Οδικός χάρτης για την παραγωγική ανάταξη του βαμβακιού

του Δρος Μωχάμεντ Νταράουσε, Εθνικό Κέντρο Ταξινόμησης Βάμβακος

Τα τελευταία χρόνια, έχουν δημιουργηθεί σημαντικά εργαλεία για τη στήριξη της βιωσιμότητας του ελληνικού βαμβακιού, όπως:

1) Επανασύσταση της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Βάμβακος.
2) Εθνικός Φάκελος Ποιότητας.
3) Συστήματα πιστοποίησης (συστήματα Argo, BCI, e-cotton).
4) Σύστημα προπωλήσεων.
5) Οργανώσεις-Ομάδες Παραγωγών.
6) Πρόγραμμα προώθησης της νέας τεχνολογίας στη διαχείριση της καλλιέργειας και εκπαίδευσης αγροτών.

Πρόκειται για μια προσπάθεια επτά ετών σε συνεργασία με ΔΟΒ, ΠΕΕΕΒ, ΥΠΑΑΤ και ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, στην οποία το Εθνικό Κέντρο Βάμβακος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο ξεκίνημα από το 2016.

Το επόμενο σημαντικό βήμα είναι η αξιοποίηση των εργαλείων αυτών για παραγωγή νέου προϊόντος, με ευρωπαϊκές προδιαγραφές, περιβαλλοντικό, ποιοτικό, τυποποιημένο και πιστοποιημένο, με στόχο την καλύτερη και ευρύτερη τοποθέτησή του στις διεθνείς αγορές, χωρίς εξάρτηση από δύο αγορές (Τουρκίας και Αιγύπτου) μόνο. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, απαιτούνται:

1) Η δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της αλυσίδας (κοινή προσπάθεια).

2) Η εκπαίδευση των παραγωγών σε θέματα ποιότητας αγοράς και διαχείρισης προϊόντος.

3) Η δημιουργία σχημάτων συνεργασιών (π.χ. Cluster) μεταξύ φορέων (Ερευνητικά – Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και Υπηρεσίες κ.λπ.) και μελών της αλυσίδας, που θα καταλήξει σε μια στρατηγική για την ποιότητα, τι παράγουμε και για ποια αγορά.

4) Η δημιουργία συστήματος αντιστοιχίας τιμής-ποιότητας για να δοθεί κίνητρο στον επιμελή παραγωγό που παράγει ποιοτικό προϊόν.

Το Εθνικό Κέντρο Βάμβακος, από το 2016 έως σήμερα, εκτελεί δύο προγράμματα για την ποιότητα που αφορούν το εμπορικό βαμβάκι και τις ποικιλίες, τα οποία αρχίζουν και δίνουν καρπούς. Έτσι, σήμερα, γνωρίζουμε την ποιότητα του ελληνικού βαμβακιού σε επίπεδο χώρας και περιφέρειας, ενώ γνωρίζουμε συγχρόνως τα ποιοτικά χαρακτηριστικά για κάθε ποικιλία. Συνεπώς, οι παραγωγοί και οι εκκοκκιστικές επιχειρήσεις έχουν στα χέρια τους ένα πληροφοριακό σύστημα που θα βοηθήσει στην καλύτερη διαχείριση της ποιότητας του προϊόντος.

Ποιότητα, πλεονεκτήματα και αδυναμίες του ελληνικού βαμβακιού

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Βάμβακος, το ελληνικό βαμβάκι έχει άριστο μήκος και αντοχή ινών, αποδεκτό micronaire και δείκτη ομοιομορφίας που σχετίζεται με την τυποποίηση. Επίσης, έχει πολύ χαμηλή μόλυνση (contamination), σε αντίθεση με τις ανταγωνιστικές χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Το ελληνικό βαμβάκι είναι μη γενετικά τροποποιημένο. Μάλιστα, η Ελλάδα ίσως να είναι η μοναδική χώρα που παράγει μόνο το παραδοσιακό βαμβάκι, απαλλαγμένο από προσμείξεις με γενετικά τροποποιημένο και αυτό είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Τέλος, έχει πολύ χαμηλό αριθμό neps (κομπάκια).

Από την άλλη πλευρά, το ελληνικό βαμβάκι έχει τρεις αδυναμίες. Την αρκετά χαμηλή αναλογία Λευκού Κυτίου Χρώματος, τις αυξημένες ξένες ύλες και την παρουσία αδυναμιών στην τυποποίηση, λόγω ανάμειξης διαφορετικών ποιοτήτων βαμβακιού (διαφορετικές ποικιλίες ή διαφορετική προέλευση). Συνεπώς, αν η Ελλάδα καταφέρει να βελτιώσει αυτές τις τρεις αδυναμίες, ίσως τότε να έχει το καλύτερο βαμβάκι στον κόσμο, όπως αυτό της Αυστραλίας.

Σε επίπεδο περιφέρειας, η Θεσσαλία φαίνεται να έχει το καλύτερο βαμβάκι ποιοτικά (μήκος, αντοχή, micronaire και Κυτίο Χρώματος), όμως έχει αυξημένες ξένες ύλες. Η Μακεδονία έχει καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά (μήκος, αντοχή ινών και micronaire), αλλά έχει πολύ χαμηλή αναλογία Λευκού Κυτίου Χρώματος και αυξημένες ξένες ύλες.

Η Θράκη έχει το καλύτερο Κυτίο Χρώματος μαζί με τη Θεσσαλία, επίσης το χαμηλότερο ποσοστό ξένων υλών, όμως έχει χαμηλότερο μήκος και αυξημένη αναλογία Micronaire ≥4,8 που έχει περιορισμένη χρήση. Η Στερεά Ελλάδα έχει καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά (μήκος, αντοχή ινών και micronaire), χαμηλό ποσοστό ξένων υλών, όμως έχει πολύ χαμηλό Λευκό Κυτίο Χρώματος.

Προτεινόμενα μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας

Μέτρα για τη βελτίωση του Κυτίου Χρώματος:

1) Συλλογή του βαμβακιού σε κατάλληλες συνθήκες υγρασίας (όχι πρωινές και βραδινές ώρες).

2) Αποφυγή αποθήκευσης του σύσπορου σε υγρασία >13%.

3) Σε υψηλή υγρασία (>13-14%), θα πρέπει να μεταφερθεί άμεσα για εκκόκκιση.

4) Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην εκκόκκιση των υγρών βαμβακιών και να μη γίνεται ανάμειξη με άλλα ξηρά βαμβάκια (το χρώμα εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, αλλά και από τη διαχείριση του προϊόντος).

Μέτρα για τις ξένες ύλες:

1) Χρήση κατάλληλων συλλεκτικών, κατάλληλη ταχύτητα και συντήρηση.

2) Καταπολέμηση ζιζανίων.

3) Αποφύλλωση, όχι με καυστικές ουσίες (ζιζανιοκτόνα) που δημιουργούν σοβαρά προβλήματα, όπως η αόρατη σκόνη (ξήρανση και όχι πτώση των φύλλων).

Μέτρα για την τυποποίηση:

1) Αποφυγή ανάμειξης διαφορετικών ποιοτήτων ποικιλιών και προέλευσης ή ομαδοποίηση ποικιλιών με βάση την ποιότητα,

2) Δημιουργία συλλογικών σχημάτων που μπορούν να παράγουν μεγάλες ποσότητες ομοιόμορφου προϊόντος που μπορεί να εκκοκκιστεί χωριστά με καλύτερη οργάνωση.