του δρος Μωχάμεντ Νταράουσε, προϊσταμένου
του Εθνικού Κέντρου Ταξινόμησης Βάμβακος, ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ
Η φετινή χρονιά ξεκίνησε με προβλήματα. Οι άστατες καιρικές συνθήκες, οι συχνές βροχοπτώσεις και οι χαμηλές θερμοκρασίες προκάλεσαν προβλήματα στα αρχικά στάδια της σποράς και του φυτρώματος, οδηγώντας σε επανασπορές και μεγάλη οψιμότητα της καλλιέργειας.
Όψιμη καλλιέργεια σημαίνει μεγάλο ρίσκο για την παραγωγή, αλλά και για την ποιότητα του προϊόντος, ενδεχομένως και μεγαλύτερες προσβολές από ρόδινο και πράσινο σκουλήκι. Οι συχνές βροχοπτώσεις οδήγησαν και σε περίσσεια εδαφική υγρασία, η οποία πολλές φορές αυξάνει την πιθανότητα μυκητολογικών ασθενειών.
Όλα αυτά αναμένεται να επηρεάσουν τη στρεμματική απόδοση. Η τελική παραγωγή και η ποιότητα σε μια όψιμη καλλιέργεια θα εξαρτηθούν από την εξέλιξη των καιρικών συνθηκών στα επόμενα στάδια, κυρίως στο στάδιο της ωρίμανσης και της συγκομιδής.
Πώς ελέγχουμε την υπερβολική βλάστηση
Οι καιρικές συνθήκες φαίνεται να οδήγησαν την καλλιέργεια σε υπερβολική βλάστηση, που θα πρέπει να ελεγχθεί με ρυθμιστές ανάπτυξης, διότι η ισορροπία της βλαστικής και αναπαραγωγικής ανάπτυξης παίζει σημαντικό ρόλο στην τελική παραγωγή και στην πρωιμότητα της καλλιέργειας. Δείκτες για τον έλεγχο της ισορροπίας αυτής είναι το μήκος των μεσογονατίων διαστημάτων και το ύψος του φυτού. Η επέμβαση για την ανάσχεση της υπερβολικής βλαστικής ανάπτυξης θα πρέπει να γίνει με το κατάλληλο σκεύασμα (pix), στο κατάλληλο στάδιο και με την κατάλληλη δόση.
Επίσης, μπορεί να ελεγχθεί με ελεγχόμενη ελλειμματική άρδευση και με έλεγχο της ποσότητας αζωτούχου λίπανσης, δηλαδή με μειωμένη και ελεγχόμενη άρδευση και με την ελεγχόμενη αζωτούχο λίπανση.
Η υπερβολική αζωτούχος λίπανση ενισχύει τη βλαστική ανάπτυξη σε βάρος της καρποφορίας και οψιμίζει την καλλιέργεια. Ο παραγωγός θα πρέπει να παρακολουθεί και να ελέγχει τις ανάγκες της καλλιέργειας στο κρίσιμο στάδιο, από την άνθιση μέχρι την καρπόδεση του μεγαλύτερου ποσοστού καρυδιών. Στο στάδιο αυτό, η καλλιέργεια έχει τις μεγαλύτερες απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία και νερό.
Για παράδειγμα, ο φώσφορος είναι σημαντικό στοιχείο για την άνθιση, ενώ το κάλιο είναι σημαντικό στοιχείο για την ανάπτυξη των καρυδιών, διότι επηρεάζει τη διακίνηση των προϊόντων της φωτοσύνθεσης που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη των καρποφόρων οργάνων και, τέλος, το άζωτο είναι απαραίτητο για τη βλαστική ανάπτυξη, αλλά και για την ανάπτυξη του σπόρου. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα υπόλοιπα στοιχεία δεν είναι σημαντικά για την κανονική ανάπτυξη της καλλιέργειας.
Αποτελεσματική φυτοπροστασία
Μια άλλη σημαντική παράμετρος για την τελική παραγωγή, αλλά και την ποιότητα είναι η υγιεινή κατάσταση της καλλιέργειας, κυρίως οι εντομολογικές προσβολές από μυζητικά έντομα, όπως οι αφίδες και ο αλευρώδης.
Ο αλευρώδης είναι από τους σοβαρότερους εχθρούς για την ποιότητα, προκαλεί σοβαρή μόλυνση (Contamination) στο παραγόμενο προϊόν, διότι απελευθερώνει μελιτώματα (ελεύθερα σάκχαρα) στα διάφορα μέρη του φυτού, τα οποία μεταφέρονται σε όλο το προϊόν κατά την εκκόκκιση και, στη συνέχεια, στα νήματα κατά τη νηματοποίηση.
Η μόλυνση αυτή μπορεί να αποτελέσει μια σοβαρή αιτία για την απόρριψη παρτίδων εκκοκκισμένου βάμβακος από τα νηματουργεία, διότι πέρα από την υποβάθμιση της ποιότητας του τελικού προϊόντος δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία του μηχανολογικού εξοπλισμού των εκκοκκιστηρίων και περισσότερο των νηματουργείων, μειώνοντας την απόδοση ή ακόμα και το σταμάτημα της λειτουργίας του νηματουργείου. Ο αλευρώδης είναι ένας εχθρός που έχει υποτιμηθεί και έχει προκαλέσει παγκόσμια ανησυχία στην αλυσίδα βάμβακος.
Ένας άλλος επικίνδυνος, μη ορατός εχθρός, είναι ο τετράνυχος (άκαρι), ο οποίος κάτω από ξηροφυτικές συνθήκες και υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσει σημαντική ζημιά στην τελική παραγωγή (ξήρανση των φύλλων ακόμα και της φυτείας). Από τα μασητικά έντομα, το πράσινο και το ρόδινο σκουλήκι, που προσβάλλουν τα καρύδια μικρής ηλικίας, θεωρούνται από τους σοβαρότερους εχθρούς για την παραγωγή, αλλά και την ποιότητα.
Συνεπώς, για να διασφαλιστεί μια ικανοποιητική ποσοτικά και ποιοτικά παραγωγή, θα πρέπει ο παραγωγός σε συνεργασία με τους τοπικούς γεωπόνους να ελέγχει την υγειονομική κατάσταση της καλλιέργειας και να εφαρμόζει τα κατάλληλα μέτρα φυτοπροστασίας για την αντιμετώπιση των σοβαρών εχθρών. Η υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων και οι αναποτελεσματικοί ψεκασμοί μπορεί να οδηγήσουν στο αντίθετο αποτέλεσμα και να δημιουργήσουν έναν φαύλο κύκλο στη φυτοπροστασία.
Τι θα καθορίσει τη βιωσιμότητα
Σχετικά με το μέλλον, η βαμβακοκαλλιέργεια φαίνεται να μπαίνει σε μια νέα φάση αυξημένων απαιτήσεων, για την ποιότητα, την τυποποίηση, την πιστοποίηση, αλλά και για το περιβάλλον. Πέρα από τις νέες απαιτήσεις σε τυποποίηση-ποιότητα, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα με μειωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις φαίνεται να ενσωματώνεται σταδιακά ως μια νέα απαίτηση στο παραγόμενο προϊόν, καθόσον η ζήτηση της αγοράς, κυρίως από τους τελικούς χρήστες, αυξάνεται συνεχώς σε τέτοιο προϊόν και αυξάνεται επίσης η ζήτηση της αγοράς σε οργανικό και οικολογικό βαμβάκι από την κλωστοϋφαντουργία.
Λαμβάνοντας κανείς υπόψη τις παραπάνω απαιτήσεις της αγοράς, τις απαιτήσεις της νέας ΚΑΠ και της Πράσινης Συμφωνίας και το αυξημένο κόστος παραγωγής, κατανοεί ότι το προϊόν μπαίνει σε μια νέα φάση που απειλεί τη βιωσιμότητα της καλλιέργειας, αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα για τη στήριξή της.
Το υψηλό κόστος παραγωγής του ελληνικού βαμβακιού, λόγω της αύξησης του κόστους ενέργειας, που παρασέρνει και τις τιμές των αγροεφοδίων, φαίνεται να είναι ένας σοβαρός παράγοντας, που ενδεχομένως θα οδηγήσει στη σταδιακή μείωση της βαμβακοκαλλιέργειας.
Ο μικρός κλήρος και ο πολυτεμαχισμός αποτελούν μια αδυναμία και περιοριστικό παράγοντα για τη μείωση του κόστους παραγωγής, αλλά και για τη βελτίωση της ποιότητας και της τυποποίησης του προϊόντος, συνεπώς και για την περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του προϊόντος. Η Ελλάδα δεν φαίνεται προς το παρόν να μπορεί να ξεπεράσει αυτή την αδυναμία, λόγω του ελλείμματος στον συνεργατισμό και της έλλειψης σχεδίου.
Τι ζητάει η αγορά
Παρά τα σημαντικά βήματα και τις πρωτοβουλίες που έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια από την ΠΕΕΕΒ και τη ΔΟΒ σε θέματα ποιότητας, πιστοποίησης και συνεργασιών με την Ισπανία για τη στήριξη του ευρωπαϊκού βαμβακιού, η υιοθέτηση νέων τάσεων που αφορούν την ποιότητα, τη χρήση της νέας τεχνολογίας στη διαχείριση της καλλιέργειας και τη χρήση νέων περιβαλλοντικών συστημάτων γίνεται με αργούς ρυθμούς.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο συνεργατισμός ως μια απαιτούμενη προϋπόθεση για την αλλαγή κατεύθυνσης στην παραγωγική διαδικασία και για τη δημιουργία νέας προοπτικής για το προϊόν δεν έχει πείσει τα μέλη της αλυσίδας.
Παρά τη μείωση της παγκόσμιας παραγωγής, η παγκόσμια αγορά και ζήτηση δεν φαίνεται προς το παρόν να εκπέμπει θετικά μηνύματα για το προϊόν, λόγω των οικονομικών προβλημάτων, που οδηγούν σε μικρότερη ζήτηση ή σε αναζήτηση φτηνότερου προϊόντος για τους τελικούς χρήστες (φτηνότερα νήματα). Οι κύριοι αγοραστές του ελληνικού βαμβακιού, που είναι η Τουρκία, η Αίγυπτος, το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν, φαίνεται να αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα που μειώνουν τη ζήτηση και ίσως κάποια αποθέματα του ελληνικού βαμβακιού από την περσινή χρονιά στις εκκοκκιστικές επιχειρήσεις να μην έχουν πωληθεί ακόμα, πράγμα που δεν έχει συμβεί στο παρελθόν.
Οι εξελίξεις στα επόμενα χρόνια με όλες αυτές τις αλλαγές στις απαιτήσεις, στο κόστος παραγωγής, στη στροφή σε προϊόντα αγροδιατροφής, σε συνδυασμό με τις τιμές του χρηματιστηρίου, θα καθορίσουν εκ νέου το μέλλον της βαμβακοκαλλιέργειας στην Ελλάδα. Αυτό που έχει σημασία είναι να αποφασίσει η Ελλάδα κατά πόσο αυτό το προϊόν είναι σημαντικό για την εθνική και αγροτική οικονομία, αλλά και για την εργασία, για να πάρει τις αποφάσεις στήριξης του προϊόντος στο πλαίσιο μιας αγροτικής πολιτικής που θα μεταβεί από τις θεωρητικές προσεγγίσεις και στρατηγικές σε κάτι πρακτικό, εφαρμόσιμο και αποδεκτό από τα όλα μέλη της αλυσίδας, αγνοώντας το πολιτικό κόστος που πολλές φορές επηρεάζει τις τελικές αποφάσεις.
