Η μελέτη της Τράπεζας Πειραιώς και της ΕΥ αποτελεί μια αναλυτική καταγραφή των μεγεθών, των προκλήσεων και των ευκαιριών που αντιμετωπίζει ο αγροδιατροφικός τομέας.
Η έρευνα διεξήχθη μεταξύ 19 Απριλίου και 18 Ιουνίου 2021, μέσω προσωπικών και online συνεντεύξεων, σε δείγμα 436 εκπροσώπων (306 αγρότες, 47 Αγροτικοί Συνεταιρισμοί, 52 μεταποιητικές επιχειρήσεις, 7 συσκευαστικές ιδιωτικές επιχειρήσεις και 24 εμπορικές επιχειρήσεις) του αγροδιατροφικού τομέα στην Ελλάδα, με τη χρήση πλήρως δομημένου ερωτηματολογίου, διάρκειας περίπου 15 λεπτών.
Η κλιματική κρίση θέτει σήμερα όσο ποτέ άλλοτε την ανάγκη λήψης μέτρων για την αντιμετώπιση σοβαρών ζητημάτων που συνδέονται με την αγροδιατροφή. Η πρόκληση είναι μεγάλη, όπως και οι ευκαιρίες που ανοίγονται σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία. Στο πλαίσιο αυτό, η Τράπεζα Πειραιώς και η EY συνεργάστηκαν για την πραγματοποίηση μελέτης με θέμα «Πώς μπορεί ο αγροδιατροφικός τομέας να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του αύριο, σήμερα».
Η μελέτη παρουσιάστηκε στο Delphi Economic Forum (9.4.2022) από τον Άλκη Αλεξάνδρου, γενικό διευθυντή Αγροτικής Τραπεζικής της Τράπεζας Πειραιώς, και τον Θάνο Μαύρο, εταίρο στο Τμήμα Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της EY Ελλάδος και επικεφαλής Τομέα Καταναλωτικών Προϊόντων και Λιανεμπορίου της EY στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Η Τράπεζα Πειραιώς έχει επιλέξει στρατηγικά τη στήριξη του αγροδιατροφικού τομέα, καθώς κατανοεί τη σημασία του για την εθνική μας οικονομία.
Επιπλέον, αντιλαμβάνεται πλήρως ότι, πέραν της συμβολής του στην οικονομική ανάπτυξη (το 2020 συνεισέφερε το 4,7% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας της χώρας), ο κλάδος εξασφαλίζει και την κοινωνική συνοχή (απασχολεί πάνω από 400.000 άτομα και αντιπροσωπεύει περίπου το 10% της συνολικής απασχόλησης στην Ελλάδα), ενώ η λειτουργία του συνδέεται άμεσα και με τη χρήση των φυσικών πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος.
Ως εκ τούτου, η λήψη μέτρων, όπως η αποδοτικότερη χρήση υδάτινων πόρων, ο περιορισμός εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, η διασφάλιση ποιότητας εδάφους, η διατήρηση βιοποικιλότητας και ο περιορισμός σπατάλης τροφίμων, μπαίνουν στο τραπέζι των συζητήσεων, όπως άλλωστε και η ραγδαία μεταβολή των διατροφικών συνηθειών των καταναλωτών, που αναζητούν τρόφιμα «τοπικά, αυθεντικά, ανιχνεύσιμα, διαφανή και ηθικά», τα λεγόμενα «LATTE» (Local, Authentic, Traceable, Transparent and Ethical).
Οι «11» προτάσεις θωράκισης, ενίσχυσης και μετασχηματισμού του αγροδιατροφικού τομέα στην Ελλάδα, που προέκυψαν από τη μελέτη, έχουν ως εξής:
1 Ολιστική προσέγγιση στην αγροδιατροφική αλυσίδα, μέσω της ανάπτυξης ανθεκτικών και βιώσιμων αλυσίδων αξίας. Τα γεγονότα που βιώνουμε σήμερα, όπως η εκτίναξη τιμών ενέργειας, η πίεση εφοδιαστικών αλυσίδων, οι σημαντικές αυξήσεις φόρων και οι ελλείψεις πρώτων υλών και εφοδίων, επιβάλλουν την επαναπροσέγγιση του αγροδιατροφικού τομέα με ολιστικό τρόπο από όλους τους εμπλεκομένους.
Ξεκινώντας από την πρωτογενή παραγωγή, τη μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων, τη συσκευασία, την εμπορική διάσταση, την πώληση στα διαφορετικά κανάλια, έως και το επίπεδο εξυπηρέτησης των τελικών καταναλωτών. Με τον τρόπο αυτόν, θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για συντονισμένη, ολοκληρωμένη και ευέλικτη αντιμετώπιση των προκλήσεων της αγοράς.
2Διαμόρφωση ενός σύγχρονου και ολοκληρωμένου σχεδίου ανάπτυξης, με καθορισμό μακροπρόθεσμων στρατηγικών και εφαρμογή αποτελεσματικών πολιτικών θα δημιουργήσει τον οδικό χάρτη των απαραίτητων ενεργειών για την κατάλληλη επανατοποθέτηση του τομέα στη διεθνή αγορά με προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Το σχέδιο ανάπτυξης πρέπει να προωθεί την ποιότητα, την ασφάλεια, τη διαφάνεια και τη βιωσιμότητα. Παράλληλα, να αξιολογεί τις εκάστοτε προκλήσεις και τις μεταβολές στη συμπεριφορά των καταναλωτών για κάθε κατηγορία προϊόντων και να ενσωματώνει ορθολογικά τα διαφορετικά μοντέλα ανάπτυξης κάθε αλυσίδας αξίας.
3Οργανωτικός, λειτουργικός και ψηφιακός μετασχηματισμός όλων των επιχειρήσεων που ανήκουν στην αλυσίδα αξίας του αγροδιατροφικού τομέα, έχοντας τον άνθρωπο στο επίκεντρο.
Η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας θα συμβάλει στην πρόβλεψη και στη διαχείριση των κινδύνων παραγωγής και θα αυξήσει σημαντικά την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα, ενώ παράλληλα θα προστατεύσει και το περιβάλλον.
4Διευκόλυνση της ανάπτυξης συνεργειών, συνεργασιών, εμποροδιανεμητικών πλατφορμών, καθώς και συνεργατικού πνεύματος ανάμεσα σε όλα τα μέλη του αγροδιατροφικού τομέα, με στόχο την αποκόμιση σημαντικών εμπορικών οφελών.
Η συνεργασία διευκολύνει τη δημιουργία κρίσιμου μεγέθους για την παρουσία στις αγορές, δημιουργεί οικονομίες κλίμακας, αυξάνει την αποτελεσματικότητα των συντελεστών παραγωγής και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για σταθερή και υψηλή ποιότητα προϊόντων. Επιπλέον, είναι κρίσιμη παράμετρος τόσο για τη συγκράτηση του κόστους παραγωγής και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων, καθώς και για την κάλυψη των αυξημένων απαιτήσεων των ενδιάμεσων πελατών και τελικών καταναλωτών.
5Έμφαση στην εκπαίδευση και στην ενίσχυση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και αποτελεσματική προσέλκυση νέων παραγωγών, με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αγροδιατροφικού τομέα.
Η εκπαίδευση και η επιμόρφωση είναι ο καταλύτης που μπορεί να εξασφαλίσει ευθυγράμμιση της παραγωγής και της εμπορίας με τις ανάγκες και τις ευκαιρίες που εμφανίζονται στην αγορά.
Την ίδια στιγμή, η αποτελεσματική προσέλκυση νέων παραγωγών, αλλά και νέων εξειδικευμένων στελεχών των επιχειρήσεων όλης της αλυσίδας αξίας μπορεί να ενισχύσει τη μελλοντική ανταγωνιστικότητα του αγροδιατροφικού τομέα.
6Ανάπτυξη της εξωστρέφειας με συντονισμένο και επαγγελματικό εξαγωγικό μάρκετινγκ, προκειμένου να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την αύξηση της προστιθέμενης αξίας, τόσο για τους συμμετέχοντες στις εξωστρεφείς αλυσίδες, όσο και για την εθνική οικονομία.
Εθνικά προϊόντα, όπως ελαιόλαδο, επιτραπέζιες ελιές, γιαούρτι, τυροκομικά, φρούτα, κηπευτικά, βαμβάκι κ.λπ. πρέπει να μπουν στην πρώτη γραμμή και να γίνουν πιο ανταγωνιστικά. Παράλληλα, πρέπει να αξιοποιηθεί περαιτέρω το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των ΠΟΠ/ΠΓΕ προϊόντων.
7Αποτελεσματικό και σύγχρονο branding είναι το κλειδί που διαφοροποιεί το προϊόν και την επιχείρηση από τον ανταγωνισμό, ώστε να αποφεύγονται οι «πόλεμοι τιμών» και ο ανταγωνισμός να λαμβάνει χώρα μόνο ως προς τον όγκο, έναντι του κόστους.
8Υλοποίηση σημαντικών έργων υποδομής που θα διευκολύνουν όλα τα μέρη του αγροδιατροφικού τομέα.
Έργα, όπως φράγματα και αρδευτικά δίκτυα, οδικά δίκτυα, εκσυγχρονισμός αεροδρομίων, λιμανιών και σιδηροδρομικών δικτύων και εγκαταστάσεων, πρότυποι αγροτικοί εμπορευματικοί σταθμοί, υποδομές ενεργητικής προστασίας εκμεταλλεύσεων και υποδομές διάχυσης γνώσης και συμβουλών δημιουργούν τις προϋποθέσεις αύξησης της παραγωγικότητας και, μάλιστα, με φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους.
9Προστασία του περιβάλλοντος με την υιοθέτηση σύγχρονων παραγωγικών μεθόδων και της τεχνολογίας σε όλο το μήκος της αλυσίδας αξίας.
Η αναδιάρθρωση καλλιεργειών με έμφαση σε νέες ποικιλίες ανθεκτικές στις νέες κλιματολογικές συνθήκες, η ενίσχυση παραγωγής βιολογικών προϊόντων, η μείωση ενεργειακού αποτυπώματος, καθώς και η εφαρμογή νέων τεχνολογιών συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη των αλυσίδων αξίας και στη δημιουργία «πράσινων» προϊόντων, που ζητούνται όλο και περισσότερο από τους καταναλωτές.
10Μείωση της σπατάλης τροφίμων, που σήμερα εκτιμάται ότι αντιστοιχεί στο 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής, με διπλό στόχο: εξασφάλιση σημαντικών ποσοτήτων τροφίμων προς κατανάλωση και δημιουργία συμπληρωματικών εισοδημάτων για παραγωγούς και επιχειρήσεις.
11Αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων, με έμφαση στην ΚΑΠ και στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, από τους φορείς παραγωγής και εμπορίας για τον ορθολογικό και αποτελεσματικό προγραμματισμό των επενδύσεών τους, με στόχο τη μεγέθυνσή τους με όρους αειφορίας.
