσιακούς κερασεώνες, διαμορφωμένους σε κύπελλο, εμφανίζεται συχνά ως υποκείμενο το σπορόφυτο αγριοκερασιάς, όπως επίσης και το σπορόφυτο μαχαλεπιού σε οπωρώνες χωρίς δυνατότητα άρδευσης. Σε περιοχές με εδάφη που νεροκρατούν, χρησιμοποιείται το ανθεκτικό γι’ αυτές τις περιπτώσεις CAB-6P. Άλλα υποκείμενα που καλλιεργούνται σε αρκετούς κερασεώνες στη χώρα μας είναι το Piku 1, το PHL-C, το Gisela 5 κ.ά.
Επιλογή ποικιλίας
Το μωσαϊκό των καλλιεργούμενων ποικιλιών κερασιάς στη χώρα μας αποτελείται κυρίως από εισαγόμενες ποικιλίες, αν και υπάρχουν και κάποιες εγχώριας προέλευσης ποικιλίες που διατηρούν μια καλλιεργητική δυναμική για διάφορους λόγους. Όσον αφορά τις εισαγόμενες ποικιλίες, δυστυχώς δημιουργούνται θέματα ασυμφωνίας των χαρακτηριστικών που τις συνοδεύουν με εκείνα που παρουσιάζουν στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας. Το κύριο θέμα ασυμφωνίας επικεντρώνεται στην εποχή ωρίμανσης των ποικιλιών, μια και η καρπική περίοδος της Ελλάδας (από την πρωιμότερη ποικιλία έως την οψιμότερη) είναι περίπου 40 ημέρες, ενώ η αντίστοιχη καρπική περίοδος στις περισσότερες χώρες του εξωτερικού διαρκεί 60-70 ημέρες.
Κάτι που αξίζει να αναφερθεί και σχετίζεται άμεσα με την εξαγωγική δυναμική του παραγόμενου προϊόντος από τη χώρα μας είναι ότι η ωρίμανση των ποικιλιών είναι πρωιμότερη κατά τουλάχιστον 10-15 ημέρες από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (εξαιρούνται η Νότια Ισπανία και η Τουρκία). Όταν, δηλαδή, έχει σχεδόν τελειώσει η συγκομιδή κερασιού των περισσότερων ποικιλιών στη χώρα μας, αρχίζει στις άλλες η συγκομιδή των πρώιμων ποικιλιών. Το συγκριτικό αυτό πλεονέκτημα μπορεί να διευρυνθεί ακόμη περισσότερο με την επέκταση της καλλιέργειας σε πρωιμότερες περιοχές.
Το κυριότερο στοιχείο επιλογής μιας ποικιλίας κερασιάς για καλλιέργεια, σε επίπεδο παραγωγού, είναι η παρουσία ιδιαίτερου εμπορικού και καλλιεργητικού ενδιαφέροντος και η καλή προσαρμογή στα διάφορα εδαφοκλιματικά περιβάλλοντα. Τώρα τελευταία δίνεται σημασία και στην ύπαρξη ή μη της αυτογόνιμης ιδιότητας μιας ποικιλίας, λόγω του ότι οι αυτογόνιμες ποικιλίες συμπεριφέρονται καλύτερα σε χρονιές που επικρατούν αντίξοες καιρικές συνθήκες κατά την περίοδο της άνθισης.
Το εμπορικό ενδιαφέρον μιας ποικιλίας έχει να κάνει με την ποιότητα του καρπού και την αντοχή αυτού στις μεταφορές και στη συντήρηση. Τα στοιχεία που συνθέτουν την ποιότητα του καρπού κερασιάς είναι το μέγεθος, η τραγανότητα και τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του. Το καλλιεργητικό ενδιαφέρον μιας ποικιλίας έχει να κάνει με την παραγωγικότητα, τον περιορισμό του καλλιεργητικού κόστους και τη διευκόλυνση διεξαγωγής των καλλιεργητικών φροντίδων. Ένα άλλο καλλιεργητικό στοιχείο είναι η αντοχή των ποικιλιών στο σχίσιμο, που πρακτικά συνδέεται άμεσα με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν την εποχή της ωρίμανσης του καρπού.
Μια χρήσιμη γενική οδηγία επιλογής ποικιλίας για καλλιέργεια, με σκεπτικό το εμπορικό και καλλιεργητικό ενδιαφέρον, καθώς και την άριστη προσαρμογή στο ιδιαίτερο εδαφοκλιματικό περιβάλλον της περιοχής, είναι η χρήση πρώιμων ποικιλιών σε πρώιμες περιοχές και όψιμων ποικιλιών σε όψιμες περιοχές.
Αυτήν τη στιγμή, στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλο πλήθος καλλιεργούμενων ποικιλιών, από την υπερπρώιμη περίοδο ωρίμανσης έως την πολύ όψιμη περίοδο, με χαρακτηριστικά που καλύπτουν οποιεσδήποτε καλλιεργητικές και εμπορικές ανάγκες.
Συμπερασματικά
Η ενασχόληση νέων παραγωγών με την κερασοκαλλιέργεια προϋποθέτει την ύπαρξη σχετικής ενημέρωσης και μελετών, ώστε να γίνουν οι κατάλληλες ενέργειες που να μειώνουν τις πιθανότητες αποτυχίας. Ο παραγωγός πρέπει να κατανοήσει ότι η σύγχρονη κερασοκαλλιέργεια είναι επένδυση, επενδύει χρήματα με σκοπό το μελλοντικό κέρδος. Όλα αυτά με τη βοήθεια ειδικών επιστημόνων των ερευνητικών και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων μας, καθώς και από εξειδικευμένους γεωπόνους εφαρμογών που κατέχουν το αντικείμενο.
