του Θωμά Γιτσόπουλου, κύριου ερευνητή ΕΛΓΟ-Δήμητρα, Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων
Ο ηλιάνθος αποτελεί εναλλακτική ανοιξιάτικη καλλιέργεια που προσαρμόζεται σε διάφορους τύπους εδαφών και μπορεί να αντικαταστήσει τον αραβόσιτο και τα χειμερινά σιτηρά ή να αξιοποιήσει ξηρικούς αγρούς στον κύκλο της αμειψισποράς.
Για την αντιμετώπιση των ζιζανίων στον ηλίανθο σημαντικό ρόλο παίζουν τα ζιζανιοκτόνα με τις δραστικές ουσίες imazamox και tribenuron που μπορούν να εφαρμοστούν σε συγκεκριμένα υβρίδια ηλίανθου, τα οποία, βάσει της τεχνολογίας Clearfield/Clearfield Plus και ExpressSun, είναι ανθεκτικά είτε στο imazamox (χημική ομάδα: ιμιδαζολινόνες) είτε στο tribenuron (χημική ομάδα: σουλφονυλουρίες), αντίστοιχα.
Δίνεται έτσι η δυνατότητα στον παραγωγό να επιλέξει το κατάλληλο υβρίδιο, ανάλογα με το πλάνο ζιζανιοκτονίας που θα εφαρμόσει. Επισημαίνεται ότι αυτή η ανθεκτικότητα των υβριδίων επιτυγχάνεται μέσω παραδοσιακής-κλασσικής βελτίωσης και όχι μέσω μεθόδων βιοτεχνολογίας-γενετικής μηχανικής, που αφορούν τη δημιουργία γενετικώς τροποποιημένων φυτών.
Τελευταία έχουν δημιουργηθεί και αξιολογούνται υβρίδια που επιτρέπουν την ταυτόχρονη εκλεκτική εφαρμογή του imazamox και του tribenuron, παρέχοντας την επιλογή ενός εκ των δύο σκευασμάτων.
Πλεονεκτήματα της χρήσης των υβριδίων Clearfield/Clearfield Plus και ExpressSun
α) Αυξάνουν το φάσμα δράσης των ζιζανίων με τη δυνατότητα μεταφυτρωτικών επεμβάσεων για την αντιμετώπιση πλατύφυλλων ζιζανίων. Επίσης, αυξάνουν την αντιμετώπιση των ζιζανίων ιδιαίτερα σε ξηρικά χωράφια όπου τα ζιζανιοκτόνα εδάφους για την αντιμετώπιση των ζιζανίων μπορεί να μη δράσουν λόγω έλλειψης βροχόπτωσης μετά την εφαρμογή τους.
β) Δίνεται η δυνατότητα αντιμετώπισης της οροβάγχης με την τεχνολογία Clearfield/Clearfield Plus.
Μειονεκτήματα της χρήσης των υβριδίων Clearfield/Clearfield Plus και ExpressSun
α) Αύξηση του ρίσκου ανάπτυξης ανθεκτικότητας: Και οι δύο τεχνολογίες αφορούν ζιζανιοκτόνα-αναστολείς ALS με τον ίδιο μηχανισμό δράσης. Η δυνατότητα αντιμετώπισης πλατύφυλλων ζιζανίων μεταφυτρωτικά, καθώς και το μεγαλύτερο φάσμα δράσης, μπορούν να οδηγήσουν σε πιο συχνή χρήση των ζιζανιοκτόνων αυτών, αυξάνοντας τις πιθανότητες ανάπτυξης ανθεκτικότητας.
Η εναλλαγή υβριδίων Clearfield/Clearfield Plus με υβρίδια ExpressSun (και το αντίστροφο) στον ίδιο αγρό δεν πρέπει να συστήνεται μια και, όπως αναφέρθηκε, τα δύο αυτά ζιζανιοκτόνα μπορεί να ανήκουν σε διαφορετικές χημικές οικογένειες, αλλά έχουν τον ίδιο μηχανισμό δράσης (αναστολή του ενζύμου οξικογαλακτική συνθάση, απαραίτητο για τη βιοσύνθεση αμινοξέων και πρωτεϊνών στα φυτά).
Ειδικά για τον συγκεκριμένο μηχανισμό δράσης έχουν αναφερθεί ίσως οι περισσότερες περιπτώσεις ανθεκτικότητας των ζιζανίων. Επιπλέον, δεν πρέπει να αποκλειστεί η πιθανότητα μεταφοράς της ανθεκτικότητας μέσω γύρης ανθεκτικών υβριδίων ηλίανθου σε συγγενικά φυτά άγριου ηλίανθου και την εξέλιξη των τελευταίων σε ανθεκτικούς σε ζιζανιοκτόνα πληθυσμούς ή σε πιο ανταγωνιστικά είδη (ζιζάνια) με μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα.
β) Παρουσία φυτών εθελοντών ηλίανθου: Πρόκειται για φυτά ηλίανθου των προηγούμενων χρόνων που εμφανίζονται στον αγρό και δεν μπορούν να καταπολεμηθούν αν χρησιμοποιηθούν υβρίδια με την ίδια τεχνολογία που προσδίδει ανθεκτικότητα.
γ) Περιπτώσεις φυτοτοξικότητας: Η δημιουργία των ανθεκτικών υβριδίων δεν συνεπάγεται και αύξηση της δόσης των ζιζανιοκτόνων. Έχουν αναφερθεί παροδικές ή πιο σοβαρές περιπτώσεις φυτοτοξικότητας λόγω αυξημένων δόσεων, μη κατάλληλου χρόνου εφαρμογής, καιρικών συνθηκών που στρεσάρουν την καλλιέργεια και δεν μπορεί να μεταβολίσει τα ζιζανιοκτόνα, συνδυασμένης εφαρμογής με αγροστωδωκτώνα, αλλά και ευαισθησίας υβριδίων ηλίανθου. Ζιζανιοκτόνα που εφαρμόζονται στα υβρίδια Clearfield/Clearfield Plus δεν πρέπει να εφαρμοστούν στα υβρίδια με τεχνολογία ExpressSun (και το αντίστροφο).
δ) Η δυνατότητα μεταφυτρωτικής αντιμετώπισης των πλατύφυλλων ζιζανίων μπορεί να οδηγήσει σε μικρότερη εφαρμογή της αμειψισποράς με συνέπειες την ανάπτυξη ασθενειών.
Τι πρέπει να εφαρμόζεται
α) Εναλλαγή των καλλιεργειών που να επιτρέπουν την εφαρμογή ζιζανιοκτόνων με διαφορετικό μηχανισμό δράση και εφαρμογή άλλων μεθόδων αντιμετώπισης/διαχείρισης των ζιζανίων. Ειδικά για την αντιμετώπιση της οροβάγχης, τον περιορισμό της εξάπλωσής της και τη δημιουργία νέων φυλών συστήνεται εναλλαγή με σιτηρά.
β) Ορθή εφαρμογή των ζιζανιοκτόνων: εφαρμογή των συνιστώμενων δόσεων και μη υπέρβαση των ορίων για να μη δημιουργούνται φυτοτοξικότητες. Πρέπει να ακολουθούνται οι οδηγίες της ετικέτας, να γίνεται εφαρμογή συγκεκριμένων ζιζανιοκτόνων σε συγκεκριμένα υβρίδια ανάλογα με την ανθεκτικότητα-αντοχή στα συγκεκριμένα ζιζανιοκτόνα, στο κατάλληλο στάδιο της καλλιέργειας, και όχι υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες που στρεσάρουν τον ηλίανθο.
γ) Καταστροφή των φυτών–εθελοντών ηλίανθου: τα φυτά των προηγούμενων χρόνων (εθελοντές) πρέπει να καταστρέφονται είτε μηχανικά είτε με ζιζανιοκτόνα που έχουν μηχανισμό δράσης διαφορετικών των αναστολέων ALS. Πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας πρέπει να ελέγχονται οι γειτονικοί αγροί για φυτά εθελοντές.
Τέλος, η επιλογή του κατάλληλου υβριδίου για κάθε αγρό και η ικανότητα αντοχής του σε διάφορες ασθένειες παίζουν σημαντικό ρόλο στην γρήγορη εγκατάσταση και τη ζωηρή ανάπτυξης της καλλιέργειας που σχετίζονται άμεσα με την ικανότητα ανταγωνισμού έναντι των ζιζανίων. Ανάλογα λοιπόν με τα χωράφια (πχ. αδύνατα ή δυνατά ξηρικά, ποτιστικά) που θα καλλιεργηθεί πρέπει να γίνεται και η επιλογή του κατάλληλου υβριδίου ηλίανθου που σε συνδυασμό με τη χρήση του ζιζανιοκτόνου θα αντιμετωπίσει καλύτερα τα ζιζάνια.
