Την ανάγκη να καθοριστεί άμεσα ένα σύγχρονο νομικό πλαίσιο για τη διαχείριση και την πιστοποίηση των αυτοφυών εδώδιμων μανιταριών (ΑΕΜ), αλλά και να αξιοποιηθούν τα υπάρχοντα χρηματοδοτικά εργαλεία για τον σκοπό αυτόν, επισημαίνει το πολυσέλιδο πόρισμα επιστημόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες.
Τα τελευταία χρόνια, η αειφορική χρήση των αυτοφυών εδώδιμων μανιταριών απασχολεί όλο και περισσότερο την ελληνική ύπαιθρο, καθώς η συλλογή, η συσκευασία, η μεταποίηση και η πώληση επίγειων μανιταριών και ειδικότερα υπόγειων (τρούφας) έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει ένα έντονο κύμα «μανιταροφιλίας».
Το πόρισμα συνέταξε ομάδα εργασίας των συναρμόδιων υπουργείων Αγροτικής Ανάπτυξης και Ενέργειας και Περιβάλλοντος, με τη συμμετοχή της επιστημονικής κοινότητας, αλλά και της κοινωνίας των πολιτών. Πρόκειται για μία νέα προσπάθεια καταγραφής της υπάρχουσας κατάστασης στη χώρα, με τα μεγάλα νομοθετικά κενά που τη διέπουν, καθώς δεν καλύπτονται, μεταξύ άλλων, οι σύγχρονες ανάγκες για αειφορική διαχείριση και διατήρηση της πολύτιμης βιοποικιλότητας των μη ξυλωδών δασικών προϊόντων.
Η πρώτη προσπάθεια έγινε πριν από δέκα χρόνια περίπου, αλλά οι προτάσεις δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, ενώ η εμπορία και η διακίνηση των αυτοφυών εδώδιμων μανιταριών και των προϊόντων τους συνεχιζόταν αυξητικά.
Επιπλέον, το νομοθετικό πλαίσιο αποδεικνύεται ανεπαρκές τόσο στη διασφάλιση της δημόσιας υγείας, όσο και της ποιότητας και της «γνησιότητας» των μανιταριών, αφού δεν υπάρχει κάποια διαδικασία ελέγχου και ιχνηλασιμότητας, καθώς και πιστοποίησης της προέλευσής τους.
Χρειάστηκαν τρία χρόνια για να ολοκληρωθεί το εν λόγω πόρισμα, το οποίο είναι στη διάθεση του κοινού από τις 5 Ιουλίου και αποτελεί πλέον έναν πλήρη οδηγό για τα βήματα που μπορεί να ακολουθήσουν τα συναρμόδια υπουργεία για την υλοποίησή του. Όπως επισημαίνεται «η συλλογή και εμπορία Αυτοφυών Εδώδιμων Μακρομυκήτων (Μανιταριών) αποτελεί διεθνώς έναν σημαντικό οικονομικό πόρο που, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, μπορεί τοπικά να ξεπεράσει από 6 έως 20 φορές το αντίστοιχο εισόδημα από την εκμετάλλευση της ξυλείας ενός μεσογειακού δάσους».
Βασικά σημεία
Σε γενικές γραμμές, το πόρισμα αναφέρεται στη βιοποικιλότητα των μακρομυκήτων της χώρας που παράγουν αυτοφυή εδώδιμα μανιτάρια, τις διαφορές στη συλλεκτική τους αξία στα διάφορα γεωγραφικά της διαμερίσματα. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνει καταλόγους εδώδιμων μανιταριών (π.χ. ορίζοντας 33 είδη εμπορικού, 69 είδη ερασιτεχνικού ενδιαφέροντος και 8 είδη που πρέπει να προστατευθούν με νόμο λόγω σπανιότητας), όπως και εκείνων που είναι τοξικά (ή δηλητηριώδη) και θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ορθή ταυτοποίησή τους.
Επίσης, αναφέρεται η ανάγκη καταγραφής και έρευνας της ποικιλότητας των αυτοφυών εδώδιμων μανιταριών, της καταχώρισης των σχετικών αποτελεσμάτων σε μία ολοκληρωμένη Βάση Δεδομένων που θα λειτουργεί με τη χρήση των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφορικής (GIS) και θα αποτελεί το εργαλείο διαχείρισης διαφανών διαδικασιών για τις αρμόδιες υπηρεσίες, τους φορείς που εμπλέκονται και τους πολίτες.
Στο πόρισμα σημειώνεται ακόμη η ανάγκη προσδιορισμού της παραγωγικότητας των δασικών και άλλων φυσικών οικοσυστημάτων που θα αποτελέσει τη βάση για την αειφορική μελλοντική τους διαχείριση και την προστασία της βιοποικιλότητας. Προτείνονται, δε, συγκεκριμένες διαδικασίες εκπαίδευσης των ταυτοποιητών και των συλλεκτών (ερασιτεχνών και εμπορικού σκοπού). Σύμφωνα με την ομάδα εργασίας, οι προτεινόμενες διαδικασίες ελέγχου, αδειοδότησης, συλλογής, πιστοποίησης και ιχνηλασιμότητας του προϊόντος θα προσδώσει σε αυτό την πιστοποιημένη έγκριση διακίνησης του φυσικού προϊόντος από τη διαδικασία παραγωγής στην αλυσίδα της διάθεσης και της αγοράς.
Προτεραιότητες
Δύο είναι οι απαραίτητες επόμενες ενέργειες για τη δημιουργία και την εφαρμογή του νέου νομικού πλαισίου:
1) Η ευρύτερη διαβούλευση του πορίσματος με τις διάφορες συναφείς με το αντικείμενο ομάδες (νομικοί των σχετικών υπουργείων, έμποροι του κλάδου των αγροτικών προϊόντων, σύλλογοι «μανιταρόφιλων», δασικοί συνεταιρισμοί, ΟΤΑ α’ και β΄ βαθμού, πανεπιστημιακή κοινότητα κ.ά.).
2) Η πιλοτική εφαρμογή των δράσεων που προτείνονται (π.χ. γ
ια τον προσδιορισμό της ποικιλότητας των μανιταριών σε διάφορα οικοσυστήματα της Ελλάδας) στη διαχείριση, στη συλλογή, στη μεταφορά, στην εκπαίδευση, στην ταυτοποίηση και στη σήμανση των προϊόντων αυτοφυών εδώδιμων μανιταριών, ώστε να δοκιμαστούν στην πράξη οι προτεινόμενες ρυθμίσεις, να καταγραφούν πιθανά προβλήματα ή αστοχίες και να μειωθούν πιθανές γραφειοκρατικές διαδικασίες. Αρχικά, προτείνεται η εφαρμογή ενός πιλοτικού προγράμματος εκπαίδευσης και ολοκληρωμένης διαχείρισης και συλλογής των ΑΕΜ σε μία – δύο ορεινές περιοχές με έντονη συλλεκτική πίεση.
Χρηματοδοτικά εργαλεία
Στο πόρισμα περιγράφονται και οι χρηματοδοτικές δυνατότητες υλοποίησης των διάφορων δράσεων και πιλοτικών εφαρμογών μέχρι την πλήρη εφαρμογή του νέου προτεινόμενου νομοθετικού πλαισίου.
Από τα μέτρα του ΠΑΑ 2014-2020 μπορούν να αποτελέσουν χρηματοδοτικά εργαλεία τα εξής:
✱ Μέτρο 1 – Δράσεις μετάδοσης γνώσεων και ενημέρωσης.
✱ Μέτρο 3 – Συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων.
✱ Μέτρο 8 – Επενδύσεις στην ανάπτυξη δασικών περιοχών και στη βελτίωση της βιωσιμότητας των δασών.
✱ Μέτρο 16 – Συνεργασία.
Σε ερευνητικά προγράμματα μπορούν να ενταχθούν και να τύχουν χρηματοδοτικής στήριξης δραστηριότητες όπως η προμέτρηση της παραγωγικότητας, η δημιουργία της Βάσης δεδομένων, το σύστημα παρακολούθησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των δασών, η καταγραφή των οικότοπων ανάπτυξης των μυκήτων κ.ά.
Όσα υπακούν δεν μπορούν να ενταχθούν στο ΠΑΑ 2014 – 2020, μπορούν να χρηματοδοτηθούν, μεταξύ άλλων, από το Πράσινο ταμείο ή τον τακτικό προϋπολογισμό. Για την αποτελεσματικότερη στήριξη της χρηματοδότησης, προτείνεται η δημιουργία νέου κωδικού στο Πράσινο Ταμείο αποκλειστικά για την αμφίδρομη εισροή και εκροή από και προς τη διαχείριση των δασικών μυκήτων.
