Τις προτάσεις για την τροποποίηση του Κανονισμού της ΚΑΠ όσον αφορά τα πρότυπα GAEC και τα Στρατηγικά Σχέδια των κρατών μελών παρουσίασε το βράδυ της Παρασκευής 15/3 η Κομισιόν, όπως είχε προαναγγείλει η «ΥΧ».
Ουσιαστικά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με fast track διαδικασίες και χωρίς να έχει προχωρήσει σε μελέτη εκτίμησης επιπτώσεων, προχωρά στην αποδυνάμωση της περιβαλλοντικής αιρεσιμότητας της ΚΑΠ 2023-2027. Οι μεγάλες κινητοποιήσεις των αγροτών στην Ευρώπη σε συνδυασμό με τη μεγάλη μάχη που πρόκειται να δοθεί πολιτικά ενόψει των ευρωεκλογών λειτούργησαν ως ισχυρός μοχλός πίεσης προκειμένου οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών να υπαναχωρήσουν στις μέχρι πρότινος αμετακίνητες θέσεις τους.
Αιρεσιμότητα / Στρατηγικά Σχέδια
Όπως αναφέρει η Κομισιόν «κατά το πρώτο έτος εφαρμογής της τρέχουσας ΚΑΠ (2023-2027), οι γεωργοί της ΕΕ αντιμετώπισαν προκλήσεις όσον αφορά την πλήρη συμμόρφωση με ορισμένα από τα πρότυπα που είναι επωφελή για το περιβάλλον και το κλίμα και ονομάζονται «καλές γεωργικές και περιβαλλοντικές συνθήκες» (ΚΓΠΚ). Δεδομένου ότι οι περισσότερες ενισχύσεις της ΚΑΠ που λαμβάνουν οι γεωργοί συνδέονται με αυτό το σύνολο εννέα προτύπων, αναφέρονται επίσης ως προϋποθέσεις. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει στοχευμένη επανεξέταση ορισμένων προϋποθέσεων στον Κανονσιμό για τα Στρατηγικά Σχέδια της ΚΑΠ».
Η επανεξέταση αφορά τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
- ΚΓΠΚ 8 για τα μη παραγωγικά χαρακτηριστικά: Οι γεωργοί της ΕΕ θα πρέπει να διατηρήσουν τα υφιστάμενα χαρακτηριστικά τοπίου στη γη τους, αλλά δεν θα υποχρεούνται πλέον να αφιερώνουν ένα ελάχιστο μέρος της αρόσιμης γης τους σε μη παραγωγικές περιοχές, όπως η γη υπό αγρανάπαυση. Αντ’ αυτού, μπορούν να επιλέξουν, σε εθελοντική βάση, να διατηρήσουν μέρος της αρόσιμης γης τους μη παραγωγικά — ή να δημιουργήσουν νέα χαρακτηριστικά τοπίου (όπως φυτοφράκτες ή δέντρα) — και, ως εκ τούτου, να λάβουν πρόσθετη χρηματοδοτική στήριξη μέσω ενός οικολογικού προγράμματος που θα πρέπει να προσφέρουν όλα τα κράτη μέλη στα Στρατηγικά τους Σχέδια. Όλοι οι γεωργοί της ΕΕ θα ενθαρρυνθούν να διατηρήσουν μη παραγωγικές περιοχές επωφελείς για τη βιοποικιλότητα χωρίς φόβο απώλειας εισοδήματος.
- ΚΓΠΚ 7 για την αμειψισπορά: Οι γεωργοί της ΕΕ θα είναι σε θέση να εκπληρώσουν την απαίτηση αυτή επιλέγοντας είτε να εναλλάσσουν είτε να διαφοροποιήσουν τις καλλιέργειές τους, ανάλογα με τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν και εάν η χώρα τους αποφασίσει να συμπεριλάβει την επιλογή της διαφοροποίησης των καλλιεργειών στο Στρατηγικό τους Σχέδιο. Η ευελιξία για τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών αντί μόνο της αμειψισποράς θα επιτρέψει στους γεωργούς που πλήττονται από τακτική ξηρασία ή υπερβολικές βροχοπτώσεις να συμμορφωθούν ευκολότερα με την απαίτηση αυτή.
- ΚΓΠΚ 6 για την εδαφοκάλυψη κατά τις ευαίσθητες περιόδους: Τα κράτη μέλη θα έχουν πολύ μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τον καθορισμό του τι ορίζουν ως ευαίσθητες περιόδους και των πρακτικών που επιτρέπουν την εκπλήρωση αυτής της απαίτησης, υπό το πρίσμα των εθνικών και περιφερειακών συνθηκών τους και στο πλαίσιο της αυξανόμενης μεταβλητότητας των καιρικών συνθηκών.
Επιπλέον, η Κομισιόν προτείνει να μπορούν τα κράτη μέλη να εξαιρούν ορισμένες καλλιέργειες, τύπους εδάφους ή γεωργικά συστήματα από τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις σχετικά με την άροση, την εδαφοκάλυψη και την αμειψισπορά/διαφοροποίηση των καλλιεργειών (ΚΓΠΚ 5, 6, 7 αντίστοιχα).
Θα μπορούσαν επίσης να είναι δυνατές στοχευμένες εξαιρέσεις ώστε να επιτραπεί το όργωμα για την αποκατάσταση μόνιμων λειμώνων σε περιοχές Natura 2000 σε περίπτωση ζημίας λόγω θηρευτών ή χωροκατακτητικών ειδών (ΚΓΠΚ 9). Οι εξαιρέσεις αυτές μπορούν να καθοριστούν για ολόκληρη την περίοδο της ΚΑΠ στα Στρατηγικά Σχέδια . Θα πρέπει να περιορίζονται ως προς την έκταση και να θεσπίζονται μόνο όταν αποδεικνύονται αναγκαίες για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επανεξετάσει τις αναγκαίες τροποποιήσεις για την επικύρωση των εξαιρέσεων και τη διατήρηση της συνοχής με τους συνολικούς περιβαλλοντικούς στόχους των σχεδίων.
Σε ακραίες περιπτώσεις δυσμενών καιρικών συνθηκών που εμποδίζουν τους γεωργούς να εργαστούν σωστά και να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις ΚΓΠΚ, τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να θεσπίσουν προσωρινές παρεκκλίσεις. Οι παρεκκλίσεις αυτές θα πρέπει να είναι χρονικά περιορισμένες και να ισχύουν μόνο για τους θιγόμενους δικαιούχους.
Για να διασφαλιστεί ότι οι χώρες της ΕΕ μπορούν να προσαρμόζουν συχνότερα τα Στρατηγικά τους Σχέδια στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, η Επιτροπή προτείνει να διπλασιαστεί ο αριθμός των τροποποιήσεων που επιτρέπονται κάθε χρόνο. Κάθε επιτυχής διαδικασία απλούστευσης πρέπει να πραγματοποιείται σε στενή συνεργασία με τις εθνικές διοικήσεις.
Τέλος, η Επιτροπή προτείνει να εξαιρεθούν οι μικρές εκμεταλλεύσεις κάτω των 10 εκταρίων από τους ελέγχους και τις κυρώσεις που σχετίζονται με τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις αιρεσιμότητας. Αυτό θα μειώσει σημαντικά τον διοικητικό φόρτο που σχετίζεται με τους ελέγχους για τους μικροκαλλιεργητές που αντιπροσωπεύουν το 65 % των δικαιούχων της ΚΑΠ.
Όπως εξηγεί η Κομισιόν, τα Στρατηγικά Σχέδια διαθέτουν το 32% του συνολικού προϋπολογισμού της ΚΑΠ (περίπου 98 δισ. ευρώ) σε εθελοντικές δράσεις που προωθούν τους στόχους για το περιβάλλον, το κλίμα και την καλή διαβίωση των ζώων. «Οι προτεινόμενες αλλαγές διατηρούν αυτόν τον άνευ προηγουμένου προϋπολογισμό και παρέχουν αυξημένη ευελιξία για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της ΚΑΠ» σημειώνει.
Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να επανεξετάσουν τα Στρατηγικά τους Σχέδια έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025, εάν επικαιροποιηθούν σε επίπεδο ΕΕ συγκεκριμένες περιβαλλοντικές και κλιματικές πράξεις (για παράδειγμα σχετικά με τη διατήρηση των άγριων πτηνών και των φυσικών οικοτόπων της άγριας πανίδας και χλωρίδας και την προστασία των υδάτων).
Ενίσχυση της θέσης των γεωργών στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων
Η Κομισιόν παρουσίασε επίσης διάφορες επιλογές για δράσεις που θα μπορούσαν να προωθηθούν βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα.
- Πρώτον, η Επιτροπή θα δρομολογήσει παρατηρητήριο του κόστους παραγωγής, των περιθωρίων κέρδους και των εμπορικών πρακτικών στην αλυσίδα εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων διατροφής.
- Δεύτερον, η Επιτροπή προτείνει επιλογές για στοχευμένες βελτιώσεις του ισχύοντος νομικού πλαισίου που ορίζεται στον Κανονισμό για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των αγορών γεωργικών προϊόντων (ΚΟΑ). Οι επιλογές αυτές περιλαμβάνουν την ενίσχυση των κανόνων που ισχύουν για τις συμβάσειςπου συνάπτουν οι γεωργοί με αγοραστές στη βιομηχανία τροφίμων ή στο λιανικό εμπόριο, καθώς και την ενίσχυση των οργανώσεων παραγωγών ώστε οι γεωργοί να μπορούν να συνεργάζονται και να ενεργούν συλλογικά με αποτελεσματικότερο τρόπο έναντι άλλων παραγόντων της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Στόχος είναι να συμβάλει στη διόρθωση των ανισορροπιών στην αλυσίδα, διατηρώντας παράλληλα τη θεμελιώδη αρχή του προσανατολισμού προς την αγορά. Στο ίδιο πνεύμα, η Επιτροπή προτείνει τη δυνατότητα θέσπισης νέων κανόνων για τη διασυνοριακή επιβολή της νομοθεσίας κατά των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Επί του παρόντος, τουλάχιστον το 20% των γεωργικών προϊόντων και τροφίμων που καταναλώνονται σε ένα κράτος μέλος προέρχονται από άλλο κράτος μέλος. Είναι αναγκαίο να ενισχυθεί η συνεργασία των εθνικών αρχών επιβολής του νόμου, ιδίως με τη βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών και της είσπραξης κυρώσεων.
- Τρίτον, η Επιτροπή θα διενεργήσει διεξοδική αξιολόγηση της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, η οποία ισχύει από το 2021.Μια πρώτη έκθεση θα υποβληθεί την Άνοιξη του 2024, στην οποία θα παρουσιάζεται μια ενοποιημένη κατάσταση όσον αφορά την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας από τα κράτη μέλη. Η έκθεση αυτή θα τροφοδοτήσει στη συνέχεια μια λεπτομερέστερη αξιολόγηση που θα υποβάλει η Επιτροπή το 2025, η οποία θα μπορούσε να συνοδεύεται, κατά περίπτωση, από νομοθετικές προτάσεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συζητήσεις με τα κράτη μέλη σχετικά με τα πιθανά αυτά μέτρα θα πραγματοποιηθούν σε διάφορες μορφές, ιδίως το επικείμενο Συμβούλιο Γεωργίας στις 26 Μαρτίου.
