Περισσότερες προσπάθειες για την επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων και την ενίσχυση της κλιματικής φιλοδοξίας πρέπει να γίνουν πλέον στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ. Αυτό είναι το κύριο συμπέρασμα της έκθεσης σχετικά με τις επιδόσεις της ΚΑΠ κατά την περίοδο 2014-2020, που παρέδωσε πριν από λίγες ημέρες η Κομισιόν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.
Η έκθεση υπογραμμίζει ότι τα μέτρα που ελήφθησαν την περίοδο 2014-2020 «προσέδωσαν ενωσιακή οικονομική, περιβαλλοντική, κοινωνική και πολιτική προστιθέμενη αξία», αλλά οι δυνατότητες της ΚΑΠ δεν αξιοποιήθηκαν πλήρως από τα κράτη-μέλη.
Από την ανάλυση του εισοδήματος και της κατανομής των άμεσων ενισχύσεων με βάση το εισόδημα προκύπτει ότι υπάρχει περιθώριο βελτίωσης για τη στοχευμένη στήριξη των δικαιούχων που την έχουν περισσότερο ανάγκη.
«Οι άμεσες ενισχύσεις που λαμβάνουν οι μικρότερες γεωργικές εκμεταλλεύσεις σε ορισμένα κράτη-μέλη παραμένουν κάτω από το μέσο εθνικό εισόδημα ή περίπου σε αυτό το επίπεδο», αναφέρει. Επισημαίνει ακόμη ότι για την είσοδο των νέων, η ΚΑΠ από μόνη της δεν αρκεί, καθώς πρέπει και τα κράτη να άρουν τα εμπόδια, ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση σε γη και κεφάλαιο και να γίνουν πιο ελκυστικές οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης στις αγροτικές περιοχές.
Πιο αναλυτικά, η έκθεση δείχνει:
Εισόδημα
✱ Μεταξύ των ετών 2013 και 2019, το μέσο εισόδημα συντελεστών παραγωγής της ΕΕ ανά εργαζόμενο αυξήθηκε κατά 15% σε πραγματικές τιμές. Η αύξηση αυτή οφειλόταν πρωτίστως στη σημαντική άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας, κυρίως λόγω εκροής εργαζομένων από τον γεωργικό τομέα.
✱ Η άμεση εισοδηματική στήριξη –η οποία αντιστοιχεί περίπου στο 25% του εισοδήματος των συντελεστών παραγωγής της ΕΕ (μέσος όρος 2014-2018) και απευθύνεται σε περισσότερους από 6 εκατ. δικαιούχους (2019)– έδωσε τη δυνατότητα στους γεωργούς να αντεπεξέλθουν καλύτερα στη μείωση του εισοδήματος που προκλήθηκε από τις πτώσεις των γεωργικών τιμών.
✱ Παρότι τα εργαλεία διαχείρισης κινδύνων μπορούν να βοηθήσουν τους γεωργούς να περιορίσουν αυτές τις πτώσεις στο εισόδημά τους, η ΚΑΠ διαδραμάτισε μικρό ρόλο στην παροχή κινήτρων στους γεωργούς για τη χρήση αυτών των εργαλείων.
Κατανομή της στήριξης
✱ Το 20% των δικαιούχων στήριξης στο πλαίσιο της ΚΑΠ λαμβάνουν άμεσες ενισχύσεις της τάξης του 80%. Ωστόσο, η συγκεκριμένη αναλογία αντικατοπτρίζει ουσιαστικά την κατανομή (και σε ορισμένα κράτη-μέλη τη συγκέντρωση) της έγγειας ιδιοκτησίας: Οι περισσότεροι από τους μεγάλους δικαιούχους είναι οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις έκτασης μεταξύ 20 και 100 εκταρίων και λαμβάνουν ποσό άνω των 7.500 ευρώ. Περίπου το 50% των δικαιούχων είναι πολύ μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις, κάτω των 5 εκταρίων.
✱ Μεταξύ των ετών 2017 και 2019, οι ενισχύσεις ανά εκτάριο που χορηγήθηκαν στους γεωργούς μικρότερης κατηγορίας (με τυπική απόδοση παραγωγής κάτω των 8.000 ευρώ) αυξήθηκαν κατά 18% σε σύγκριση με την περίοδο 2011-2013.
✱ Οι άμεσες ενισχύσεις και η στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης αντιστοιχούν σχεδόν στο 50% του εισοδήματος των γεωργών στις ορεινές περιοχές. Ωστόσο, δεν αντισταθμίζεται πλήρως το εισοδηματικό χάσμα με τις μη ορεινές περιοχές.
Ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα
✱ Η συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής της γεωργίας της ΕΕ αυξήθηκε κατά 6% από το 2013 έως το 2019 (ΕΕ-27).
✱ Αυξήθηκε ο αριθμός των αναγνωρισμένων οργανώσεων και ενώσεων παραγωγών κατά 7% το 2020 σε σχέση με το 2016. Αυξήθηκε ακόμη το μερίδιο της παραγωγής οπωροκηπευτικών που διαθέτουν στο εμπόριο οι οργανώσεις αυτές κατά 2,3 εκατοστιαίες μονάδες μεταξύ των ετών 2014 και 2019 (σε ποσοστό 45,6%).
Κλιματική αλλαγή και εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου
✱ Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη γεωργία μειώθηκαν κατά ποσοστό άνω του 20% από το 1990. Όμως, από το 2010 η πρόοδος επιβραδύνθηκε, ενώ η γεωργική παραγωγή αυξήθηκε κατά 9%.
✱ Καταβλήθηκαν περισσότερες προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών από τα υπό διαχείριση γεωργικά εδάφη απ’ ό,τι για τις εκπομπές από την κτηνοτροφία.
✱ Ωστόσο, η συζήτηση για τη μείωση των εκπομπών από την κτηνοτροφία δεν μπορεί να περιορίζεται στη μείωση του αριθμού των ζώων. Πρέπει να συμβαδίζει με τη μείωση της κατανάλωσης και την πιο βιώσιμη διατροφή.
✱ Το ποσοστό των αρδευόμενων εκτάσεων γης στην ΕΕ που μετατράπηκαν από γεωργούς σε αποδοτικότερα συστήματα άρδευσης ήταν πολύ περιορισμένο.
Ανανέωση γενεών
✱ Η μείωση του εργατικού δυναμικού στον γεωργικό τομέα της ΕΕ επιβραδύνθηκε από -3,8% ετησίως κατά την περίοδο 2005-2011 σε -1,4% ετησίως κατά την περίοδο 2011-2019.
✱ Μόνο το 11% των γεωργών της ΕΕ είναι κάτω των 40 ετών (2016).
Μεταφορά γνώσεων και καινοτομία
✱ Τα μέτρα που ελήφθησαν σχετικά με την ανταλλαγή γνώσεων, την παροχή συμβουλών και την καινοτομία χαρακτηρίζονται από χαμηλό ποσοστό προγραμματισμού (3,5% των κονδυλίων για την αγροτική ανάπτυξη), από καθυστερήσεις στην υλοποίησή τους και, κατά συνέπεια, από χαμηλά επίπεδα δαπανών.
✱ Τα μέτρα κάλυπταν περίπου το 10% των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και ήταν αποτελεσματικά ως προς τη δημιουργία γνώσεων, ιδίως όσον αφορά το σύστημα πολλαπλής συμμόρφωσης και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.
✱ Το επίπεδο βασικής κατάρτισης αυξήθηκε από 12% το 2010 σε 23% το 2016, αλλά εξακολουθεί να είναι υπερβολικά χαμηλό.
Βιώσιμη διαχείριση φυσικών πόρων
✱ Η ΚΑΠ παρείχε εκτεταμένο επίπεδο «βασικής προστασίας» για το περιβάλλον μέσω της υποχρεωτικής πολλαπλής συμμόρφωσης (το 2019 εκτεινόταν στο 84% των γεωργικών εκτάσεων) και των υποχρεώσεων οικολογικού προσανατολισμού (σε ποσοστό 80% έναντι 76% το 2015).
✱ Έως το 2019, το 8% των γεωργικών εκτάσεων χρησιμοποιούνταν για δραστηριότητες βιολογικής γεωργίας. Το 66% των εκτάσεων αυτών καλλιεργείται με την παροχή στήριξης στο πλαίσιο της ΚΑΠ.
Ποιότητα και επισήμανση
✱ Το 2017, η εκτιμώμενη συνολική αξία των πωλήσεων προϊόντων στο πλαίσιο των συστημάτων γεωγραφικών ενδείξεων ή εγγυημένων παραδοσιακών ιδιότυπων προϊόντων ανήλθε στην ΕΕ-28 σε 77 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχούσε στο 7% των συνολικών πωλήσεων τροφίμων και ποτών.
